Гэрэл зургийг MPA.mn

Оюутолгой төслийн далд уурхайн бүтээн байгуулалтад шаардлагатай санхүүжилт дээр ямар хувилбарууд яригдаж байгаа талаар бид өмнө нь мэдээлсэн.

Уг хувилбаруудаас хамгийн анхаарал татаж байгаа нь металл стриминг буюу урьдчилан гэрээ байгуулж, санхүүжилт аваад хөрөнгө оруулалтыг төлж дуусах хүртэлх хугацаанд алт, зэсээ нийлүүлэх санхүүгийн хэрэгсэл. Өөрөөр хэлбэл, дэлхийн зах зээлийн үнээс үл хамааран тохирсон нөхцөлөөр үнэт металлаа өгнө гэсэн үг, “Чалко”-ийн гэрээний хүрээнд Тавантолгойгоос хямд нүүрс зөөсөн шиг.

Тиймээс энэ талаар бид дотоодын болон гаднын зарим эдийн засагчид ямар байр суурьтай байгааг сонссон юм.

Даниэл Дюма: Одоогийн зээлийн бүтцээ өөрчлөх, нэмэлт зээл авах, нэмж хувьцаа гарган санхүүжилт татах нь урт хугацаанд зардал багатай, амжилттай хувилбар байх болов уу

Эрчим хүч, байгалийн нөөцийн салбарт 25 жил ажилласан, санхүү, төсвөөр мэргэшсэн, Эрнст & Янг, ОУВС зэрэг байгууллагад ажилласан туршлагатай, Канадын эдийн засагч Даниэл Дюматай цахимаар холбогдож Оюутолгойн гүний уурхайн шаардлагатай санхүүжилтийн хувилбаруудын талаар байр суурийг нь сонслоо. Тэрбээр сүүлийн таван жилийн хугацаанд Парадоксум Консалтинг фирмээрээ дамжуулан Монгол болон бусад 10-аад оронд олборлох салбарын төслүүд дээр санхүүгийн үнэлгээ, төсвийн дэглэм, орлогын менежментийн чиглэлээр голлон ажиллаж байгаа аж. Тэрбээр Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын нэмэлт санхүүжилтийг босгох хувилбар бүрээр өөрийн байр суурийг ийнхүү илэрхийлсэн бөгөөд Norton Rose, FT, Northern Miner зэрэг эх сурвалжийн мэдээлэлд тулгуурласнаа онцолсон юм. 

Металл стриминг буюу урьдчилан тогтсон нөхцөлөөр металл худалдах замаар хөрөнгө босгох санхүүгийн хэрэгсэл 

Санхүүжилтийн зардал нь өндөр, зээлээр нэмэлт санхүүжилт татахад хүндрэлтэй байгаа компаниудад хөрөнгө татахад энэхүү хэрэгсэл нь маш хэрэгтэй байдаг. 
 
Нэмэлт хувьцаа гаргахыг хүсэхгүй эсвэл өртөг нь маш өндөр байгаа, нэмэлт өр бий болгоход хүндрэлтэй болон огт боломжгүй болсон үед энэ төрлийн хэлэлцээр нь уул уурхайн компаниудад маш таатай нөхцөл болох нь ойлгомжтой. Ийм тохиолдолд цорын ганц шийдэл бол металл стриминг буюу урьдчилан тогтсон нөхцөлөөр металл худалдах замаар хөрөнгө босгох санхүүгийн хэрэгсэл.

Оюутолгойн зарим хөрөнгө оруулагчдын хувьд харьцангуй хурдан санхүүжилт босгох гарц нь энэ арга байж болох ч зарим зүйлийг анхаарах шаардлагатай. Тухайлбал, металл стриминг нь одоогийн хувьцаа эзэмшигчдийн хувь эзэмшлийг бууруулдаггүй ч цаад утгаараа ирээдүйд үйлдвэрлэх металлын үнэ цэнийг стримингийн гэрээний хүрээнд үнээр дамжуулан тодорхойлж буй учир хувьцаа эзэмшигчдийн ирдээдүйд бий болох орлогоос эзэмших хөрөнгийн хэмжээг бууруулна гэсэн үг.

