Хоёр дахь үеийн “Исачид”

Хэн, юу, хэн хоёр дахь үеийн исачин гэж?!

ИСАЧИД гэж хэн бэ? 2016 онд Солонгос хүний бичсэн нэгэн нийтлэлд Солонгосын исажимсэнто буюу нүүлгэлт үйлчилгээг голчлон монголчууд хийдэг бөгөөд тэднийг “исачид” гэж нэрлэдгийг дурдаад монгол залуус бие бялдрын хувьд том, бяртай, ажлаа хариуцлагатай, багаар, хурдтай, сайн гүйцэтгэдэг болохыг дурджээ. Энэхүү ажил нь бусад ажлыг бодвол цаг, ажиллах орчны хувьд уян хатан, өндөр цалинтай (өдрийн хөлс) зэрэг олон давуу талтай учир  дурлан, хичээнгүйлэн хийх залуус олон аж. 

Хэдий давуу тал олон ч хувь хүний хөгжилд нэмэр бага, өсөж дэвжих боломжгүй, биеийн эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөтэй (ихэнх нь нуруу өвддөг), залуу насанд л хийж болох богино настай, хүнд  ажил юм. Гэтэл ИСА эхний үеэр дууссангүй, ХОЁР ДАХЬ ҮЕД өвлөгдөж эхлэв. Үүнийг дэлгэрүүлж ярихын өмнө цагаачлалын талаар хэдэн зүйл хэлье.

Улс дамнан гадаад оронд амьдарч байгаа иргэдийг цагаач гэх ба тэдний хүүхдүүдийг ХОЁР ДАХЬ ҮЕИЙН (second generation-2G) ЦАГААЧИД гэж нэрлэдэг. 2G хүүхдүүдийн цагаачлал нь эцэг,  эхийнхээсээ ялгаатай ба бие махбод оюун ухаан, сэтгэл зүйн хувьд илүү бодит сорилтуудтай тулгардаг. 

2G хүүхдүүд ихэвчлэн тухайн газар нутагтаа төрсөн, эсвэл эх орноосоо нүүн ирсэн байдаг. Эцэг, эхтэй нь харьцуулахад тухайн орны хэл соёлд нас нь бага байх тусмаа хурдан суралцаж, дасан зохицож чаддаг ч нийгэм-гэр бүлийн орчин нь хүүхдийг бие хүний олон дотоод зөрчилд хүргэдэг (Солонгос эсвэл монгол сургуульд сурдгаасаа хамаараад ялгаатай). Энэ нь ялангуяа сургуулийн насны хүүхдүүдэд илүү тод мэдрэгдэж эхэлдэг ба өөрийгөө таних үйл явцад хосолмол хэл, соёл, амьдралын хэв маягт суралцах түүнийг дагаж мөрдөх зэрэг зөрчил, хүндрэлүүд тохиолддог. Жишээ нь, өөрийгөө гэр бүлийн орчинд “Монгол хүүхэд” гэж мэдрэхийг хүсдэг ч төрөлх хэлээрээ ярьж чаддаггүй, эцэг, эхийнхээ яриаг ойлгодоггүй, ойлгосон ч хариулж чадахгүй зэрэг нь хүүхдийг өөртөө итгэлгүй, өөрийгөө гэр бүлээсээ гадна талд мэдрэхэд хүргэдэг. 

Нийгэмд ч мөн боломжууд хязгаарлагдмал, анги ахих тусам тухайн хүүхдэд мэдрэгдэх бодит асуудлууд, ялгаварлан гадуурхалтууд хүчтэй болж эхэлдэг. Дэлхийд цагаачдын улс гэгддэг Америкт төрж өссөн (АНУ-ын иргэншилтэй) 10 хүүхэд тутмын 6 нь өөрийгөө “БИ Америк хүн” гэж үздэг ч нийгэм тэднийг одоо хүртэл гадаад, цагаач хүүхэд гэж үзсээр байна. 

Энэхүү баримт нь бидний хүүхдүүд өөрийгөө солонгос хүүхэд гэж харж, бодож өсөж байгаа юм биш биз гэсэн болгоомжлол төрүүлж байна! Хүүхдүүд маань өөрсдийгөө энэ нийгмийн нэг хэсэг гэж харсан ч тухайн нийгэм тэднийг ийн хүлээж авч чадах болов уу? Та өөр дээрээ жишээ аваад бодож үзээрэй. Монголд байгаа гадны хүн “Би монгол хүн” гэхийг та хүлээн зөвшөөрч чадах уу? Яг л үүнтэй адил мэдрэмж.

