Дархан Кыдырали: Билгэ хааны гэрэлт хөшөө олдсоноос хойш 100 гаруй жилийн дараах Түрэгийн дурсгалын ололт, нээлт болж байна
Археологийн хүрээлэнгийн хамтын ажиллагаа, Дундад зууны үеийн археологийн судалгааны зарим үр дүнгийн талаар Олон улсын Түрэг академи, Монгол Улсын Шинжлэх Ухааны Академи (ШУА)-аас өнөөдөр мэдээлэл хийв. Тодруулбал, эртний Түрэгийн үед хамаарах язгууртны тахилгын онгоныг Архангай аймгийн Хашаат сумын Номгон гэдэг газраас илрүүлсэн талаар мэдээлэв.
Энэ үеэр Олон улсын Түрэг академийн ерөнхийлөгч Дархан Кыдырали "Эртний Түрэгийн соёлын гайхамшигт өв бол бичээст бичиг дурсгал юм. Бид эртний Түрэгийн үед холбогдолтой малтлагын ажлыг хамтран хийсэн. Тухайлбал, Түрэг гэдэг үг анх тохиолдож байгаа дурсгалын талаар өгүүлэх юм.
Энэ удаагийн олдвор нь Билгэ хааны гэрэлт хөшөө олдсоноос хойш 100 гаруй жилийн дараах ололт, нээлт болж байна. Мөн эртний Түрэгийн үеийн түүхэнд шинэ хуудас болно гэдэгт найдаж байна" гэлээ.
"Түрэг, Уйгурын үеийн томоохон цогцолборт малтлага, судалгааны ажлыг амжилттай хийлээ"
ШУА-ийн Археологийн хүрээлэнгийн захирал Г.Эрэгзэн "Олон улсын Түрэг академитай 2014 оноос хамтын ажиллагааны гэрээ байгуулж, Монгол нутагт байгаа эртний Түрэгийн үеийн археологийн дурсгал дээр хамтарсан малтлага, судалгааны ажлыг хийж эхэлсэн.
Бид өнгөрсөн хугацаанд Булган аймгийн Баян-Агт сумын нутгийн Шивээт улааны цогцолборт ажиллалаа. Түрэг, Уйгурын үеийн томоохон тахилгын цогцолборт малтлага, судалгааны ажлыг амжилттай хийж дуусгасан.
Мөн Архангай аймгийн Хашаат сумын нутагт орших Номгон цогцолбор дээр 2019 оноос хамтарсан малтлага, судалгааны ажил хийсэн. Номгоны цогцолборт хийсэн судалгааны ажлын үр дүнд сонирхолтой олдвор олдсон. Энэ нь эртний Түрэгийн түүхэнд холбогдох бичгийн дурсгалд тооцогдох маш чухал олдвор юм" хэмээн хэлэв.
"Бид малтлагаар баруун хөл доороо хоёр гүегтэй арслангийн олдворыг олсон"
Судалгаанаас гарсан үр дүнгийн талаар ШУА-ийн Археологийн хүрээлэнгийн Дундад зууны салбарын эрхлэгч, доктор А.Энхтөр "Архангай аймгийн Хашаат сумын Номгон гэдэг газарт эртний Түрэгийн тахилгын онгон байгааг илрүүлсэн. Тодруулбал, дундаа 80 сантиметрийн цооног нүхтэй чулуу тэмдэг байсан. Энэ нь зөвхөн хаадын тахилгад байдаг тэмдэг.
Мөн 2019 оны малтлагаар баруун хөл доороо хоёр гүегтэй арслангийн олдворыг олсон. Ийм арслангийн төрөл Түрэгийн үеийн дурсгалаас нэлээд олддог. Үүнээс гадна хэд хэдэн төрлийн тахилгын овоонууд бий.
Номгон-2 хэмээх дурсгалд нийт 48 орчим чулуу ил үзэгдэж байсан. Үүний дээд талд янгир тамгатай хэд хэдэн чулуу илэрсэн. Мөн малтлагын явцад тахилгын онгоны урд талаас мэлхий чулуу олдсон. Энэ чулуу нь Түрэгийн дундад зууны үеийн уламжлалаар хааны алдар цууг магтаж, гавьяаг нь бичсэн байдаг" хэмээн танилцуулсан юм.
