Гэрэл зургийг MPA.mn

Шинэ коронавирусийн халдварын нөлөөгөөр хамгийн хүнд цохилтод ороод байгаа салбарын нэг нь АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛ.

Энэ салбар дэлхий даяар анх удаа ТЭГ ЗОГСОЛТ хийж байна. 

Тэгвэл Монгол Улсын аялал жуулчлалын салбар, тэр дундаа Улаанбаатар хот өнгөрсөн гурван сарын хугацаанд ямар алдагдал хүлээсэн талаар Монголын Үндэсний их сургуулийн багш, Аялал жуулчлалын боловсрол хөгжлийн нийгэмлэгийн гишүүн, судлаач Б.Ербахыт сонирхолтой судалгаа хийжээ. 

Түүний тооцоолсноор өнгөрсөн гурван сарын хугацаанд Улаанбаатар хотын эдийн засагт аялал жуулчлалын салбараас шууд олох боломжтой байсан 30.5 тэрбум, шууд бусаар 325 тэрбум төгрөгийг алдаад байгааг дараах тооцооллуудаар гаргаж тавьжээ. 

НЭГ. ШУУД АЛДАГДАЛ

Өнгөрсөн он Монгол Улсын аялал жуулчлалын салбарт өсөлт авчирсан жил байв. Нийт жуулчдын тоо 570,262 буюу дээд хэмжээнд хүрч, 607 сая ам.доллар буюу 1.7 их наяд төгрөгийн цэвэр ашиг олсон статистик(БОАЖЯ, 2020) байна. 

Зураг 1. Шинэ коронавирусийн нөлөө (МҮХАҮТ)

 

2019 онд Монгол Улсын ДНБ 36.9 их наяд төгрөгт хүрсэн. Тэгвэл аялал жуулчлалын салбарын орлого ДНБ-ий 6.48%-ийг бүрдүүлсэн гэсэн үг. 

Зураг 2. Монголын аялал жуулчлалын салбар(2018, 2019 он ба 2020 оны төсөөлөл)

 

2019 онд нийт ирсэн жуулчдын 78.7% нь буюу 452,957 жуулчин Улаанбаатар хотоор дайрч, 2-3 хоног саатсан байдаг. Гэвч 2020 оны эхний гурван сарын байдлаар Улаанбаатар хотыг дайран өнгөрсөн жуулчдын тоо өмнөх онтой харьцуулахад -91.3%-аар буурсан дүнтэй байна.

Ийнхүү буурснаар хотын эдийн засагт жуулчдын оруулах орлого -96.9%-аар буурчээ. 2019 онд нийслэлийн эдийн засагт гаднаас ирсэн жуулчид 155.7 сая ам.доллар буюу 432 тэрбум төгрөгийн шууд орлого оруулж байж.

Сар сараар нь задлаад харвал шинэ коронавирусийн улмаас нийслэлийн эдийн засагт аялал жуулчлалын салбараас ирэх орлого ийнхүү буурсан байна. 

• Нэгдүгээр сард -7%
• Хоёрдугаар сард -61.8%
• Гуравдугаар сард -96.8%-аар тус тус буурчээ. 

Зураг 3. Улаанбаатар хотын эдийн засагт учрах шууд алдагдал

 

2019 оны эхний гурван сард 18 сая ам.доллар буюу 50 тэрбум төгрөгийн орлого оруулж байсан бол 2020 оны эхний гурван сард 7 сая ам.доллар буюу 19.6 тэрбум төгрөгийн орлого оруулжээ. Өөрөөр хэлбэл, эхний улиралд 11 сая ам.доллар буюу 30.5 тэрбум төгрөгийн “шууд алдагдал” хүлээгээд байна. 

ХОЁР. ШУУД БУС АЛДАГДЛЫН ХЭМЖЭЭ

 

Улаанбаатар хотод ирсэн жуулчдын аяллын зураглал

2018 онд Улаанбаатар хотын ДНБ 21.4 их наяд төгрөгт хүрч, улсын ДНБ-ний 64.7%-ийг бүрдүүлжээ. 2020 оны нийслэлийн төсвийг 915 тэрбум төгрөг байхаар баталснаас төсвийн орлого 889.9 тэрбум төгрөг байхаар тооцжээ.  

Тэгвэл нийслэлийн төсөвт ямар дам нөлөө үзүүлэхээр байгааг судлаач Б.Ербахыт тооцохдоо дараах салбаруудад өнгөрсөн гурван сард гарсан өөрчлөлтүүдийг нэг бүрчлэн авч үзсэн байна.   

