Хачирхалтай нэгэн хуулийн төсөл

-Хөндөх сэдэв-

Монгол хэлний тухай хууль хэмээх есөн бүлэг, 24 зүйлтэй нэгэн хачирхалтай хуулийн төсөлтэй та­нилц­лаа.

Энэ хуулийн гурав­­дугаар зүйлд Хуулийн үйлч­лэх хүрээг 3.1-д Энэ хууль Монгол Улсын иргэн, хуулийн этгээд, төрийн байгууллага, Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр байнга оршин суугаа гадаадын иргэн, харьяалалгүй этгээд, Монгол Улсад суугаа дип­ломат төлөөлөгчийн газар, бусад хуулийн этгээд ха­маарна гэсэн байгаа юм.

Гэтэл дөрөвдүгээр бүл­гийн наймдугаар зүйл 8.1-д Монгол Улсын хэмжээнд кирил монгол болон үндэс­ний монгол бичгийн зөв бичих нэгдмэл дүрэмтэй байх бөгөөд иргэн, хуулийн этгээд уг дүрмийг дагаж мөрдөнө.

8.2-д Кирил монгол болон үндэсний монгол бич­гийн зөв бичих дүрэм, түүний өөрчлөлтийг энэ хуулийн 22.1-д заасан эрх бүхий судалгааны бай­­­­­гуул­лага хариуцан бо­ловс­руулж, 22.1-д заасан эрх бүхий байгууллага ба­талс­наар хү­чин төгөлдөр болно.

8.3-д Кирил монгол бо­лон үндэсний монгол бич­гийн зөв бичих дүрмийг, баримтлан зохиосон толь бичгийг энэ хуулийн 22.1-д заасан эрх бүхий судалгааны байгууллага хянаж, 22.1-д заасан эрх бүхий бай­гууллага батална.

Тэгвэл 11.1.4-т Төрийн захиргааны бүх шатны бай­гууллагад эх бичгийн түш­мэл томилон ажиллуулж, төрийн албан хэрэгт кирил монгол болон үндэсний монгол бичгийн хэлний хэм хэмжээг мөрдүүлж хэв­­­шүүлэх ажлыг зохион байгуулах гэсэн бол 15.1.1-д Цахим орчинд монгол хэл, кирил монгол болон үндэс­ний монгол бичгийн хэрэглээг нэмэгдүүлэх, ла­тин үсэг хэрэглэх заавар­чил­сан дүрэм, стандартыг мөр­дүүлэх ажлыг эрх бүхий судалгааны байгууллага, хол­богдох бусад байгуул­лагатай хамтран хэ­рэг­жүү­лэх хэ­мээн заажээ.

Хэ­дийгээр хэ­лэлцэгдэх ша­­танд яваа ч энэ хуульд ойл­гомжгүй зүйл, заалт тун ч олон бай­на. Одоо жишээ нь кирил монгол, уйгаржин монгол бичиг хоёрыг нэг дүрмээр зохицуулах бо­лолтой юм. Худам монгол бич­гийг кирил монгол бич­гийн дүрмээр зохицуулж болно гэж эрхэм мэргэн төрийн түшээд минь яаж сэтгэж чадав аа.

Энэ хуулийн 22.1-д Монгол Улсын Шинжлэх ухааны академийн бүтцэд монгол хэл, түүний хэрэглээ хөгжлийг судлах, монгол хэлний хэм хэмжээ, үгийн сангийн өөрчлөлттэй хол­боотой санал дүгнэлт бо­ловсруулах эрх бүхий хэл бичгийн судалгааны хү­рээлэн цаашид эрх бүхий судал­гааны байгууллага ажил­лана гэжээ.

Уйгаржин монгол, кирил монгол би­чиг хоёрыг нэг дүрэмд му­хайрлан оруулах гэж нүсэр бүтэцтэй хүрээлэн байгуулах бололтой юм.

Төрийн нүсэр олон агентлагуудын тоо хэмжээг багасгаж бүх газарт үрэлгэн зардлыг яаралтай бууруулах зайлшгүй шаард­лагатай байхад эрхэм төрийн түшээд минь агентлагийн тоо нэмэгдүүлэх ямар ч хэ­рэгцээгүй хуулийн төсөл зохиогоод сууцгааж байна.

Төрийн хэлний зөвлөл гэж тусдаа байгууллага байсаар байхад шинээр нүсэр олон орон тоо гаргаж байр савны асуудлаас эхлээд үргүй зардал гаргах гэж ямар томчууд лобби үсэргэж бай­гаа нь удахгүй илэрхий болох биз.

Уйгаржин монголыг кирил бичгийн дүрмээр зохи­­цуулна гэж ухаан са­наанд ч багтахгүй хууль зохиоцгоож суухаар их сур­гуулийн оюутнаас эхлээд төрийн албанд шургалсан монголоороо алдаагүй би­чиж чаддаггүй орчин ца­гийн эрэмдэг залуусаа зөв бичдэг болгоход санаа тавьж асуудал дэвшүүлэх нь өнөөдрийн амьдралд арай л ойр санагдах юм.

Хэрэв энэ хууль хэ­лэлцэгдэж батлагдахдаа тул­вал монгол хэлний цэвэр тунгалаг бай­дал таа­маг­лахын аргагүй буд­лиантай хутгалдах нь тодорхой.

Эхнээс нь буд­лиантай зөв бичгийн дүр­мийн урш­гаар өнөөдөр ерөн­хий бо­­ловсролын сургуульд утга төгс монгол хэлээр алдаагүй бичдэг сурагч өдрийн од шиг л ховордож байна.

Ийм байхад дээрээс нь нэмээд холион бантангийн хууль батлачихвал Мон­голын боловсролын систем ч аюултай байдалд орохыг үгүйсгэхгүй.