Мөн стриминг компани нь үйлдвэрлэлийн эрсдэл болон металлын үнийн эрсдэлийг авч байгаа ч үйл ажиллагааны зардал болон капиталын зардлын эрсдэлийг авахгүй. Иймээс энэ эрсдэл Рио болон МУ-ын Засгийн газрын нуруун дээр үлдэж, стриминг компани өгөөж хүртэх боломжтой. Цаашилбал гэрээний нөхцөлөөс хамаарч ханшийн өсөлтөөс хүртэх байсан өгөөжийг стриминг компани хүртэх боломжтой. 

Түүнчлэн металл стримингийн гэрээний бүтцээс хамаарч боломжит орлогын тодорхой хэсгийг стриминг компанид шилжүүлэх болно. Өөрөөр хэлбэл, стриминг нь Монгол Улсын Засгийн газар ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийнхөө тодорхой хэсгийг бусдад өгч байгаатай бараг ижил ойлголт юм.

Бондын тухайд
 
Миний сонссон бас нэг хувилбар нь Оюутолгой бонд босгох тухай. Энэ хэрэгсэл нь угаасаа төвөгтэй нөхцөл байдалд байгаа Оюутолгойд улам хүндрэл бий болгох болно. Учир нь одоогийн томоохон зээлдүүлэгчидтэй өргөн хүрээнд хэлэлцээр хийх шаардлага үүснэ. 

Стримингийн гэрээг байгуулж бас бонд босговол зээлдүүлэгчдийн эргэн төлөлтийг хаанаас нь эхлэн хийх дарааллыг тогтоохоос гадна цаг хугацаа болон зардлын асуудлууд урган гарна. 
 
Тиймээс стриминг болон бондоор санхүүжилт босгох арга зам нь хоёул богино хугацаанд хөрөнгийн дутагдлыг шийдэх боломжтой хувилбар мэт ч одоогийн томоохон зээлдүүлэгчидтэй хэлэлцээр хийхэд хүндрэлтэй байна. 

Мөн бонд гаргах нь төслийн эрсдэлийг өсгөх ба одоогийн бонд эзэмшигчид мөн зээлдүүлэгчдэд учрах эрсдэлийг нэмэгдүүлнэ. Нэмээд бондын санхүүжилт нь шинэ зээл авахаас илүү өртөгтэй байж болзошгүй. 
 
Өөр нэг орхигдож буй асуулт бол бонд гаргах нь Монгол Улсын Засгийн газрын зээл авах чадварт сөргөөр нөлөөлөх үү гэдэг юм. 
 
Нэмж хувьцаа гарган санхүүжилт татах

Их хэмжээний зардлын хэтрэлтийг харгалзан үзвэл нэмж хувьцаа гаргаж санхүүжилт татах шаардлага үүсэж болох юм. Энэ өнцгөөс харвал зээлдүүлэгчийн эрсдэлийг өсгөхгүй. Мөн хувьцаа гарган санхүүжилт татахгүй бол зээлдүүлэгчдийн компанид тавьж буй хүүгийн зардлыг төлөх чадамжийг илэрхийлэх санхүүгийн харьцааны доод босгыг давж чадахгүйд хүрч магадгүй. Нөгөө талаас олон төрлийн хөрөнгө оруулалтын сангаас хөрөнгө босгосон компанийн хувьд хувьцааны нэмэлт санхүүжилт нь тохиромжтой сонголт биш гэдэг нь ойлгомжтой. Тийм ч учраас TRQ-ийн хөрөнгө оруулагчдын одоогийн хувь эзэмшил жижгэрч, хүртэх ашиг нь буурахвий гэж санаа зовж байгаа. Гэвч бодит байдалд энэ алхмыг зайлшгүй хийх шаардлагатай нүүр тулж болзошгүй.  