Дэн буудлуудыг хааснаар ₮1.97-2.4 тэрбумын алдагдал хүлээхээр байна

Цар тахалтай холбоотойгоор 2020 оны хоёрдугаар сарын 26-наас дөрөвдүгээр сарын 30-ны өдөр хүртэл дэн буудлуудын үйл ажиллагааг түр буюу 64 хоног зогсоох шийдвэрийг Нийслэлийн Засаг дарга гаргасан. 

Нийслэлийн Аялал жуулчлалын газрын 2020 оны судалгаагаар Улаанбаатар хотод нийт 2,648 өрөө, 3,636 ортой 312 дэн буудал үйл ажиллагаа явуулж байна. Эдгээрээр ихэвчлэн дотоодын иргэд үйлчлүүлдэг бөгөөд жилийн турш ор дүүргэлт дунджаар 33.3 хувьтай байдгийг судлаач тооцоолжээ. Үүнээс нарийн судалгаа байдаггүй тул ор дүүргэлтийг өдөрт 33.3%-аар тооцсон бөгөөд нэг өрөөний үнийг 35,000-45,000 төгрөг гэж дундажлан гаргасан байна.

Зураг 4. Улаанбаатар хот дахь дэн буудлууд ба алдагдлын хэмжээ

 

Зочид буудлууд 24 тэрбум төгрөгийн алдагдал хүлээж байна

Улаанбаатар хотод 290 зочид буудал ажиллаж байгаагаас 75 нь одны зэрэглэлтэй үйл ажиллагаа явуулдаг байна. Зочид буудлын нийт үйлчлүүлэгчдийнх нь 20 орчим хувь нь гадаадын жуулчид, үлдсэн нь дотоодын үйлчлүүлэгчид байдаг бол одны зэрэглэлтэй буудлуудын хувьд гаднын жуулчид 90 хувийг нь эзэлдэг ажээ. 

Зураг 5. Зочид буудлуудын мэдээлэл

 

Цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх хүрээнд зочид буудлын үйл ажиллагааг зогсоогоогүй ч хилийн хорио цээр тогтсон, хүмүүсийг гэртээ байхыг зөвлөсөн зэрэг нь тус салбарын үйлчилгээнд шууд нөлөөлжээ. Тандалт судалгаагаар энэ хугацаанд зочид буудлуудын ор дүүргэлт 1-10%-тай байгааг Монголын зочид буудлуудын холбоо мэдээлсэн байна. 

Нийслэлийн хэмжээнд байгаа зэрэглэлтэй 215 зочид буудал нэг өдөрт 111.4-139.3 сая төгрөг, хорио цээр цуцлагдах хүртэл 7-9 тэрбум төгрөгийн алдагдал хүлээх нь. Харин одтой зочид буудлууд энэ хугацаанд өдөрт 377.4 сая, нийт 24 тэрбум төгрөгийн алдагдал хүлээх тооцоололтой байна.

Амралтын газар жуулчны баазуудын алдагдал нэг тэрбум төгрөгт шүргэнэ

Монгол Улсын хэмжээнд 2019 оны байдлаар 576 амралтын газар, жуулчны бааз байдгаас 151 нь нийслэл орчимд байрлалтай. Жуулчны баазуудын дийлэнх нь 5-10 дугаар сард ажилладаг. 

Харин Улаанбаатар хот орчимд жилийн турш ажилладаг 1,064 өрөө бүхий 51 амралтын газар байгаа ба ихэнх нь амралтын өдөр зочид хүлээж авч, бусад өрдүүдэд зочингүй эсвэл хаалттай байгаа аж. 

Тиймээс 80%-ийн дүүргэлттэй байдаг амралтын өдрүүдээр тооцоолоод үзэхээр 2020 оны 2, 3, 4 дүгээр сард нийт 20,500 хүн хүлээж авах боломжтой байжээ. Өөрөөр хэлбэл, 717.5-922.5 сая төгрөгийн алдагдал хүлээсэн дүр зураг харагдаж байна.

Жуулчдын худалдан авалтаас олох боломжтой 260 тэрбум төгрөг үгүй болов

Багц үнийн аяллаар ирж байгаа жуулчдын төлсөн мөнгөн дүнгийн тодорхой хэсэг нь хоолны салбар, үзвэр үйлчилгээ, жуулчны тээврийн салбарт ордог. Харин багц үнэд ордоггүй нэг чухал зүйл бол жуулчны худалдан авалт. 

2010-2014 он буюу 5 жилийн хугацаанд жуулчдын худалдан авалт Улаанбаатар хотын эдийн засагт 1,272 сая ам.доллар буюу 3.3 их наяд төгрөгийн орлого оруулжээ (Маркетметрикс, 2015).

