"Энэ жил 130 мянган тонн буудай борлогдоогүй, үтрэм дээрээ үлдсэн. Тариаланчид ирэх жил улаанбуудай тарихгүй гэцгээж байна"
Монголын тариаланчдын үндэсний холбооноос энэ оны ургац хураалтад тулгамдаж буй асуудлаар мэдээлэл хийлээ.
"Энэ жилийн ургацын 30 хувь орчим нь огт борлогдоогүй байгаа"
Энэ тухай тус холбооны зүгээс “Монгол Улсад 890 мянга гаруй га талбайг тариалангийн эргэлтэд ашигладаг. Үүнээс гурван хувь орчмыг хүнсний ногоо, жимс жимсгэнийн үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ашигладаг бол үлдсэн 90 гаруй хувийг нь үр тарианы үйлдвэрлэлд ашигладаг. Өөрөөр хэлбэл, буудайн үйлдвэрлэл нь нийт таримлын 70 гаруй хувийг эзэлдэг юм.
Энэ жил нийт хураан авсан ургацын 50,000 гаруй тонныг ХАА-г дэмжих сан буюу улс худалдан авсан бол 200 мянга орчмыг гурилын үйлдвэрүүд авсан. Харин яг одоо тариаланчдын үтрэм дээр 130 мянга гаруй тонн буюу нийт хураан авсан ургацын 30 хувь орчим буудай борлогдоогүй үлджээ.
Борлуулалтад үүссэн энэ хүндрэл нь 2021 онд импортолсон буюу гадаадаас оруулж ирсэн буудайтай холбоотой. Үүний улмаас тариаланчдын дийлэнх нь өнөөдөр үтрэм талбай дээр буудайгаа манаад сууж байна.
ХАА-г дэмжих санд худалдсан нийт 50.6 мянган тонн буудайн
- 900 тонн нь нэгдүгээр зэрэг,
- 2,000 тонн орчим нь хоёрдугаар зэрэг,
- 11.7 мянган тонн орчим нь гуравдугаар зэрэг
- 35.5 мянган тонн орчим нь дөрөвдүгээр зэрэгт тушаагдсан байна" гэв.
"Гурилын үйлдвэрүүд өөрсдөдөө таарсан стандарт бий болгож байна"
Сэлэнгэ аймгийн Тариаланчдын холбооны төлөөлөгч н.Батбаяр “Манай улс нийт хэрэглэдэг улаанбуудайн 70 хувь буюу 240 мянга тонн орчмыг гаднаас оруулж ирсэнтэй холбоотойгоор дотоодод тарьсан улаанбуудай илүү гараад байна.
Өөрөөр хэлбэл, гурилын үйлдвэрүүдийн сав нь буудайгаар дүүрэн байгаа учраас Монголын улаанбуудайн стандартыг барилгүй өөрсдөдөө таарсан стандарт бий болгож, тариаланчдын тарьсан буудайг авахгүй байна.
Өмнө жилүүдэд болоод байсан стандарт гэнэт энэ жил болохоо больчихсон. Нэг гурилын үйлдвэрт буудайгаа аваачаад өгөхөд нэг стандарт гарна. Дараагийн гурилын үйлдвэрт дахиад өөр стандарт гардаг байдлаар зөвхөн өөрсдийн үзэмжид тааруулж стандарт бий болгоод байна. Бүр гурилын үйлдвэрүүдийн сав дүүрэн болохоор тавьсан стандартын шаардлага хангасан буудай нь очиж байхад ч тэд буудай авдаггүй.
Сэлэнгэ аймагт л гэхэд өнөөдрийн байдлаар 30 мянган тонн орчим улаанбуудай үтрэм дээрээ байгаа. Нэгдсэн стандарт мөрдүүлэхийг шаардаж байна” гэв.
"Хивгийг ₮680,000-аар зарж байхад гурилын үйлдвэрүүд улаанбуудайг ₮540,000-560,000-аар авч байна"
Төв аймгийн Тариаланчдын холбооны төлөөлөгч н.Бүрэнбаатар “Төв аймгийн 12 сумын 96 ААН, иргэдийн хашаанд 32 мянган тонн улаанбуудай борлогдоогүй, хучаатай байна.
Тариаланчдын нөхцөл байдал үнэхээр хүнд болчихсон. Өдийд талбайгаасаа буучихсан байдаг хүмүүс буудайгаа манаад байж байгаа.
Түүнээс гадна, буудайн үнэ үнэхээр асуудал болж байна. Хивгийг 680,000 төгрөгөөр зарж байхад гурилын үйлдвэр улаанбуудайг 540,000-560,000 төгрөгөөр авч байна” гэв.
