УЛААНБААТАР, Монгол улс – Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн, Цахим хөгжил, харилцаа холбоо (ЦХХХ)-ны сайд Н.Учрал санаачлан, 2023 оны 1-р сарын 18-ны өдөр барьж, 19-20-ны өдрүүдэд олон нийтийн хэлэлцүүлэг хийлгүйгээр УИХ-аар хэлэлцэн баталсан Олон нийтийн сүлжээнд хүний эрхийг хамгаалах тухай хууль нь Монгол улсын Үндсэн хууль, Хууль тогтоомжийн тухай хууль, Хүний эрхийн тухай олон улсын түгээмэл тунхаглалууд, конвенцууд болон хүний үг хэлэх эрх, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхийг ноцтойгоор зөрчиж, ардчиллын үйл явцыг үлэмж ухраасан явдал боллоо гэж Монгол дахь Америкийн Худалдааны Танхимын зүгээс үзэж байна.
Иргэний нийгмийн бусад байгууллагуудын нэгэн адил манай танхимын Мэдээлэл, холбоо харилцаа, цахим эдийн засгийн хороо дараах үндэслэлүүдээр уг хуульд хориг тавих шаардлагатай гэж үзэж байна. Үүнд:
Хууль тогтоомжийн тухай хуулийн 38.1- 38.7-д заасны дагуу хуулийн төсөлд олон нийтийн санал олон нийтийн хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, холбогдох материалыг баримтжуулан хууль тогтоомжийн төслийн бүрдүүлбэрт хавсаргаагүй, хууль боловсруулахтай холбоотой үнэлгээ, судалгааны тайланг нийтэд ил тодоор байршуулаагүй, олон нийтийн саналаас төсөлд тусгасан болон тусгаагүй саналын товъёгийг албан ёсны цахим хуудсандаа байршуулаагүй.
УИХ-ын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 21.1-ийн дагуу дараалал харгалзахгүй “нэн яаралтай” хэлэлцэх хуулийн төсөл мөн гэдгийг үндэслэх тайлбар, нотолгоо байхгүй, өөрөөр хэлбэл уг хуулийг яаралтай горимоор батлахгүй бол “үндэсний эдийн засгийн аюулгүй байдлыг” эрсдэлд оруулж буй тухай ямар нэг баримт нотолгоо бүхий үндэслэл, шууд хамаарал хуулийн төслийн үзэл баримтлал болон танилцуулгад байхгүй.
НҮБ-ын ХЭЗ-өөс Үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрх чөлөөг хязгаарлах зохицуулалт нь зайлшгүй шаардлагатай, хуулийн хүрээнд бөгөөд хариуцлага тооцох арга хэрэгсэл нь зохистой байх шалгуурыг хангахаас гадна уг хуулийг хэтрүүлэн ашиглахаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор:
Гэвч, “экстремист үйл ажиллагаа” “Үндэсний эв нэгдлийг бусниулах” “террорист үйлдэл хийх” зэрэг нэр томьёог өргөн хүрээнд ашиглаж, аливаа шүүмжлэлт үзэл бодол, байр суурийг “Зөрчилтэй контентод” хамаатуулан устгах, түгээлтийг сааруулах зэрэг боломжийг нээж өгч байна. Экстремизмийн гол шинж чанар буюу “санаатай үйлдэл”, “үзэн ядалтыг дэвэргэх” зэрэг шинж чанарыг дурдаагүй.
Хүн бүр бүх төрлийн мэдээллийг хайх, хүлээн авах, санаа бодлоо илэрхийлэх эрхтэй. Ялангуяа олон нийтийн анхаарлыг татсан асуудлаар, тэр дундаа хүчирхийлэл, терроризмтой холбоотой асуудлаар, түүнчлэн улс орнууд, улстөрчид эдгээрт хэрхэн хариу үйлдэл үзүүлж байгаа талаар санал бодлоо илэрхийлэх, шүүмжлэх эрхтэй. (Хельсинкийн тунхаглал)
Гэвч, хуулийн 8.1.4-д зааснаар жирийн иргэн хэн нэгний үзэл бодлыг ТҮГЭЭСЭН буюу бусадтай хуваалцсан бөгөөд тухайн контентыг эрх баригчид “бусдын эрх, хууль ёсны ашиг сонирхолд хохирол, хор уршиг учруулсан” гэж үзвэл иргэн гэм хорыг арилгах үүрэгтэй болсон.
Мөн хуулийн 8.1.5-д зааснаар иргэн бүр сошиал орчинд нийтэлсэн контентынхоо “үнэн зөв байдлыг хариуцах” үүрэгтэй.
Энэхүү хуулийг баталсан өдрөөс эхлэн Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж буй гадаадын нэр хүнд бүхий компаниуд Монгол улс цаашид хүний үг хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэх, хэвлэн нийтлэх эрх чөлөөг ийнхүү хязгаарлах аваас Монгол улс дахь үйл ажиллагаагаа зогсоож, зах зээлээс гарахаас аргагүй болно гэдгээ илэрхийлээд байна.
Тиймээс хууль зөрчин батлагдсан, олон хуулийн давхардал үүсгэсэн хүний эрхийг хамгаалах бус хязгаарлах нөхцөлийг бий болгосон энэ хуульд Ерөнхийлөгч хориг тавих эсвэл Үндсэн Хуулийн Цэц хүчингүй болгох шаардлагатай байна.
Эцэст нь АмЧам Монголын зүгээс, энэхүү хуульд бүхэлд нь хориг тавиулах талаар төрийн 3 өндөрлөгт албан ёсоор хандаж, хуулийг засаж, сайжруулах талаар хамтран ажиллах болно.
АмЧам Монголын тухай
АмЧам Монгол нь АНУ-Монгол Улс хоорондын бизнесийн түншлэлийг өргөжүүлэх, бэхжүүлэх, эрх ашгийг нь хамгаалах болон Америкийн хөрөнгө оруулалтыг Монголд татах чиглэлээр ажилладаг бие даасан, гишүүддээ үйлчлэх төрийн бус байгууллага юм. АмЧам Монгол нь 3 сая гаруй гишүүдтэй дэлхийн хамгийн том бизнесийн холбоонд тооцогддог Америкийн Худалдааны Танхимын албан ёсны салбар юм. Мөн АмЧам Монгол нь Ази Номхон далайн 29 орнуудын Америкийн худалдааны танхимуудыг нэгтгэдэг Ази Номхон далайн орнуудын Америкийн Худалдааны Танхимуудын Зөвлөл байгууллагын гишүүн юм.