Б.Мэргэн: Ц.Нямдорж сайдад бүлэг хүний хэргийг хэрэгсэхгүй болгох ашиг сонирхол байна уу гэсэн хардалт төрүүлж байна
Авлигатай Тэмцэх Газрын энэ Даваа гарагт олон нийтэд үзүүлсэн бичлэгүүд нийгэмд янз бүрийн маргаан дэгдээгээд байна.
Чухам яагаад тэрбум төгрөгийн авлига авсан хүн 40 сая төгрөгөөр торгуулаад өнгөрч байна вэ?
Төрийн албан хаагчийн оймсны завсарт дундаж цалингаар тооцвол 2-3 хүний жилийн цалинтай тэнцэхүйц мөнгө явж байх жишээтэй гэх мэт иргэдийн сэтгэгдэл олон нийтийн сүлжээгээр хөвөрч байна.
Тэгвэл яагаад авлигачид өршөөгдөөд байна вэ.
Тэднийг өршөөгөөд буй хуулийг хэн баталсан тухай тодруулгыг хуульч, өмгөөлөгч Б.Мэргэнээс авлаа.
- АТГ-ын Даваа гарагт авлигын ноцтой хэргүүдийн нотлох баримтуудыг танилцуулсан. Гэвч тэрбум төгрөгийн авлига авсан хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан тул зөвхөн торгоод өнгөрсөн тохиолдол байна гэж байгаа. Үүний учир шалтгааныг тодруулахгүй юу?
- АТГ-ын үзүүлсэн хэргийн тухайд хүмүүсийн дунд ойлголтын зөрүү байх шиг байна.
Хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан тохиолдолд торгох болон бусад ял оногдуулахгүйгээр хэргийг хэрэгсэхгүй болгох хуультай. Өөрөөр хэлбэл хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон мөртлөө торгоно гэсэн ойлголт байхгүй л дээ.
Зарим эх сурвалжид бичсэнээр Зөрчлийн хуулиар торгосон гэсэн мэдээлэл ч байсан. Зөрчлийн хуульд авлигатай холбоотой зохицуулалт байхгүй.
Авлигын хэрэг нь Эрүүгийн хуульд заасан гэмт хэрэг.
Тэгэхээр Н.Баярсайханы хувьд үйлдсэн гэмт хэрэгтээ торгох гэсэн үндсэн, нийтийн албанд 5 жилийн хугацаанд ажиллахгүй гэсэн нэмэгдэл ял авсан гэсэн үг. Харин Э.Аззаяа, Б.Элдэв-Очир, С.Бүрэнтөгс, Ш.Агвандан нарын хувьд хөөн хэлэлцэх хугацаа нь дууссан гэсэн үндэслэлээр хэрэг нь хэрэгсэхгүй болсон байгаа юм.
Авлигын гэмт хэрэг нь торгох, хорих, зорчих эрх хязгаарлах гэсэн ялын сонголттой.
40 сая төгрөг бол торгох ялын дээд хэмжээ юм.
Хэргийн нөхцөл байдал, шүүгдэгчийн өмнө нь гэмт хэрэг үйлдэж шийтгүүлж байсан эсэх зэрэг хувийн байдал, хохирлоо барагдуулсан эсэх гээд олон нөхцлийг харгалзан үзсэний үндсэн дээр шүүх яг аль ялыг сонгохоо шийддэг.
Хэрэгтэй танилцаагүй, шүүх хуралдаанд оролцоогүй болохоор чухам яагаад торгох ял оногдуулсныг мэдэхгүй байна. Тохирох ял нь торгох байсан учраас л тэгж шийдсэн байх. Тэрнээс шүүх нөлөөнд автаж торгоод өнгөрсөн гэж бодохгүй байна.
Байгаа хуульдаа нийцүүлээд л шийдвэр гаргана шүү дээ. Харин хэрэглэх хуулийг нь шүүх өөрөө биш УИХ баталж өгдөг.
- Одоогийн мөрдөгдөж буй Эрүүгийн хуулийн зарим хэсэгт 2017 оны тавдугаар сард өөрчлөлтүүд оруулсан байна. Тодруулбал, гэмт хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацаанд өөрчлөлт орсон байна. Энэ өөрчлөлтийг тодруулахгүй юу?
- Эрүүгийн хуулийг 2015 оны 12-р сард баталсан.