Бусад хувилбарууд

Богино болон дунд хугацааны хувьд зөв бөгөөд хялбар сонголт бол одоогийн зээлдэгч нартайгаа тохиролцож, зээлийн бүтцээ өөрчлөх юм. Тэд төсөлд хэдийн хөрөнгө оруулчихсан тул TRQ болон Монгол Улсын Засгийн газартай адил төсөл амжилттай хэрэгжээсэй хэмээн хүсэж буй нь дамжиггүй. 

Урт хугацаандаа, төсөлд нэмэлт зардлыг нөхөхийн тулд нэмэлт зээл хэрэгтэй гэдэг нь тодорхой. Оюутолгой төслийн одоогийн зээлийн хэмжээ хэр байгаа талаар надад нарийн мэдээлэл байхгүй ч нэлээд өндөр болов уу гэж таамаглаж байна. Гэхдээ зээлийн хүү өнөөдрийн байдлаар урьд өмнө байгаагүй доод түвшинд байгааг харгалзан үзвэл их хэмжээний өр нь хувьцаа эзэмшигчдэд ашигтай ч байж болох юм. Гэсэн хэдий ч энэ нь зээлдүүлэгчдэд учрах эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг тул нэмэлт хувьцаа гарган санхүүжилт татах нь байж болох хувилбар юм. 

Дүгнэлт:

Оролцогч талууд болон тэдгээрийн ашиг сонирхлын зөрүүтэй байдлыг харгалзан төслийн хувьд болон Монгол Улсын Засгийн газарт хамгийн оновчтой хувилбар юу вэ гэдэгт анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй. Металл стриминг болон бонд гаргах нь Засгийн газрын үүднээс тийм ч сайн сонголт байж чадахгүй. Одоогийн зээлийн бүтцээ өөрчлөх, нэмэлт зээл авах, нэмж хувьцаа гарган санхүүжилт татах нь урт хугацаанд зардал багатай, амжилттай хувилбар байх болов уу.

Н.Энхбаяр: 2022-2023 онуудад экспортыг нэмэгдүүлэх төсөл Оюутолгойгоос өөр үндсэндээ байхгүй

 

Гэрэл зургийг Mpa.mn

Эдийн засагч Н.Энхбаяр:  

Ойрын 2-3 жилд Монголын эдийн засгийг тэжээх гол хоёр төсөл нь Оюутолгой, Тавантолгой. Коронавирусийн хүндрэлээс шалтгаалаад томоохон төслүүдийн хугацаа ерөнхийдөө хойшилж байна. Сайншандын ГТБҮ хэрэгжилт улам бүр хойшлох нь тодорхой болж байна. Тиймээс төсвийн орох урсгалыг таслахгүй байхын тулд ОТ, ТТ дээр маш болгоомжтой байх хэрэгтэй. 

2023 он тун хүнд жил болно. Бондын эргэн төлөлтүүд бий. Мөн Хятадын 15 тэрбум юанийн своп байгаа. Хугацааг нь сунгахгүй ч байж магад. 2023 онд гадаад өр болон своп дээр дампууралд орчихгүйн тулд төсөв мөнгөний бодлого дээр алсын хараатай байх шаардлагатай болсон. Тиймээс бага ч гэсэн зээлээүүдээсээ төлөөд явах хэрэгтэй. Үгүй бол 2021 онд эдийн засаг хүндэрвэл бид ОУВС-ийн хөтөлбөрт дахиад орох нөхцөл үүсэж болзошгүй. Гэтэл олон улсын байгууллагууд нь өөрөө мөнгө хэвлэдэггүй, хандивлагчдын мөнгийг зарцуулдаг тул боломж нь хязгаарлагдмал гэдгийг мартаж болохгүй. Тиймээс 2021, 2022 он ч хүнд жилүүд байх болно. Энэ дунд Оюутолгойн гүний уурхай ажиллаж эхлэх нь хамгийн өөдрөг хүлээлт байгаа. 

