-Японд төгсөгчөөс асуух 5 асуулт-

Ярилцлагын анхны зочноор “АНД Глобал” компанийн гүйцэтгэх захирал Б.Хос-Эрдэнийг урилаа.

Б.Хос-Эрдэнэ өмнө нь Япон дахь Швейцар улсын хөрөнгө оруулалтын банк болох UBS-д М&А, Хөрөнгийн зах зээлийн зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэгч банкираар, мөн Япон улсын мега банкуудын нэг болох Mizuho-д Зочид буудал, соёл амралтын хүрээлэн (парк), үл хөдлөх хөрөнгийн салбарыг хариуцан тухайн салбар болон харьяалагдах компаниудын бизнес шинжилгээг хийж байсан арвин туршлагатай. 

Тэрээр Япон улсын Хитоцүбаши их сургуульд Хөрөнгийн зах зээл, санхүүгийн чиглэлээр бакалаврын зэрэг, мөн Бизнесийн удирдлагын магистрын зэргийг хамгаалсан. 

Халх голын дайны үед сувилагчаар ажиллаж байсан түүний буурай эмээ япон цэргүүдийг сувилж  эмчлэх явцдаа тэдний зан чанарыг ихэд үнэлсэн гэдэг. Тухайн үед япон хүнээс олж харсан 3 үнэт чанар болох үнэнч шударга байх, маш их хөдөлмөрч байх, цаг сайн барихыг буурай эмээ нь үе дамжуулан захиж, сургасан нь хожмоо Хос-Эрдэнэ хүүд бат төлөвшжээ. Японд очиж суралцах мөрөөдөл нь ч буурай эмээгээс уламжилсан тэрхүү захиасаас улбаалсан хэрэг.

Б.Хос-Эрдэнэтэй дараах таван асуултын хүрээнд ярилцсанаа хүргэж байна.

 

1.Японд төгсөөд Монголд хөл тавьмагцаа бодсон хамгийн анхны бодол юу вэ?

Шууд хэлэхэд “Ямар олон гоё залуу хүмүүстэй юм бэ? Ямар их бужигнаантай юм бэ?” гэж бодогдсон. Нэг тийм буцалсан байгаа байхгүй юу… Тэгээд ямар их юм хийх боломжтой, ажил ихтэй байна даа гэж бодсон.

Буцаад ирэхэд өдөр тутамдаа бухимдаад, хүнтэй ам зөрөөд, дэлгүүрээс юм авахын төдийд загнуулаад, таксинд суунгуутаа бас загнуулаад явдаг тэр мэдрэмжүүд надад эсрэгээрээ гоё байсан. Японд бол тийм зүйлтэй бараг л таардаггүй учраас магадгүй саначихсан байсан ч байж магад. Японд 12 жил болчхоод ирж байгаа нь тэр шүү дээ. Дунд нь богино хугацаагаар Монголдоо ирж, буцаад л байсан ч яг ирээд тогтоод ажиглахад тэр буцлаад байгаа нь маш их эрч хүчтэй байгаагийнх юм байна гэж бодсон(инээв). Эрч хүч нь оргилоод, бүр хэрэлдээд ч хамаагүй гадагшлуулах гэдэг ч байж магадгүй юм. Тэр нь надад бол маш гоё мэдрэмж төрүүлсэн.

2.Японд суралцах явцдаа өөртөө суулгасан гол зарчим?

Гоё асуулт байна. Ер нь олон байгаа. Суурь нь бол Япон явах болсон шалтгаантай минь холбоотой, манай буурай эмээгээс үүдэлтэй юм.

Буурай эмээ маань 109 насалсан хүн байдаг. Халх голын дайны үед сувилагчаар ажиллаж, бэртэж гэмтсэн, шархадсан япон цэргүүдийг сувилаад, эмчилдэг байж. Тэр үед япон хүмүүстэй харьцаж байхдаа эмээ маань тэдний зан чанараас авах зүйл их байна гэдгийг ойлгосон гэдэг. Тэр нь

• нэгт, үнэнч шударга байх
• хоёрдугаарт, их хөдөлмөрч байх
• гуравдугаарт, цаг сайн барьдаг байх.

Энэ гурван зүйлийг охиндоо буюу эмээд минь маш их захиж ярьдаг байж. Тэгээд япон хүмүүс гэдэг чинь ийм сайн зан чанартай хүмүүс байдаг юм гэдгийг надад дахин дахин хэлж, зааж ярьдаг байв.

