• 11 сарын 28, Пүрэв
|
|
Уншиж байна ...
ХУУЧИРСАН МЭДЭЭ: 2018/08/17-НД НИЙТЛЭГДСЭН

Сар бүр 15-17 хүүхдийг алдсаар байх уу

О.Булган, iKon.mn
2018 оны 8 сарын 17
iKon.MN
Зураг зураг
Гэрэл зургийг MPA.mn

Хичээлийн шинэ жил эхлэхэд сар хүрэхгүй хугацаа үлдээд байна. Гэвч Монгол Улсын боловсрол, нийгмийн салбарт тулгамдаж буй томоохон асуудлуудын нэг сургууль, цэцэрлэгийн хүрэлцээгүй байдал бахь байдгаараа.

Зуны адаг сарын, хот хөдөлгөөнд орж, хаа сайгүй сургууль, цэцэрлэгийн бэлтгэлээ базааж эхэлдэг энэ үед цэцэрлэгийн насны хүүхдүүдтэй эцэг, эхчүүдийн дунд хүүхдээ хэрхэн улсын цэцэрлэгт хамруулах вэ гэдэг толгойн өвчин болдог. 

Улсын хэмжээнд жил бүр цэцэрлэгт хамрагдах насны 250-300 мянган хүүхэд байдаг ч тэдний 70-80 мянган хүүхэд цэцэрлэгт хамрагдаж чадалгүй, гэртээ харгалзах хүнгүй цоожлогдон, болзошгүй эрсдэлд өртөж, халамж хамгаалал, нийгэмших боломжоос ангид, эрсдэлтэй нөхцөлд үлддэг гэсэн харамсалтай тоо баримт бий.

Цэцэрлэгийн 2-5 насны эдгээр хүүхэд, багачууд Монгол Улсын нийт хүн амын 9.3 хувийг эзэлдэг байна

Өнгөрсөн хичээлийн жилд нийслэлд тогтмол үйл ажиллагаа явуулдаг, сургуулийн өмнөх боловсрол олгодог нийт 661 цэцэрлэг байна гэсэн тооцоо гарсан. Тэгвэл үүний ердөө 227 нь л төрийн өмчит буюу бидний хэлж заншсанаар улсынх. Харин үлдсэн 434 нь төрийн бус хувийн цэцэрлэг байна. Цэцэрлэгт хамрагдах насны 280 гаруй мянган хүүхдээс 83,897 нь төрийн өмчит цэцэрлэгт, 29,624 хүүхэд төрийн бус хувийн өмчит цэцэрлэгт тус тус хамрагджээ. Үлдсэн 100 гаруй мянган хүүхэд хаана, яаж өсөж торниж, хэрхэн сургуулийн өмнөх боловсрол эзэмшиж буй нь тодорхойгүй. Хэдийгээр төр засгийн зүгээс жил бүр шинээр барих цэцэрлэгийн тоог нэмэгдүүлж байгаа ч хүчин чадал нь хүрэлцэхгүй хэвээр. Тийм ч учраас хүүхэд харах үйлчилгээ зарим эцэг, эхчүүдийн аврал болж байна.
 
Улсын цэцэрлэгт хамрагдаж чадалгүй хоцордог тэрхүү 70-80 мянган хүүхэд багачуудад зориулан 2012 онд тухайн үеийн УИХ-ын эмэгтэй гишүүд нэгдэн Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хууль санаачилж, УИХ-д өргөн барьсан байдаг. Хууль дэмжигдэхгүй гурван жил дараалан буцаагдсан ч 2015 онд батлагдан, 2016 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс хүчин төгөлдөр хэрэгжиж эхэлсэн. Энэхүү хуулийн гол зорилго нь дээд дурдсанчлан улсын цэцэрлэгийн хүрэлцээгүй орон зайг нөхөж, цэцэрлэгт хамрагдаж чадаагүй хүүхдүүдийг эрүүл, аюулгүй орчинд хүмүүжүүлэх. Нэгэнт ойрын 10-15 жилд манай улс 2-5 насны бүх хүүхдийг сургуулийн өмнөх боловсролд хамруулах хэмжээний цэцэрлэг барьж чадахгүйгээс хойш хүүхдүүдийг аюулгүй орчинд хамгаалж, нийгмийн анхан шатны үйлчилгээ үзүүлж, гэртээ ганцаараа цоожлогдож, болзошгүй аюулд өртөхөөс нь сэргийлэхэд үүнээс өөр арга байхгүй.
Гэртээ ганцаараа үлдэж, мөн гадаа тоглож байхдаа, эсвэл зам хөндлөн гарч явахдаа машинд дайруулах зэргээр улсын хэмжээнд сар бүр 15-17 хүүхэд цэцэрлэгт хамрагдаж чадаагүйгээсээ болж хорвоог орхидог гэсэн харамсалтай тоо бий.
Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хууль тун энгийн бөгөөд хүн бүхэнд ойлгомжтой. Хуулийг товч тайлбарлавал 18-65 насны эрүүл, 45 цагийн тусгай сургалтад хамрагдсан хүн өөрийн гэр, орон байр, эсвэл түрээсийн стандартын шаардлага хангасан байранд хүүхэд харах үйлчилгээг явуулах боломжтой. Ийм эрхтэй нэг хүн тав хүртэлх хүүхдийг харгалзах боломжтой бөгөөд цагийн хуваарийг эцэг, эхтэй нь зөвшилцсөний үндсэн дээр гаргаж ажиллах юм. Хүүхэд харах үйлчилгээний төвийн хувьсах зардал, мөн нэг хүүхдийн сарын хоолны мөнгийг улсаас олгоно.
 

