ТҮҮХ

Завхан аймгийн Отгон сумын нутагт орших Отгонтэнгэр хайрхан уулын тахилга өнөөдөр болох гэж байна.

1921 онд манай улсад өрнөсөн Ардын хувьсгалын уг үндэс юу байв? Дэлхий дахины түүхийн ямар хүчин зүйлс үүнд нөлөөлөв? Нийгмийг үндсээр нь өөрчлөх ямар үзэл санаа тэнд оршив? Чухам хаанаас эхэлж, яаж бидэн дээр ирэв?

Улаанбаатар хот орчмын түүх, соёлын үл хөдлөх дурсгалуудын бүрэн бүтэн байдал, хадгалалт, хамгаалалтын бүсийг тогтоолгох тухай танилцууллаа.

Нийслэлийн Засаг даргын 2021 оны А/496 дугаар захирамжаар Сүхбаатар дүүргийн нутаг дэвсгэрт “Бэлхийн амны Хүннүгийн язгууртны булшны археологийн судалгаа”, Хан-Уул дүүргийн нутаг дэвсгэрт “Туулын Хар түнэ ордон”-ы археологийн судалгаа төслүүдийг хэрэгжүүлэхээр шийдвэрлэсэн.

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын үл хөдлөх дурсгалын жагсаалтад дараах дурсгалыг нэмэх шийдвэрийг Засгийн газраас гаргажээ. Үүнд,

“Чингис хаан” хаад, язгууртнуудын музей байгуулах ажлын хүрээнд “Гадаадын улс орнуудаас бүрдүүлэх, хуулбарлах эд өлгийн зүйлсийн жагсаалт”-ын дагуу хилийн чанадад хадгалагдаж буй Монголын түүх, өв соёлд холбогдох түүхийн эх сурвалж, архивийн баримт, хөшөө дурсгал, эд өлгийн зүйлсийг судлан тогтоох, эх хувиар болон хуулбарлан авах ажлыг ГХЯ нэгдсэн удирдлагаар ханган зохион байгуулж байна.

Аугаа их Эх орны дайны ялалтын 76 жилийн ойн удахгүй тохионо.

Олон улсын эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдрийг дэлхийн улс орнууд бүх нийтийн баярын өдөр болгон тэмдэглэхээс гадна эмэгтэйчүүдийн нийгэм, эдийн засаг, улс төрд эзлэх байр суурийг бэхжүүлэхэд анхаарах зэргээр тэмдэглэн өнгөрүүлдэг.

“Монголын ард түмний дотны хайрт жолоодогч”, “Хайрт эцэг” хэмээн өргөмжлөгдсөн маршал Х.Чойбалсан амьд ахуй цагтаа ард түмэнд тахин шүтэгдэж байсныг тухайн цагийн БНМАУ-ын Үндсэн хууль, засаг захиргааны нэгжүүд, уул хайрхад, улсын их сургууль түүний нэрээр нэрлэгдсэн эсхүл нэрэмжит байсан явдал гэрчилдэг.

Нүүдэлчний мөн чанарыг хүчирхэгжүүлэхийн тулд “хоцрогдсон” имижийг өөрчилж, орчин үесэг шинэ нүүдэлчний мөн чанар болгож хэлбэржүүлэх нь чухал.

Монгол улс хэдэн угсаатантай вэ? Өөрийн хэл, ислам шашинтай казах зэрэг цөөнх бүхий монгол угсаатан зонхилсон улс уу?

Баруун Европоос мэндэлсэн Ром, Британийн эзэнт гүрнүүд нь тухайн цаг үеийнхээ соёл иргэншлийн охь болж явжээ. Гэтэл монголчуудын түүх тун ойлгомжгүй байв. Өрнийн судлаачдын харснаар монголчууд асар том эзэнт гүрэн байгуулсан боловч тэдний нийгэм нь гайхмаар эгэл бүдүүлэг байсан аж. Монголчуудын нийгэм нь төр, засаг захиргаа бус, харин ахлагч бүхий “овог” хэмээх ураг төрлийн нэгдэл, холбоогоор зохион байгуулагддаг бөгөөд тэр нь бараг өөрчлөгдөж хөгждөггүй байна. Ийм нийгэм Европт соёл иргэншил үүсэхээс өмнөх балар үед байсан ажээ.

Авто болон агаарын тээвэр үүсэн хөгжиж эхэлсэн ХХ зууны эхэн үеийг хүртэл дэлхийн хуурайн газрын нилээд хэсэгт ачаа барааг ердийн хөсгөөр, тэр дундаа тэмээн жингээр тээвэрлэх нь түгээмэл байжээ.

Хархорум хотыг 800 жилийн дараа виртуал орчинд дахин сүндэрлэлээ.

Доктор Д.Хоролдамбатай 1911 оны хувьсгалын талаар ярилцлаа.

-Улс төр ард түмнийг талцуулдаг бол түүх соёл ард түмнийг нэгтгэдэг.-