Би эмээ дээрээ өссөн болохоор ч тэр үү, тэгж их захисан гурван шинж чанар нь надад сууж үлдсэн шиг байгаа юм. Одоо ч гэсэн намайг тодорхойлох хэдэн шинж чанарт багтдаг болов уу гэж боддог. Би үнэхээр үнэнч шударга байхыг хүсдэг. Хоёр нүүр гаргаж, худлаа ярихад маш дургүй. Аль болох хөдөлмөрч байхыг хичээдэг. Ерөөсөө өөрийнхөө хэмжээнд тултал зүтгэхэд их ач холбогдол өгдөг. За тэгээд цаг барих тухайд хүн хүлээлгэх маш дургүй. Хүн хүлээлгэх, эсвэл хоцрох гээд байгаа мэдрэмж төрөхөөр их тавгүй байдаг.  

Үүнээс гадна, Японы нийгэмд орж үзээд өөртөө суулгасан нэг гол зарчим бол хүнд төвөг удахгүй байх. Японд сурч, ажиллаж байсан хүмүүс санал нэг байх болов уу. Би хэн нэгэнд төвөг болохгүйхэн шиг байх юмсан гэдэг бодолтой байдаг. Эцэст нь аливаа зүйлд тууштай байх. Япон хүмүүс урдах ажил нь сонирхолгүй, уйдмаар байсан ч хийнэ л гэсэн бол төгс хийдэг хүмүүс. Өдөр тутмын жижиг чимхлүүр ажлуудыг ерөөсөө залхуурахгүй, мятаршгүй, цуцахгүйгээр хийдэг. Түүнийгээ ч маш чухал гэж боддог. Тиймээс тууштай байдал, хүнд төвөг удахгүй байхыг эрхэмлэдэг дээ.

3.Японоос ирээд Монголд ажиллахад тулгарсан хамгийн том бэрхшээл юу байсан бэ?

За, жижигхэн буюу өдөр тутмын бэрхшээл болон томоор зургаар нь, жишээлбэл бизнес хийхэд тулгарч байгаа бэрхшээл гээд хоёр өнцгөөс нь ярья.

Жижигхэн бэрхшээл. Энэ бол их хөнгөхөн л дөө. Японд 6, 7 жил ажиллаад сурсан арга барил гэж байна. Монголд ирээд яг тэр арга барилаараа ажиллах гэж үзсэн, тийм амар болчих зүйл биш юм билээ. Эхэндээ их хавиралдана. Гэхдээ энэ бол аль нэг нь зөв, буруу, эсвэл энэ нь гоё, тэр нь муухай гэж байгаа хэрэг биш. Ердөө л Японд эзэмшсэн арга барилаасаа авахыг нь аваад хаяхыг нь хаях их чухал гэж ойлгосон. Энэ бол жижиг төрлийн бэрхшээл байсан.

Том бэрхшээлийн хувьд дээр дурдсан хүнд төвөг болохгүй гэсэн зарчмаа барих. Би гэдэг хувь хүн мэдээж чухал. Манай талын өнцгөөс харах чухал. Гэвч нөгөө тал маань аливааг юу гэж харж, юу гэж бодож байгаа вэ гэдэг ч бас маш чухал гэж боддог. Гэтэл Монголд “win-win” буюу харилцан ашигтай байх боломжийг ашигладаггүй.

Уг нь хоёулаа зөв ойлголцчихвол аль аль нь гоё хөгжих гээд байна. Жишээ нь, манай сул талыг нөхөх сайн тал нь танайд байна, танай сул талыг манай ийм сайн тал нөхөх гээд байна. Хоёулаа нийлчихвэл хэн хэндээ өгөөжтэй гоё явах гээд байна гэх мэтээр ярихаар “Энэ нэг л учиртай, нэг л завших гээд байна даа... (инээв)” гээд заавал ард нь нэг учир байна гэж хардах хандлага ажиглагдаад байдаг. Тайлбарлах гэж оролдох тусам нөгөөх нь улам гайхаад, улам шийрэгнээд байдаг. Энэ бол их том бэрхшээл.

4.Японд төгсөгчид Монголдоо ашиглаж чадахгүй байгаа боломж нь юу вэ?