Энэхүү хууль 2016 онд анх хэрэгжиж эхлэхэд төрийн зүгээс жилд тутам 10 тэрбум төгрөгийг төсөвлөснөөр жилд нийт 15 мянга гаруй хүүхдийг энэхүү үйлчилгээнд хамруулах боломжтой гэж тооцоолж байсан ч төрөөс үүний тал мөнгө буюу 5.8 тэрбум төгрөгийг л олгодог болсныг Монголын хүүхэд харах үйлчилгээ эрхлэгчдийн нэгдсэн холбооны Удирдах зөвлөлийн гишүүн, зохицуулагч Б.Өлзийбат онцоллоо.

2016 онд хууль хэрэгжиж эхэлснээс хойш гурван сарын хугацаанд улсын хэмжээнд хүүхэд харах үйлчилгээний нийт 450 төв байгуулагдаж, 1,024 хүн энэхүү үйл ажиллагааг эрхэлж эхэлсэн. Харин төрөөс олгосон 5.8 тэрбум төгрөг 6,300 хүүхдийн асуудлыг л шийдэж өгсөн юм. Зөвхөн энэхүү тоо баримтаас харахад Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хууль болон хүүхэд харах төв нь нийгэмд ямар их эрэлт хэрэгцээтэй байгааг харуулж байна. Нэгэнт улсаас хүүхдүүдээ цэцэрлэгээр хангаж чадахгүй энэ нөхцөлд ядаж хүүхэд харах үйлчилгээнд зарцуулах төсвөө жаахан ч гэсэн нэмж батлаад өгвөл сар бүр энддэг 15-17 хүүхдийг аварч, эрүүл, аюулгүй орчинд сурч боловсрох боломжоор хангахад тийм ч хэцүү биш баймаар.
 
Төрийн өмчит цэцэрлэгт хамрагддаг хүүхэд бүрт нэг хичээлийн жилийн хувьсах зардал гэж сарын 100 гаруй мянган төгрөг төрөөс олгодгийг та бүхэн мэдэх байх. Гэвч цэцэрлэгийн хүрэлцээгүй байдлаас болж цэцэрлэгт хамрагдаж чадахгүй байгаа хүүхдүүд энэхүү мөнгийг авч чаддаггүй. 
 
Өмнө дурдсанчлан өнгөрсөн жил нийт хүүхэд харах үйлчилгээний төвүүдэд улсаас 5.8 тэрбум төгрөгийг олгож, нэг хүүхдийн хувьсах зардал 123,800 төгрөг байхаар төсөвлөсөн. Хүүхдийн аюулгүй байдлыг харгалзан хүүхэд харагч дээд тал нь таван хүүхдийг нэгэн зэрэг харах боломжтой гэж хуулинд заасан. Нэг хүн таван хүүхэд харах боломжтой гэж бодоход нийт 600 гаруй мянга, нэг хүүхдийн сарын хоолны мөнгийг 80 мянгаар тооцож, үлдсэн мөнгө хувьсах зардалд явж, харин хүүхэд харагчид эцэг, эхээс Боловсролын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүний тогтоосон төлбөрийн мөнгөнөөс цалинждаг буюу ойролцоогоор сарын 300 мянган төгрөгийн цалин авдаг байна.

