Г.Базар: Хэдэн арван тэрбумаар яригдах хөрөнгөө алдах эрсдэлийг иргэд үл тоож байна
Хөвсгөл аймагт иргэдээс мөнгө төвлөрүүлж, их хэмжээний хохирол үүсгэх эрсдэлт нөхцөл үүсээд байгаа талаар тус аймгийн Засаг даргын Тамгын газраас анхааруулжээ.
Тодруулбал, иргэдийн мөнгийг өсгөж өгөх нэрийдлээр 10 сая төгрөгийг дэнчин гэх нөхцөлөөр гэрээ байгуулж, хуулийн зохицуулалтгүйгээр их хэмжээний мөнгө эргэлдүүлж байгаад хянамгай хандахыг иргэддээ сануулсан байна.
Энэ талаар Хөвсгөл аймгийн ЗДТГ-ын Санхүү төрийн сангийн хэлтсийн дарга Г.Базартай ярилцлаа.
-Хөвсгөл аймагт үүсээд байгаа нөхцөл байдлыг дэлгэрэнгүй ярихгүй юу. Иргэдийн мөнгийг өсгөж өгөх нөхцөлөөр, их хэмжээний мөнгө эргэлдүүлж буй тухайн байгууллагын үйл ажиллагааг шалгаж, хяналт тавьсан уу?
-Энэ байгууллага нь манай аймагт 2021 оноос үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн байдаг. Тухайн нэр бүхий компани нь иргэдийн мөнгөн хөрөнгийг өсгөж өгөх нөхцөлтэйгөөр их хэмжээний мөнгө эргэлдүүлж байна. Тодруулбал, нэг сарын дотор 10 сая төгрөгийг 13 сая болгож өгнө гэх зарчмаар гэрээ байгуулдаг. Үүнд аймгийн олон зуун иргэд мөнгөө өгч байгаа тул хохирогч болох эрсдэл нэмэгдсээр байна. Цаашид асуудал маш төвөгтэй болж болзошгүй байгаа юм. Энэ байгууллагад хэдэн зуун хүн оочер авч, гэрээ хийж мөнгөө өгч байна.
-Иргэдийн их хэмжээний мөнгийг нэг дансанд төвлөрүүлж байгаа нь хууль бус үйлдэл болов уу. Энэ төрлийн залилангийн үйлдлээс үүдэн хохирсон иргэд бий юу?
-Үүнийг залилан мэхлэх үйлдэл хэмээн үзэх үндэслэл одоогоор тогтоогдохгүй байгаа. Яагаад гэвэл, өнөөдрийн байдлаар ямар нэгэн хохирогчгүй байна. Тиймээс ч асуудал ярвигтай болж буй. “Бэлтэс мөрөн” гэх компани нэг айхавтар заалтыг гэрээндээ тусгасан. Тиймээс энэ заалттай холбоотойгоор тухайн байгууллагын дотоод ажил, данс зэргийг шалгах боломжгүй болсон. Тодруулбал, гэрээнийхээ хариуцлага хэсэгт, бидний үйл ажиллагаа төрөөс шалтгаалж доголдож, зогсож, өөр асуудал үүсвэл хариуцлагыг нь бид хүлээхгүй гэсэн утгатай. Өөрөөр хэлбэл, тухайн нэр бүхий байгууллагыг хянавал үйл ажиллагаагаа шууд зогсооно гэсэн агуулгатай. Хэрэв ийм нөхцөл үүсвэл аймгийн олон зуун иргэд эд мөнгөөр хохирч үлдэх эрсдэл өндөр болно.
-Үүссэн нөхцөлтэй холбоотойгоор Хөвсгөл аймгийн ЗДТГ-аас ажлын хэсэг гаргасан гэсэн үү?
-Тиймээ. Бид энэ асуудлаар Санхүүгийн зохицуулах хороо руу хандсан. Тэдний зүгээс “Иргэдэд соён гэгээрүүлэх, сэрэмжлүүлэх мэдээлэл хүргэх хэрэгтэй” гэж зөвлөсөн. Үүний дагуу Хөвсгөл аймгийн ЗДТГ-аас хэд хэдэн сэрэмжлүүлэг өгсөн ч асуудал тодорхой шийдэлд хүрэхгүй л байна. Хэдийгээр энэ үйл ажиллагаа нь иргэдийг хохироох аюултай гэж анхааруулга хүргэсэн ч, эргээд иргэдийн эсэргүүцэлтэй тулгардаг. Өөрөөр хэлбэл, төрөөс ард иргэдийнхээ амьдралыг дэмжиж чадахгүй байж, тус дэмтэй үйл ажиллагааг хааж боож, хорьж байна гэх байдлаар иргэд эсэргүүцдэг.
-Их хэмжээний эд хөрөнгө, мөнгө санхүүгийн асуудал учраас үүнд сэрэмжтэй хандах нь зүйтэй болов уу. Энэ төрлийн үйлдэлд хууль эрх зүйн орчин, зохицуулалт ямар байдаг юм бол?