Гэтэл 2016 оны сонгуулиар олонх болсон намын санаачилгаар уг хуульд 2017 оны 5-р сарын 11-н болон 18-ны өдрүүдэд нийтдээ 330 гаруй нэмэлт, өөрчлөлт оруулсны нэг нь гэмт хэргийг хөөн хэлэлцэх хугацааны асуудал юм.
Ингэхдээ нэг мөр ойлгомжтой бус хоёрдмол утгаар оруулсан байдаг.
Тухайлбал, 1.10 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Гэмт хэрэг үйлдсэнээс хойш тодорхой хугацаа өнгөрсөн тохиолдолд яллагдагчаар татаж болохгүй” тухай заасан. Энэ нь яллагдагчаар татсан тохиолдолд хөөн хэлэлцэх хугацаа зогсоно гэсэн утгатай уншигдаж байгаа юм. Гэтэл 2 дахь хэсэгт нь “Гэмт хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацааг гэмт хэрэг үйлдсэн өдрөөс эхлэн анхан шатны шүүхийн шийдвэр хүчин төгөлдөр болох хүртэл тоолно” гээд оруулчихсан.
Өөрөөр хэлбэл, хөөн хэлэлцэх хугацаа нь яллагдагчаар татсаны дараа зогсох юм уу, эсвэл анхан шатны шүүхийн шийдвэр хуулийн хүчин төгөлдөр болсны дараа зогсох юм уу гэдэг нь ойлгомжгүй зөрчилдөөнтэй 2 заалтыг нэг дор оруулчихсан.
Гэхдээ бодит байдал дээр 2 дахь агуулгаар нь хэрэглэж байгаа. Уг нь 2015 онд батлахдаа яллагдагчаар татагдсанаар хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусахаар зохицуулсан байсан юм. Тэр нь ч зөв. Олон улсын жишиг нь ч тийм.
Харин дурдсан өөрчлөлт орсноор улс орон, иргэдэд хохиролтой олон хэрэг хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэсэн шалтгаанаар хэрэгсэхгүй болж байна.
Тэдгээрийн жишээ нь одоо яригдаад байгаа авлигын хэрэг.
Хэрвээ яллагдагчаар татмагц хөөн хэлэлцэх хугацаа зогсдог байсан бол бичлэгт гарч байгаачлан АТГ-аас хэргийг илрүүлээд яллагдагчаар татсан тогтоол танилцуулснаас хойш шүүхээс хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэсэн шалтгаанаар хэргийг хэрэгсэхгүй болгох боломжгүй болж гэмт хэрэг үйлдсэн нь тогтоогдсон гэх этгээдүүд зохих хариуцлагаа хүлээх ёстой байлаа.
Цаашид ч ийм үндэслэлээр олон хэргүүд хэрэгсэхгүй болох боломжтой.
Учир нь гэмт хэргийг илрүүлээд цагдаагийн байгууллага шалгасны дараа прокурор хянаад, шүүхэд шилжүүлж хэргийг шийдвэрлэхэд нэлээдгүй хугацаа орно. Магадгүй шүүхээс хэргийг прокурорт буцаах, янз бүрийн шалтгаанаар хэрэг удаа дараа хойшлогдсон тохиолдолд тэр хэмжээгээрээ удааширна. Энэ хооронд хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусаж хэрэгтэн ял завших боломж бүрдэж байгаа юм. Үүнээс гадна цааш ярьвал хөөн хэлэлцэх хугацаатай холбоотой ойлгомжгүй, хуулийн хийдэл бүхий хэд хэдэн зохицуулалт байгаа бөгөөд тэдгээрийг прокурорын байгууллага болоод шүүхээс хэрэглэхэд эргэлзээтэй төвөгтэй байдлыг бий болгож, судлаачдын дунд ч маргаан дагуулсаар байна.
- УИХ-ын хэн гэдэг гишүүд энэхүү өөрчлөлтийг оруулсан бэ?
- Саяхан 6-р сард хөөн хэлэлцэх хугацаатай холбоотой асуудал нийгэмд нэлээн хүчтэй яригдсан.
Энэ үеэр Ш.Раднаасэд гишүүн уг өөрчлөлтийг оруулах санал гаргасан гэсэн яриа гарсан.