Тус хууль 2016 онд батлагдсан ч ердөө жил гаруй хугацааны дараа хуулийг зогсоох талаар хэлэлцэж, өнгөрсөн оны 11 дүгээр сард Монголын хүүхэд харах үйлчилгээ эрхлэгчдийн нэгдсэн холбоо үүнийг эсэргүүцэж төр засагт шаардлага хүргэсэн талаар бид өмнө мэдээлж байсан билээ.

Энэ талаар Монголын хүүхэд харах үйлчилгээ эрхлэгчдийн нэгдсэн холбооны удирдах зөвлөлийн гишүүн, зохицуулагч Б.Өлзийбатаас тодруулахад “Хүүхэд харах үйлчилгээний хууль нь 2016 оноос хэрэгжиж эхэлсэн ч цалинтай ээж гэх хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхийн тулд 2017 онд тус хуулийг хааж, 2021 он хүртэл хойшлуулж, хэрэгжүүлэхгүй байх шийдвэрийг эрх баригчид гаргаж байсан. Энэ хоёр хуулийн нэг нь та хүүхдээ хүүхэд харах үйлчилгээнд явуулаад, эцэг эх хоёр нь ажлаа эрхлэх боломжийг олгодог, харин нөгөөх нь та гурваас дээш хүүхэдтэй бол сар бүр 50 мянган төгрөгийн цалинг төрөөс олгоё, харин та хүүхдээ гэртээ өөрөө харж сууна гэсэн санаатай юм. Хүүхэд харах үйлчилгээ эрхлэгчдийн нөөц бололцоогоос хамаарч төвүүд өөр байх явдал бий. Хотын төвд үйл ажиллагаа явуулж байгаа газар, хотын захад үйл ажиллагаа явуулж байгаа төвөөс ялгаатай байх нь ойлгомжтой. 2016 онд 450 төв байгуулагдсаны 20 гаруй нь үйл ажиллагааны явцад стандартад нийцэхгүй, эсвэл тодорхой хэдэн зөрчлөөс болж хаагдаж үйл ажиллагаа нь зогссон удаатай. Тэгэхэд алдаа гаргасан эсвэл хариуцлагагүй хандсан хэдхэн хүмүүс дээр дөрөөлөн бусад төвүүдийг хаах, тус үйлчилгээнд хамрагдаж байсан 6,000 гаруй хүүхдийн эрүүл, аюулгүй орчинд өсөх боломжийг хаах гэсэн төр засгийн нэг оролдлого байсан юм” гэв.

Улсын хэмжээнд нийт хүүхэд харах төвүүдийг ажиллуулж буй хүмүүсийн 90 гаруй хувь нь хүүхэдтэй эмэгтэйчүүд, ээж, эмээ эсвэл өмнө нь багшилдаг байсан хүмүүс байдаг

Тэгэхээр энэхүү хууль нь зөвхөн хүүхдүүдийг аюулгүй орчинд өсгөх нөхцөлийг бий болгоод зогсохгүй ажилгүй иргэдэд, тэр дундаа гэртээ хүүхдээ харж, асарч буй ээж, эмээ нарт давхар орлого олох боломжийг нээж өгч байгаа нь сайшаалтай. 
 
Улсын цэцэрлэгт доод тал нь 30-40 хүүхэд нэг ангид сурч боловсордог нь хүүхдийн хараа хяналт, багш, хүүхэд болон багш эцэг, эхийн уялдаа холбоо багасахад хүргэдэг гэж хэлж болно. Харин цөөхөн хүүхэдтэй, хүүхэд харах төвийн багш, эцэг, эхийн уялдаа холбоо болон хүүхдэд хандуулах анхаарал ч мөн илүү юм. Улсын цэцэрлэг 17:00 цаг гээд хаалгаа  барьчихдаг бол хүүхэд харах үйлчилгээ нь багштай тохиролцсон бол ажил эрхэлж буй эцэг, эхчүүд тохирсон цагтаа хүүхдээ авах боломж нээгддэг байна. Мөн хүүхэд харах үйлчилгээнд хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг нас харгалзахгүйгээр хамруулах боломжтой гэж хуулинд заасан нь хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэдтэй эцэг, эхэд давуу тал болж байгаа юм.