-Яг ийм үйл ажиллагааг хориглож, хатуу арга хэмжээ авах хуулийн үндэслэл байдаггүй юм билээ. Хэрвээ ийм үйлдэлд хуулийн зохицуулалт байсан бол шууд таслан зогсоох бүрэн боломжтой шүү дээ.
Гэтэл төрийн зүгээс барих эрх зүйн төгс шийдэл байхгүй учраас дорвитой алхам хийж чадахгүй байгаа. Ерөнхийдөө үүнийг гаднын эх үүсвэртэй хэмээн таамаглаж байна. Түүнээс биш дотооддоо энэ олон мянган хүний хэдэн арван сая төгрөгийг эргэлдүүлж ашиг олохгүй л болов уу. Бидний зүгээс Бэлтэс мөрөн ХХК-ийн тайлан, тооцоо, дансыг нь үзье гэсэн ч болдоггүй.
-Тухайн нэр бүхий компани нь ойролцоогоор иргэдийн хэдий хэмжээний мөнгө эргэлдүүлж байна вэ. Мэдээж нэг хүнээс 10 сая төгрөг гэж үзвэл хэдэн тэрбум төгрөгөөр яригдах болов уу?
-Тэр компани нь манай аймгийн иргэдээс чухам хэдэн төгрөг эргэлдүүлж байгаа талаар мэдэхэд хэцүү. Үүнийг хэдэн тэрбумаар нь л ярина. Нэг хүнээс л босго нь арван сая төгрөг. Энэ чинь 10, 20 мянган төгрөг эсвэл 100, 200 мянган төгрөгийн асуудал биш. Ахмад настан болон хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг хамруулдаг. Жишээлбэл, 10 сая төгрөгөө сарын дараа 13 сая болгож авдаг ийм л үйл явц болоод буй. Яг одоо энд болж буй үйл ажиллагаа нь койн болон виртуал мөнгөний гүйлгээ биш. Их төвөгтэй нь төрийн зүгээс лав гүнзгий орж болдоггүй. Ингэвэл тухайн байгууллага нь төр лүү хамаг буруугаа чихчхээд ард түмнийг хохироогоод алга болчхож мэдэх нөхцөл байдал үүссэн.
-Мэдээж гэмт хэрэг гарсны дараа мөрдөж мөшгөх бус, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх нь зөв алхам байх. Тиймээс энэ үйлдэлд цагдаагийн байгууллага хяналт, шалгалт хийж байна уу?
-Цагдаа, прокурор, тагнуул, татвар, Монголбанк гэхчлэн бүх талын оролцоо бий. Ажлын хэсэг хоёр гурван удаа цуглаж ярилцаж үзсэн.
Үүнээс өөр алхам хийж явах үндэслэл нь мухардмал болоод байна. Төрийн зүгээс ямарваа байдлаар оролцвол энэ их хохирлыг бид хариуцахгүй гэж гэрээндээ тусгасан. Иргэд нь гарын үсэг зурчихсан. Тиймээс л төвөгтэй нөхцөл байдал үүсээд байгаа юм. Одоогоор иргэдийн зүгээс ямар нэгэн эсэргүүцэл байхгүй ч хэзээ нэгэн цагт хохирогч болох эрсдэл маш өндөр. Гэрээ хийх хүмүүсийн тоо нэмэгдэнэ гэдэг чинь буруугаар эргэх үед хохирох хүний тоо өснө л гэсэн үг.
-Тухайн компанийн хүмүүстэй очиж уулзсан уу. Тэдний зүгээс ямар тайлбар өгдөг вэ?
-Мэдээж уулзсан. Тэдний зүгээс бидний үйл ажиллагаа найдвартай, тэр байтугай өргөжүүлнэ гэсэн тайлбарыг хэлдэг.
Зөвхөн “Бэлтэс мөрөн” гэх байгууллага ч биш бусад аймагт ч иймэрхүү үйл ажиллагаа газар аваад байгааг Санхүүгийн зохицуулах хорооноос мэдээлж байсан. Тэгэхээр хууль эрх зүйн хүрээнд энэ асуудлыг анхаарахгүй бол цаашид даамжрах хандлага байна.
-Буух эзэнгүй, буцах хаяггүй, дээрээс нь хуулийн зохицуулалтгүй энэ төрлийн үйл ажиллагаанд сэрэмжтэй хандах нь чухал болов уу?
-Эрсдэл үүсвэл хэдэн тэрбумаар хохирох аюултай. Жишээлбэл, өдөрт 150 хүн 10 сая төгрөг өгөхөд л тэрбум 500 саяын асуудал болно шүү дээ. Энэ урсгал өдөр болгон давтагдана гэж бодоход л тодорхой. Сүүлийн үед орон нутгуудад иймэрхүү байдлаар иргэдийн мөнгийг эргэлдүүлэх эрсдэл нэмэгдсээр байгаа.
