ТҮҮХЭН ФОТО: Харийн тамган доорх Монголчууд

УЛИАСТАЙН МАНЖ ЖАНЖНЫ ГАЗАР

Монголыг харьяалан захирах гол байгууллага болох Улиастайн манж жанжны газар нь зохион байгуулалт, эрх үүргийн хувьд Ар Монголын цэргийн хэргийг ерөнхийлөн захирсан томоохон газар байв. Улиастайн жанжны газрыг 1733 онд байгуулж “Хязгаар дахиныг тогтоогч зүүн этгээдийн туслагч жанжин” гэсэн тамга олгожээ.

Улиастайд амбан заларч буй байдал. XVIII зууны сүүл үе. Улиастайн амбан нь хязгаар дахинд холбогдсон хэргийг шийтгэх, дөрвөн аймгийн цэргийн бэлтгэл хэргийг захирах, өртөө харуулыг цагдах, оргодол босуулыг байцаан барих, эхэн үедээ Халхын дөрвөн аймгийг ерөнхийлөн захирч байв.

Гэмт хэрэг үйлдэгсдийг цаазалж буй нь. Судалбар зураг.

ХОВДЫН ХЭРГИЙГ ЗАХИРАХ САЙД

Ховдын манж сайдын газрыг 1761 онд байгуулж, Ховд хязгаарт оршин суугчдыг захируулжээ. Ховдын манж сайдын газар нь Хүрээнд байсан сайдын газартай бараг адил эрхтэй бөгөөд Манжийн хааны зарлигаар олгогдсон албан ёсны нэр нь “Зарлигаар зарсан Ховдод сууж хэрэг шийтгэгч сайдын яам” гэнэ.

1761 онд Ховдын хязгаарын Монголчуудын хэргийг эрхлүүлэхээр Ховдод “Зарлигаар зарсан Ховдод сууж хэрэг шийтгэх сайд”-ын газрыг байгуулжээ. Тус сайдын газар нь Дөрвөд хоёр аймаг, Алтайн урианхайн долоон хошуу, Торгууд хоёр хошуу, Захчин мянгад, өөлдийн нэжгээд хошууг захирч байв. Ховдын Манж сайдын газрын ерөнхий байдал. XIX зууны сүүл үе.

Ховдын манж сайдын гаднах хэрмийг нутгийн ард Сангийн хэрэм хэмээн нэрлэнэ. 1911 оны үе.

Манж сайдын газрын манж, хятад, монгол түшмэд.

ХҮРЭЭ САЙДЫН ГАЗАР

Манж Чин улсаас Ар Монголд байгуулсан засаг захиргааны томоохон газрын нэг нь Их Хүрээний сайдын газар юм. Их Хүрээний сайдын газрыг 1758 онд байгуулж, анхны сайдаар Манжийн хааны хүргэн Халхын ноён Санзайдоржийг томилсон боловч 1761 онд манж сайдыг давхар томилон суулгажээ.

1892 онд Шар ордон шатсан учир 1893 оноос Ногоон ордныг барьж эхэлсэн. Хамгийн ард талын Лаврингаас эхлэн барьж 1893-1895 онд Лавринг, 1898 онд Эрдэм итгэмжит сүмийг, 1903 онд урд талын Махранзыг, 1908 онд Өвлийн 2 давхар ордонг, 1912 онд Ямпайг, 1912-1919 онд Амгалан Энхийн хаалгыг тус тус барьж дуусгажээ. 1893-1919 оны хооронд буюу 26 жилийн турш байгуулсан энэхүү цогцолбор одоогийн Богд хааны ордон музей юм. 

Хүрээ сайд. XIX зууны сүүл үе. 

Эх сурвалж: “Монголчууд XVII-XX зууны эхэн үе” гэдэг энэхүү ном нь Монсудар хэвлэлийн газраас эрхлэн гаргаж байгаа “Монголчууд” цувралын хоёрдугаар боть бөгөөд ихэнхи хүмүүсийн нэрлэдгээр Манжийн эрхшээлийн үе буюу Монголын түүхийн 200 гаруй жилийн үйл явдлыг гэрэл зураг, архивын баримт материалаар баяжуулсан ном юм.