Миний хувьд жаахан хэцүү л асуулт байна. Манайх одоо Монголоос гадна Филиппинд бизнестэй, мөн түүнээс гадна олон улсад бизнесийн үйл ажиллагаа явуулдаг. Ялангуяа миний хувьд олон улсын зах зээлд илүүтэй анхаарлаа хандуулах шаардлагатай байдаг тул яг Монголд ашиглаж чадах, чадахгүйн талаар хариулахад хэцүү асуулт байна. Гэхдээ Японд сурсан байхаараа л Японтой холбоотой ажил хийх, эсвэл Японд төгссөн болохоороо л заавал япон хэлээ ашиглах албатай биш л гэж боддог.  

Бидний хувьд хэдийгээр япон хөрөнгө оруулагчтай, Marubeni, SBI Holdings гэх мэт компанитай стратегийн түншлэл үүсгээд явж байгаа ч бидний гол үйл ажиллагаа олон улс руу чиглэж байгаа. Зөвхөн Монголд юм хийхийн тулд тэр хүмүүсээс хөрөнгө оруулалт авсан юм биш. Монголчууд бидэнд хийж чадах зүйл байна, түүндээ тулгуурлаад нийлээд хамтдаа олон улсад “үзүүлээд өгье өө” гэдэг тийм л зарчимтай. Тиймээс ч бид Филиппин болоод бусад гаднын улсуудад технологи экспортлоод Монгол хүний оюуны бүтээмж гэдэг юмыг үнэлүүлэх гээд явж байгаа.

Технологи бүтээхэд түүхий эд нь юу юм бэ гэхээр хүний оюуны чадамж л байгаа юм. За тэгээд цахилгаан, хэдэн компьютер, сервер л байхад бараг болох гээд байна. Тэр хүн дэлхийн хаана байх нь хамаагүй. Тэгээд тэр бүтээгдэхүүнээ онлайн орчинд хүргэчихнэ. Хамгийн сүүлийн жишээгээр саяхан бид Камбожийн банканд өөрсдийнхөө технологийг нийлүүлэхээр гэрээ зурчихлаа. Ковидын нөхцөл байдлаас шалтгаалж бид биеэрээ очиж чадахгүй тул онлайнаар л бүх харилцаагаа авч явахаас өөр арга байгаагүй. Гэхдээ эцсийн дүнд видео хурлуудаар л бүтээчихлээ шүү дээ.

5.Япон улсаас шууд нутагшуулах боломжтой ямар “ноу-хау”-г та санал болгох вэ?

Би бол япон хүмүүсийн тодорхой зан чанарууд л юм болов уу гэж бодоод байгаа, энэ нь ноу хау гэдгээс арай өөр ч байж магадгүй.

Монголчууд бидэнд сайн талууд зөндөө байна, гэхдээ яалт ч үгүй л бидэнд япон хүмүүсээс авах юм байгаа. Гэхдээ дэндүү их авахгүй ээ, хэт их бас битгий аваарай (инээв).

Жишээ нь монгол хүний уйдамхай зантай түрүүний ярьсан Япон хүний тэвчээртэй, тууштай байдал уусвал сайн л байх. За тэгээд аливаа юман дээр нөгөө хүнийхээ байр сууринаас харах нь монгол хүний жаахан “би, би” гэх гээд байдаг талтай зөв хослуулбал бас тэнцвэртэй болох байх. Эдгээрийнхээ үндсэн дээр “win-win” буюу харилцан ашигтай харилцаа үүсэх боломжийг бүрдүүлж өгөөд дээр нь цагаа барьдаг болчихвол бид дор хаяж бие биенийхээ хүндэтгэлийг хүлээнэ гэсэн үг. Ингээд хоорондоо хүндэтгэлтэй хандаад эхлэх юм бол олон бизнесийн харилцаа, хувь хүний харилцаа сайхан болоод явах байх гэж боддог. Ийм энгийн зүйлсийг хийгээд дадвал ямар нэг тодорхой ноу хау гэхээсээ илүү бизнесмэний хувьд ч, нийгмийн нэг хэсэг болоод явж байгаа хүний хувьд ч хаана ч байсан, юу ч хийсэн бат бөх, сайн суурьтай болох юм болов уу.  

Ярилцсан: Ц.Тамир, Японд төгсөгч, ЖУГАМО нийгэмлэгийн Удирдах зөвлөлийн гишүүн, Медиа аналист

ВИДЕО: Ярилцлага бүрэн эхээрээ