"Засгийн газар энэ байдлыг яаралтай шийдэхгүй бол ирэх жилийн тариалалтад хүндрэл учирна"
Монгол Улсын Гавьяат тариаланч Ж. Сүрэнхорлоо “Монгол Улсын гурилын хэрэгцээнд 310 мянган тонн улаанбуудай хэрэгтэй гэж ХХААХҮЯ-наас мэдээлж байгаа.
Албаны эх сурвалжуудын өгсөн мэдээллийг харахад, манай улсад импортоор оруулж ирсэнтэй нийлээд 680 мянган тонн буудай байна. Энэ нь дотоодын гурилан бүтээгдэхүүний хоёр жилийн хэрэгцээг хангасан буудай байна.
Гурилын үйлдвэрүүд дотоодын буудайг авахгүй байгаа нь манай улс гурилын үйлдвэрлэлд хэрэглэх улаанбуудайн 70 гаруй хувийг гаднаас импортоор авчихсан.
Манай улс дотоодын үйлдвэрлэгчдээ дэмжинэ гэж ярьдаг мөртлөө гаднаас жилийн хэрэгцээнийхээ 70 гаруй хувийг авчихсан. Ингээд үндэсний үйлдвэрлэгчийн буудай буюу тариаланчдынхаа буудайг илүүдэл болгож хаяж байна.
Одоог хүртэл үтрэм дээр байгаа буудайг хэн, хэзээ, ямар үнээр авах талаар төрөөс ямар ч шийдэл гаргаагүй байгаа. Мөн улаанбуудайгаа зарим нь өгчихсөн мөртлөө борлуулалтынхаа мөнгийг эргээд авч чадахгүй байдалтай байна.
Борлуулсан нь мөнгөө авч чадахгүй, борлуулж чадаагүй нь үтрэм дээрээ одоог хүртэл байгаа. Энэ байдлыг Засгийн газар яаралтай шийдэхгүй бол ирэх жилийн тариалалтад хүндрэл учирна.
"Тариаланчид ирэх жил улаанбуудайг тарихаа больё гэж ярьцгааж байна"
Түүнчлэн, үнэхээр Монгол Улс хоёр жилийн хэрэгцээгээ хангахуйц буудайтай болсон юм бол ирэх жил улаанбуудай тарих ,тарихгүйгээ шийдэх ёстой.
Тариаланчид ер нь ирэх жил улаанбуудайг тарихаа больё гэж ярьцгааж байна. Оронд нь тосны ургамал гэж таримал хүчээр орж ирэх гэж байна. Учир нь гурилын үйлдвэрүүдэд бид нэг тонн улаанбуудайг зардлаа хасвал цэвэр 560,000 мянга орчмоор борлуулж байгаа. Гэтэл нэг тонн рабсыг Хятадууд 1.3-3 сая төгрөгийн үнээр бэлэн мөнгөөр худалдан авч байна. Тиймээс тариаланчид бизнес эрхлэгчийн хувьд аль үнэтэй үр тариаг тариалах нь зүйн хэрэг гэж би хувьдаа бодож буй.
"Барилгын компаниуд улаанбуудайн үр оруулж ирж байгаа нь ургац хураалтад сөргөөр нөлөөлж байна"
Мөн манай улаанбуудайн сорт гэдэг утгаа алдлаа. 2020 оны тайлангаар улаанбуудайн 38 сортыг тариалсан байна. Үүнийг сортын тариалалт гэж хэлэхэд үнэхээр төвөгтэй болж байна.
Энэ жил гэхэд 11.8 мянган тонн улаанбуудайн үрийг таван аж ахуйн оруулж ирснээс хоёр нь огт газар тариалантай холбоогүй буюу барилгын компани байгаа юм. Үлдсэн гурвынх нь хоёр нь гурилын үйлдвэр, нэг нь газар тариалан эрхлэгч байна.
Үрийн буудайн хувьд тендер зарлах нь зөв л байх. Гэхдээ газар тариалантай огтхон ч холбоогүй барилгын компаниуд, гурилын үйлдвэрүүд улаанбуудайн үр оруулж ирээд байгаа нь дараа жилийн ургац хураалтад нөлөөлж байгааг онцолъё.
Мэргэжлийн хяналтын дүгнэлтээр оруулж ирсэн буудайн үрийн таван хувь нь огт тэнцээгүй байсан. Ийм буудайнаас болж манайд өмнө огт гарч байгаагүй мөөгөнцрийн өвчин Сэлэнгэ, Төв аймгийн газар тариалангаар гараад тариаланд хүндрэл учруулсан. Ийм өвчнийг уг нь хуулийн дагуу Монголын хилээр нэвтрүүлэх ёсгүй. Гэтэл хууль зөрчиж оруулж стандартын бус, хорио цээртэй хог ургамлын өвчинтэй буудайнууд оруулж ирж, тариаланчдын хөдөлмөрийг үнэлэхгүй байна” гэлээ.