Тиймээс далд уурхайн төсөл хурдхан хэрэгжээсэй л гэж бодож байна. 2022-2023 онуудад экспортыг нэмэгдүүлэх өөр төсөл Оюутолгойгоос өөр үндсэндээ байхгүй боллоо.

Түүхий эдээр урьдчилгаа төлбөр хийх гэрээ олон улсын түвшинд түгээмэл байдаг. ОХУ ч гэсэн БНХАУ-д ирэх 5 жилийн туршид нийлүүлэх шатдаг хийгээ урьдчилсан гэрээгээр өгсөн. Гагцхүү гэрээг ямарнөхцөлөөр, ямар үнээр хийх вэ гэдэг нь л чухал болов уу.

А.Билгүүн: Ирээдүйд алт ба зэсийн ханш унавал дээрх хэлцэл ашигтай болох боловч ханш өссөн тохиолдолд өртөг өндөртэй санхүүжилтийн хэрэгсэл болдог

 

Эдийн засагч А.Билгүүн:
 
Одоогоор Оюутолгойн гүний уурхайн хѳрѳнгѳ оруулалтад нэмж 3.6 тэрбум ам.долларыг татан төвлөрүүлэх шаардлага үүссэн. Ерөнхийлөн ойлговол ОТ санхүүжилт хоёр давхаргаас бүрддэг. 

• Нэгдүгээрт, Туркойз Хилл ресурс компанийн санхүүжилт
• Хоёрдугаарт, ОТ компанийн санхүүжилт гэж салгаж ойлгох шаардлагатай. 

Өнөөгийн байдлаар үүсээд буй үл ойлголцол нь Туркойз Хилл компани хэрхэн нэмж 3.6 тэрбум ам.долларыг татан төвлөрүүлэх вэ гэдэг асуудлыг хөндөж буй. Туркойз Хилл компанийн томоохон хувьцаа эзэмшигч Рио Тинто компани нь дээрх санхүүжилтийг татан төвлөрүүлэхэд тодорхой хэмжээнд Туркойз Хилл компани нэмж хувьцаа гаргах замаар санхүүжихийг илүүд үзэж байгаа бол тус компанийн жижиг хувьцаа эзэмшигчид нэмж зээл авах, эсвэл бүтээгдэхүүнээ урьдчилж зарах замаар санхүүжилтийг татан төвлөрүүлэх нь жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаална гэж үзсэн тул талууд ойлголтоо нэгтгэх хүрээнд арбитрт хандсан.
 
Санхүүжилтийн эх үүсвэрийг сонгохдоо Туркойз Хилл ба ОТ ХХК өнөөгийн ба ирээдүйн санхүүгийн зах зээлийн боломжуудыг сайтар судалж байгаа байх. 2020 онд дэлхий даяар санхүүгийн зах зээл дээр дээд хэмжээний санхүүжилт татан төвлөрүүлсэн жил байсан нь олон улсуудын цар тахлын эсрэг авч хэрэгжүүлсэн эдийн засгийн хариу арга хэмжээний үр дүн. The Economist сэтгүүлд дурдсанаар 2020 онд дэлхий даяар 3.6 их наяд долларын санхүүжилт татан төвлөрүүлсний 2.8 их наяд нь бонд (зээл), үлдсэн нь хувьцааны санхүүжилт байсан байна. Одоогоор дэлхийн олон улс бодлогын хүүгээ буулгаснаар зээлийн эх үүсвэр харьцангуй өртөг багатай санхүүжилтийн эх үүсвэр болоод байна.
 
Харин бүтээгдэхүүн урьдчилж зарах (stream) нь ирээдүйд алт, зэсийн ханшийг тогтворжуулдаг, өөр үгээр хэлбэл алт, зэсийн зах зээлийн ханшаас хамаарахгүй тогтвортой үнээр борлуулна. Хэрэв ирээдүйд алт ба зэсийн ханш унавал дээрх хэлцэл ашигтай болох боловч ханш өссөн тохиолдолд өртөг өндөртэй санхүүжилтийн хэрэгсэл болдог.