Зураг 6. Улаанбаатар хотын жуулчдын шууд худалдан авалтаас олсон орлого(сая.дол)

 

Уг тоонуудыг үндэслэн тооцоолсноор 2019 онд жуулчдын шууд худалдан авалтаар 562.9 сая ам доллар буюу 1.6 их наяд төгрөгийн орлогыг Улаанбаатар хотын эдийн засагт оруулжээ.

2020 онд энэ дүн 10.1%-аар өсөж, 619.8 сая ам.доллар хүрэх төлөвтэй байв. Тэгвэл энэ дүнгээс 90%-ийг цар тахлын нөлөөгөөр алдах төлөвтэй. 

Хорио цээр тогтоосон 2,3,4 дүгээр сард нийт 94.03 сая ам.доллар буюу 261 төгрөгийн ашгаа хэдийн алдчихаад байгаа билээ.

3 тэрбум төгрөгийн ашиг олох боломжоо алджээ

Улаанбаатар хотод нийтийн хоолны 3,482 газар ажилладаг бөгөөд хотод саатсан жуулчид зөвхөн ресторан, баар, кофе шопоор үйлчлүүлдэг. Уг тоонд зочид буудлын дотор ажилладаг ресторан, кофе шопуудыг ч багтаажээ. Ингээд тооцвол Улаанбаатар хотын нийтийн хоолны газруудын 52.6 хувиар нь жуулчид үйлчлүүлдэг байх нь. 

Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа хоолны газрууд 2010-2014 онд нийт 147.7 сая ам.доллар буюу 410 тэрбум төгрөгийн ашгийг зөвхөн аялал жуулчлалын салбараас олжээ (Маркетметрикс, 2015). 

Энэхүү тооцоонд үндэслэснээр 2019 онд тус салбар 65.3 сая ам.доллар буюу 181 тэрбум төгрөгийн ашгийг аялал жуулчлалын салбараас олсон байна. Прогноз өсөлтийг хувьчлан тооцож үзэхэд 2020 онд жилийн турш 71.87 сая ам.доллар буюу 199 тэрбум төгрөгийн ашиг олох тооцоолол гарсан байна. Үүнийг сар бүр ирдэг жуулчдын ачаалалтай харьцуулахад 2, 3, 4 сард нийт 1.09 сая ам.доллар буюу 3 тэрбум төгрөгийн ашиг олох боломжоо алджээ.

Үүнээс гадна үзвэр үйлчилгээ, тээврийн салбарыг оролцуулаад тооцвол дараах байдлаар боломжууд алдагдсан байна.

Зураг 7. Үзвэр үйлчилгээний салбар

 

Зураг 8. Жуулчны тээвэр

 

Ийнхүү 2020 оны 2, 3, 4 дүгээр сарууд буюу коронавирусийн эсрэг арга хэмжээ авч, хорио цээр тогтоосон үед Улаанбаатар хотын эдийн засаг бүхэлдээ зогсонги байдалд орж, нийт 31,500 хүний ажлын байранд шууд нөлөө үзүүлжээ. Аялал жуулчлалын салбараас ашиг хүртдэг дээрх салбарууд ихээхэн алдагдал хүлээснийг уг судалгаа харуулж байна. 

Зураг 9. Салбаруудын алдагдал

 

Товчхондоо 

• гаднын жуулчдаас шууд олох боломжтой 30.5 тэрбум төгрөгийн “шууд алдагдал”
• аялал жуулчлалын нийт салбараас 320-325 тэрбум төгрөгийн “шууд бус алдагдал хүлээжээ

Уг мөнгөн дүн шууд болон шууд бус, дам байдлаар эдийн засагт борлуулалт үүсгэж, тэрхүү нийт орлогын 60% нь ажилчдын нийгмийн даатгал, ХХОАТ, ААНОАТ, нийслэлийн 1%-ийн татвар, төрөл бүрийн хураамж хэлбэрээр нийслэлийн төсөвт төвлөрөх боломжтой байв.

Зураг 10. COVID-19 цар тахлын аялал жуулчлалын салбарт үзүүлэх нөлөө

 

2020 оны турш зөвхөн аялал жуулчлалын салбараас нийслэлийн төсөвт төвлөрөх ёстой 600 тэрбум төгрөгийг алдах ба энэ нь Улаанбаатар хотын ДНБ-ний 6%-тай тэнцэж байна. 

Үндсэндээ аялал жуулчлалын салбар зогсонги байдалд орсноос болж тус салбараас Улаанбаатар хотын ДНБ-ий 1.49-1.51%-тай тэнцүү хэмжээний алдагдал буюу нийслэлийн төсөвт төвлөрөх ёстой байсан 195 тэрбум төгрөгийг алджээ.