Цэцэрлэгийн насны хүүхэдтэй эцэг, эхчүүдийн дийлэнх нь 23-35 насны буюу манай улсын гол ажиллах хүч юм. Гэвч бага насны хүүхдээ эцэг, эхийн хэн нэг нь заавал харж хандах асуудалтай тулгарч, нэг нь хөдөлмөр эрхлэх боломжгүй болдог.​​​

“2016 онд хүүхэд харах үйлчилгээнд улсаас 5.2 тэрбум төгрөг төсөвлөж, 4,000 хүүхэд хамрагдсан. 2017, 2018 онуудад харин 5.8 тэрбум төгрөг болгож, тус бүр 4,900 хүүхэд хамруулсан. Энэ тоо бараг л нэг хэвэндээ, өсөхгүй байгаагийн шалтгаан нь жил бүр төрөөс олгож буй төсөвтэй холбоотой. Хэрэв цэцэрлэггүй үлдсэн хүүхдүүдээс тус үйлчилгээнд илүү олноор нь хамруулахыг хүсвэл төрөөс олгож буй жилийн төсвийг нэмэх хэрэгтэй байна” хэмээн МХХҮЭНХ-ны УЗ-ийн гишүүн, зохицуулагч Б.Өлзийбат ярилаа.

Цэцэрлэггүй үлдэж буй хүүхдүүдийн тоог нэмж, аюулгүй орчинд байлгахын хажуугаар дагаад илүү 1,000-2,000 шинэ ажлын байр бий болж, өрхийн орлого нэмэгдэж, цаашлаад улсын эдийн засаг, ядуурлын түвшинд эергээр нөлөөлөх боломжтой юм.

Нэг улсын цэцэрлэг барихад нэг тэрбум гаруй төгрөг зарцуулагддаг. Улсын цэцэрлэгийн багтаамж ойролцоогоор 200-300 хүүхдийн хүчин чадалтай байдаг. Тэгэхээр ердөө таван цэцэрлэгийн мөнгөөр хүүхэд харах үйлчилгээгээр жилд 5,000 хүүхдийг хамруулан ажиллах боломжтой. Энэ нь манайх шиг боловсрол, нийгмийн халамж, хүүхэд багачуудад хангалттай мөнгө гаргах боломжгүй улсын хувьд “хэмнэлт” авчрах юм.

Ер нь хүүхэд харах үйлчилгээг гадны улс, орнууд цэцэрлэгийн асуудлаа аль хэдийнэ шийдсэний дараа илүү дээд түвшний, ганцаарчилсан сургалт авах, хүүхдэдээ илүү зүйл сургах зэрэг үйлчилгээг эцэг, эхэд санал болгодог байна. Харин манай улсад энэ нь эсэргээрээ, цэцэрлэгийн хүрэлцээгүй байдлаас болж гэртээ үлдэж байгаа хүүхдүүдийн хэдхэн хувь нь тус үйлчилгээнд хамрагдаж, аюулгүй орчинд байх бололцоогоор хангагдаж байгаа юм. Үүнийг ард иргэд, төр засгийн бодлого төлөвлөгч, шийдвэр гаргагчид ажилгүй хэдэн хүмүүсийн бизнес, эсвэл аливаа нам, хууль санаачлагч нарын ашиг сонирхолд нийцсэн хууль гэх мэтээр харж буй нь харамсалтай.

Хүүхэд харах үйлчилгээ анх хэрэгжиж эхлэхэд Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам хариуцаж байсан бол угаас ачаалал ихтэй, асуудал нь дийлдэхгүй, төсөв нь хүрэлцэхгүй байгаа Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын яаманд өнгөрсөн жилээс Засгийн газар шилжүүлсэн. Тухайн үед УИХ-ын гишүүдийн дунд энэ хууль аль яаманд харьяалагдах ёстой талаар багагүй маргаан дэгдсэн ч эцэст нь дээрх шийдвэр гарсан байдаг. 

Хүүхэд харах үйлчилгээний төвүүд үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн нь хувийн цэцэрлэгүүдэд хамгийн хүнд тусдаг гэж хэлж болно. Учир нь орлого багатай эцэг, эхийн хувьд сарын 400-500 мянган төгрөгийн төлбөртэй хувийн цэцэрлэгт хүүхдээ явуулснаас илүү хямд зардлаар, цөөхөн хүүхэдтэй, хүүхэд харах төвүүдэд явуулах сонирхолтой болсон гэж болно. Энэ нь хувийн цэцэрлэгүүдээс хүүхэд харах төвүүдэд үзүүлэх дарамт, шахалтын үзүүлэх шалтгаан болж буй тул төрөөс дэмжиж ажиллах хэрэгтэй байгааг зохицуулагч Б.Өлзийбат онцолж байлаа.

Төр засаг хүүхдийн хоолны мөнгийг харамладаг уу?

“Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хуульд төрөөс олгож буй хүүхдийн мөнгийг сар бүр олгох ёстой гэж заасан байдаг ч төрийн албаны хүнд сурталт газрын дарга, доогуур нь ажилладаг хүмүүсийн үйл ажиллагаанаас болж бүтэн 9 сарын дараа мөнгө нь орж байсан удаатай. Төрөөс мөнгө орох хүртэл үйл ажиллагаа эрхэлж буй хүн өөрөөсөө хүүхдүүдийн мөнгийг гаргаж явсан үе зөндөө бий” хэмээн тэрбээр ярьсан. Уг нь хуулиндаа энэ тухай тодорхой зааж, төрөөс мөнгө олгохыг баталасан байтал хүүхэд харагчдад төрөөс мөнгө гуйж үйл ажиллагаа явуулж байгаа мэт ханддаг нь бас нэгэн бэрхшээл болдог аж. 

Хүүхэд харах үйлчилгээ эрхлэгчид бол хувийн бизнес эрхэлж буй хүмүүс биш бөгөөд төрөөс санаачилж, гаргасан хуулийг “амь оруулж”, бодитой болгож байгаа хүмүүс юм.

Хүүхэд харах үйлчилгээ зөвхөн нийслэл хотод хэрэгжээд зогсохгүй хөдөө орон нутаг, аймгийн төвүүдэд үйл ажиллагаа явуулдаг. Хамгийн их хүүхэд харах үйлчилгээтэй аймгуудыг дурдвал:

  • Дархан аймагт-13 төв
  • Сэлэнгэ аймагт-8 төв
  • Баянхонгор аймагт-12 төв тус тус үйл ажиллагаа явуулж байна. 

МХХҮЭНХ-ны УЗ-ийн гишүүн, зохицуулагч Б.Өлзийбат “Хүүхэд харах үйлчилгээ эрхлэх зөвшөөрлийг тухайн аймаг, сум, дүүргийн Боловсрол, соёлын газраас авдаг болсон. Жил бүр хүүхэд харах үйлчилгээнд хамрагдах хүүхдийн тоог төрөөс тогтоож өгдөг. Жишээ нь өнгөрсөн хичээлийн жилд нийслэлийн хамгийн олон оршин суугчтай Баянзүрх дүүрэгт л гэхэд цэцэрлэгийн насны 26,222 хүүхэд байсан бөгөөд 8,040 хүүхэд цэцэрлэгт орж чадаагүй. Тус дүүрэгт үйл ажиллагаа явуулж буй хүүхэд харах төвүүдэд 8,040 хүүхдээс 937 хүүхэд нь хамрагдах боломжтой гэсэн квотыг олгосон" гэлээ. 

Дүүрэг болгонд олгодог хүүхэд харах үйлчилгээ эрхлэх квотыг харахад хаана нь ч хүрэлцэхээргүй байдаг аж. Тухайлбал, нийслэлийн нэг дүүрэгт ойролцоогоор 20-25 мянган цэцэрлэгийн насны хүүхэд байдаг бөгөөд 10 гаруй мянга нь жил бүр цэцэрлэггүй үлддэг байна. Харин 600-900 хүүхэд нь жилд хүүхэд харах үйлчилгээнд хамрагдах боломж бүрддэг ажээ. 

Энэ оны нэгдүгээр сараас хойш хүүхэд харах үйлчилгээ эрхлэхээр хүсэлт гаргаж буй хүмүүст зөвшөөрөл олголтыг түр хугацаагаар зогсоож байгааг БСШУСЯ мэдэгджээ. Эл шийдвэрээс өмнө 298 хүн сургалтанд сууж, хүүхэд харах зөвшөөрлөө аль хэдийнэ авсан байсан ч ийнхүү тодорхой бус шалтгааны улмаас зөвшөөрөл одоог хүртэл олгоогүй хэвээр байна. Гэсэн ч хүүхэд харагчдын зүгээс шинэ хичээлийн жилийн төсвийг нэмэгдүүлэх талаар Засгийн газарт хүсэлт тавиад байгаа аж.

Ийнхүү хууль нь батлагдаж, цэцэрлэгийн насны хүүхдүүдийг тодорхой хэмжээнд боловсролоор хангах боломж бүрдчихээд байхад хариуцсан яам нь зөвшөөрлөө тодорхойгүй шалтгаанаар зогсоож, үйл ажиллагаа явуулж буй хүмүүст хүүхдийн мөнгөө өгөлгүй уддаг зэрэг нь төрөөс цэцэрлэгт хамрагдаж чадахгүй байгаагүй хүүхдүүдэд сэтгэл гаргахгүй байна гэсэн ойлголтыг л төрүүлж байна.