Өөрөө ч үүнийгээ үгүйсгээгүй бөгөөд яллагдагчаар татсанаар хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусдаг байхаар зохицуулвал яллагдагчаар татчихаад шүүхэд шилжүүлэхгүй удаан хугацаанд хүнийг шалгаж, залхаан цээрлүүлэх магадлалтай учраас анхан шатны шүүхийн шийдвэр хуулийн хүчин төгөлдөр болох хүртэл хөөн хэлэлцэх хугацааг тоолдог байхаар өөрчлөлт оруулсан гэсэн тайлбар хэлсэн байна лээ.
Гэтэл анхан шатны шүүхийн шийдвэр нь хэргийн оролцогчид түүнийг гардан авснаас хойш 14 хоногийн хугацаанд давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргаагүй, эсхүл давах шатны шүүхээс хэргийг хянаад анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээх, эсвэл өөрчлөлт орсноор хуулийн хүчин төгөлдөр болдог.
Давж заалдах шатны шүүх гомдлыг хүлээн аваад 30 хоногт багтаан хурал зарлана, магадгүй хэргийг дахин шийдүүлэхээр анхан шатны шүүхэд эсвэл бүр прокурорт ч буцааж болно. Энэ тохиолдолд бүх зүйл шинээр эхэлнэ. Дахиад л хөөн хэлэлцэх хугацаа тоологдож эхэлнэ. Энэ хэнд ашигтай вэ гээд бодоод үзэхээр шийдвэр гаргагч түвшний эрх мэдэл, албан тушаал, эд хөрөнгөтэй хүмүүс л яв завшихад л хэрэгтэй учраас ийм зохицуулалтыг зориуд байлгаад байна гэсэн хардалт төрөхөөс аргагүйд хүрээд байна.
- Эрүүгийн хуулийг дахин өөрчлөх асуудлыг одоогийн Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд өргөн барихгүй, дарчихаад байна гэсэн утгатай сэтгэгдэл та бичсэн байсан. Энэ ямар учиртай вэ?
- Хөөн хэлэлцэх хугацаатай холбоотой хэд хэдэн ойлгомжгүй, хийдэлтэй зохицуулалт Эрүүгийн хуульд байна гэдгийг дээр дурдсан.
Уг асуудлыг засахаар Засгийн газраас өөрчлөлт оруулах хуулийн төсөл санаачлахаар болж уг үүргийг Хууль зүйн яам хүлээсэн юм шиг байгаа юм.
Улмаар 2018 оны 6-р сарын 22-ны өдөр Хууль тогтоомжийн тухай хуульд заасны дагуу олон нийтээс санал авах зорилгоор яамны цахим хуудаст хуулийн төслийг байрлуулсан байсан. Гэтэл хэсэг хугацааны дараа алга болчихсон.
Улмаар өнгөрсөн сард уг асуудал сөхөгдсөний дараа дахин байрлуулсан байна билээ.
Гэхдээ л Улсын Их Хуралд өргөн бариагүй хэвээр л байна.
Үүнтэй холбоотойгоор Х.Нямбаатар гишүүн яагаад өргөн барихгүй байгааг асууж шүүмжлэлтэй хандахад, асуудал хариуцсан сайд болох Ц.Нямдорж “Х.Нямбаатар аа, чиний тодрох гэсэн өвчин аминд чинь ч хүрч мэднэ шүү” гэсэн “алдарт” үгээ хэлсэн байдаг.
Бичлэгийг үзэх:
(Бичлэгийг Mass телевизийн фэйсбүүк хаягаас ашиглав)
Ерөнхийлөгчийн зүгээс мөн л уг асуудлыг засаж өөрчлөлт оруулах шаардлагатай талаар сайдад албан бичиг хүргүүлсэн.
Сайд хуулийн төслийг жил гаруй ширээн дээрээ тавьж дарчихаад байна гэсэн утгатай жиргээг дэд сайдаар нь ажиллаж байсан Б.Энхбаяр твиттерт ч бичиж байлаа.
Яг ямар учир шалтгаантайг бол мэдэхгүй. Гэхдээ ингэж дарж, тодорхой бүлэг хүний хэргийг хэрэгсэхгүй болгох ашиг сонирхол байна уу гэсэн хардалт бол байна. Нөгөө талаар Х.Нямбаатар нарын гишүүд хий дэмий бухимдаж, Ерөнхийлөгч дүгнэлт хүргүүлж байхаар өөрсдөө ч гэсэн өөрчлөлт оруулах хуулийн төсөл санаачилж болно шүү дээ.
Хууль санаачлах эрх тэдэнд байгаа. Гэвч бас л ямар ашиг сонирхол нуугдаад байгааг мэдэхгүй юм.
