А.Мөнхболд: Европоос авдаг зарим бараанаасаа татгалзаж, эм, эмнэлгийн хэрэгслээ тасалдуулахгүй байх хэрэгтэй
Тээвэр, логистикийн салбарт тулгамдаж буй цаг үеийн асуудлаар Монголын Логистикийн Холбооны ерөнхийлөгч А.Мөнхболдтой ярилцлаа.
- Сүүлийн үед тээвэр, логистикийн салбарт тулгамдаж буй асуудал их байгааг салбарынхан ч хэлж, иргэд ч мэдэрч байна. Эхний ээлжид нэн тэргүүнд шийдвэрлэх асуудал юу байна гэж та харж байна вэ?
- Орос-Украины асуудалтай холбоотойгоор тавигдсан хоригууд биднээс хамаарахгүй ч асар их нөлөө үзүүлнэ. 2014 оны Крымийн асуудлаас болоод ОХУ-д бас тавьж байсан хоригийн үед манай тээвэр, логистикийн салбарт хүндрэл учирч байсныг санаж байгаа байх. Тэр үед Европоос ирэх ачаа саатах асуудал үүсэж байсан. Харин одоогийн үүссэн асуудал маш ноцтой. Нөхцөл байдал яаж өөрчлөгдөхийг хэн ч таамаглах аргагүй байна.
Том зургаар нь харвал Европоос манай улсад тансаг зэрэглэлийн машин, сэлбэг хэрэгсэл, эмийн тоног төхөөрөмж, эм хангамжийн бүтээгдэхүүн, Польшоос гэхэд алим жимс зэрэг бараа, бүтээгдэхүүн ирдэг. Одоо бид анализ хийгээд зарим нэг бүтээгдэхүүнээсээ татгалзах хэрэгтэй гэж бодож байна. Польшийн алимаа Киргизээс нөхөж авах, тансаг зэрэглэлийн машинууд далайн тээврээр ирнэ гэж тооцох гэх мэт.
Одоо хамгийн гол нь манай хүн амын эрүүл мэндэд хэрэгцээтэй бүтээгдэхүүн байвал Туркээр дамжуулаад онгоцоор авах бололцоотой. Иймэрхүү цаг үеийн шийдлүүдийг богино хугацаандаа гаргах ёстой болоод байна.
- Дунд, урт хугацаандаа ямар арга зам эрэлхийлэх хэрэгтэй гэж та бодож байна?
- Энэ салбарт үүссэн нөхцөл байдал нь зөвхөн ОХУ-аас хамаараагүй. БНХАУ-д гарч байгаа коронавирусийн халдвараас шалтгаалсан хүндрэл хил гааль дээр гарч буйг бид мэднэ. Үүнээс гадна гурван улсын төмөр замын тарифын хөнгөлөлт түгжрэлийн нэг эх үүсвэр болсон.
Урт хугацаанд, логистикийн сүлжээ төлөлтийг сайн болгох нь чухал. Өмнө нь хийж байсан сайн бодлогууд бий. Гэхдээ хэрэгжээгүй. Тэдгээрт үндэслэн шинэ бодлого гаргах хэрэгтэй байгаа юм.
Тээвэр зөвхөн Монгол Улсаас хамаарахгүй. Тээврийн онцлог нь эдийн засгийн холбоос байдаг тул Монголоор дамжин өнгөрч байгаа экспортын ачаанууд хөрш орныхоо тээвэр, логистикийн бодлоготой уялдах ёстой. Ингэж байж түгжрэл чөлөөлөгдөнө.
"Монгол Улс Үндэсний Логистикийн Корпорац байгуулж, тус корпорацаар дамжуулан Хятадын Коско болон бусад улсын чингэлгийн компаниудтай гэрээ хийх шаардлагатай байна"
- Хоригоос болоод тээврийн үнэ дахиад нэмэгдэх байх гэсэн айдас бас байна. Үнийг нь буулгах боломж үнэхээр байхгүй юу ?
- Үнэ нэмэгдсэн тухайд гэвэл, цар тахлын үед бүх үйлдвэр зогсож, дараа нь улсуудын онцлогоос шалтгаалаад үйлдвэрүүд харилцан адилгүй сэргэснээс болж нэг талдаа ачаа нь овоорч, нөгөө талдаа хоосорсон байдлыг бий болгосон. Үүнээс болж далайн тээвэрт гацалт үүссэн. Энэ нь чингэлгийн эрэлтийг нэг талд гаргасан. Далайн тээвэр ийм асуудалтай болонгуут төмөр замын тээвэр ихээр нэмэгдсэн учраас чингэлгийн түрээсийн үнэ огцом нэмэгдсэн. Монгол Улс руу ирж буй ачааны 90-95 хувь нь автоматаар БНХАУ-ын Коско компанийн чингэлгүүдээр явдаг. Коско компани чингэлгийн түрээсийн үнээ нэмчихсэн. Ингээд харахаар яалт ч үгүй гаднын шалтгаантай.
Өөрөөр хэлбэл, бидэнд гэрээ хийж харьцах ёстой субъект алга. Коско компанитай, Тяньжин боомттой хэн ярих вэ гэхээр субъект нь байдаггүй. Олон жил орхигдуулсан энэ асуудлаа засаж залруулах хэрэгтэй.
- Логистикийн холбооноос энэ тухай болон салбартай холбоотой бусад саналаа хүргүүлж байсан удаатай юу?
- Манай холбоо 2001 онд байгуулагдаад бодлого төлөвлөлтийн чиглэлээр анхаарч ажиллаж ирсэн. Анхны бодлого болох "Транзит Монгол" гээд үндэсний хөтөлбөрийн судалгаан дээр холбооны зүгээс ахалж ажиллаад УИХ-аар батлуулсан байдаг. Харамсалтай нь батлагдаад хэрэгжүүлээгүй. Энэ нь улстөрчдөөс л хамааралтай. Энэ хөтөлбөр хэрэгжээгүйн гай өнөөдөр гарч ирж байна.
"Транзит Монгол" үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд АХБ-ны санхүүжилтээр Замын-Үүдийн логистикийн төвийг байгуулснаас өөр ямар ч ажил хийгээгүй. Дараа нь бид Зам тээврийн хөгжлийн яаманд Үндэсний Логистикийн Сүлжээ байгуулах судалгааг хийж өгч, боловсруулаад, Улаанбаатар хотод Логистикийн төв байгуулах ТЭЗҮ гаргаж, зураг төслийг нь хийж өгөөд байхад мөн адил улстөрчид явуулаагүй.
Хувийн хэвшлүүд юм хийхийг хичээдэг ч харамсалтай нь төрийн дунд шатанд бодлого ойлгодог хүн алга.
- Логистикийн салбарт эзэн байхгүй болчхоод байгаа гэж ойлголоо?
- Өмнө хэлсэнчлэн тээвэр, логистикийн асуудлыг хэн хариуцах вэ гэхээр эзэн байдаггүй. Зам тээврийн хөгжлийн яам зөвхөн тээвэр, авто зам, төмөр зам, агаарын тээврээ л ярьдаг. Эдгээрийг эдийн засагтай холбодог хэсгийг хэн ч хариуцдаггүй. 30 жил энэ байдлаараа явчихсан. Хувийн хэвшил дангаараа дэд бүтцүүдийг байгуулах боломжгүй шүү дээ. Төрийн оролцоо байх шаардлагатай юм.
Хойд хөрш дэх асуудлыг бид засаж чадахгүй. Тэгэхээр ганц үдэж байгаа сонголт нь урд хөрш. Одоо урд хөрштэйгөө маш сайн хэлэлцээр, ойлголцолд хүрэх нь чухал. Олон улсын байгууллагууд судалгааг нь хийж гаргасан Хилийн боомтын тухай хуулиа сэргээмээр байна. Байхгүй болчихсон, сэргээж чадахгүй өнөөдрийг хүртэл яваа нь маш харамсалтай түүх.
- Ярилцлагын төгсгөлд агаарын тээвэртэй холбоотойгоор ажигласан зүйл байвал хэлэхгүй юу?
- Монгол Улсын гуравдагч орон руу харьцах нэг хаалга бол агаарын тээвэр. Агаарын тээвэр дотроо карго тээврийг хөгжүүлмээр байгаа юм. Шинэ нисэх онгоцны буудал баригдаж дууссан ч харамсалтай нь карго, агаарын тээврийн эдийн засгийг харилцааг үүсгэх хэмжээнд төлөвлөгдөж чадахгүй байна. Зөвхөн зорчигч тээвэр бус ачаа тээвэр, карго тээврийг төлөвлөх учиртай. Тэгэхгүйгээр хот төлөвлөлт гээд байгаа нь бодлогын маш том алдаа.
- Ярилцсанд баярлалаа.