Мөн тэдний санааг одоо болон ирээдүйд хамгийн их зовоогч зүйл нь 

• ЭЕШ
• Хүссэн сургуульдаа орж чадахгүй байх
• Хувийн цаг ихтэй ч үр дүнтэй ашиглаж чаддаггүй, мэддэггүй (хэлний хүндрэлээс үүдэлтэй)
• Гэр бүлийн аюулгүй байдал
• Ээж, аав нь оройтдог
• Хамтдаа өнгөрөөдөг цаг бага, ярилцдаггүй гэсэн нийтлэг талууд байв. 

Эндээс ямар дүгнэлт хийж болох вэ? 

Бид гэр бүлдээ, хүүхдүүддээ амьдралын илүү боломж гаргаж, элэг бүтэн, өөрийнхөөсөө илүү сайхан амьдралыг бий болгож өгөх гэж хүний газар хамтдаа яваа ч амьдралын их далайд гэр бүл хэмээх завь маань зорьсон газраасаа өөр зүгт чиглэж яваа юм биш биз? 

Гадаадад байгаа эцэг, эх бүхэн үр хүүхдийнхээ төлөө хариуцлага хүлээж, сайхан амьдралын төлөө цаг наргүй иса, цэвэрлэгээ, гуанз, барилга гээд хар бор гэж ялгалгүй ажиллаж, хүүхдийнхээ төлөө зүтгэж яваа. Гэвч харин хүүхдүүдэд бодит амьдрал дээр хэн, юу дутагдаж байна вэ гэдэг асуултыг Танаас би асууя.

Та өсвөр насандаа юунд хамгийн их санаа зовдог байсан бэ? Гэр орны ажилд туслах, ус түлээ, хичээл ном, конкурс, хайр дурлал зэрэг хүний энгийн хэрэгцээний асуудлууд байсан болов уу.

Таны хүүхдэдээ оруулах хамгийн том хөрөнгө оруулалт бол тэдэнд гаргах ЦАГ.

Харин өнөөдөр Солонгост байгаа хүүхдүүд Монголд байгаа үе тэнгийнхэнтэйгээ өрсөлдөж, сайн сургууль авч чадах эсэхдээ эргэлзэх, өөрийн болон гэр бүлийн аюулгүй байдалдаа санаа зовних (бичиг баримтгүй харынх гэж дуудуулах, аав ээж нь ажил хийж яваад баригдаад нутаг буцах, дахиж хэзээ ч Солонгост ирэхгүй байх) зэрэг тархиндаа хар бодолтой, сэтгэлдээ айдастай амьдарч байна. Тэд амралтын өдөр хичээл хийх биш, цагийн ажил хийхийг илүүд үзэж байна. Яагаад гэвэл аав, ээждээ тусалж, байр, хоолны мөнгөнөөс төлөлцөх гэж тэр. Энэ нь өнөөдөр олон сайн талтай мэт боловч ирээдүйн үр дагаврыг тооцох хэрэгтэй. Үүний цаана хүүхдийн сурах идэвх, сонирхол буурч, мөрөөдлийнхөө төлөө тэмцэх тэмцэл саарч, биеийн хөдөлмөр эрхэлж шууд мөнгөтэй болохыг илүүд үзэх үзэл суух зэрэг үр дагавар нуугдаж буй. ТЭД ӨӨРСДӨӨ ИНГЭЖ ЯРЬЖ БАЙГАА ЮМ.

Хүссэн сургуульдаа орж чадахгүй бол, болохгүй бол аавыгаа дагаад, ээж шигээ ажил хийчихнэ гэсэн хоёр дахь сонголтыг аль хэдийн тархиндаа хийчихсэн явж байна. Харин Монголд яг одоо ахлах ангийн хүүхдүүд сурч боловсрохгүйгээр сайн сайхан амьдралыг төсөөлж ч чадахгүй, их сургуулийн бэлтгэлээ хичээнгүйлэн хангаад завгүй буюу сурахаас өөр сонголтгүй байгаа үе. Бусад улсын туршлага ч үүнийг батална. 

Хүн муу юманд дасахдаа хурдан, сайн юмыг сурахдаа удаан гэдэг…

Таны өнөөдөр хайртай хүмүүсээсээ хол, өөрийн мөрөөдлөөсөө татгалзаж, хүний газар, өглөөнөөс орой болтол хичээнгүйлэн ажиллаж буйн гол зорилго юу вэ? Үр хүүхдээ сайн хүн болгох гэж, илүү сайн боломжоор хангах гэж, тэднийгээ сурч, амьдарч, хүчтэй мөрөөдөж, амжилтанд хүрч, эцэг эх, эх орондоо хэрэгтэй, дэлхийн хүн болоосой гэж хүсэж байгаагаас биш Солонгосын ХОЁР ДАХЬ ҮЕИЙН ИСАчин, аяга угаагч, цэвэрлэгээний багийнхныг нийлүүлэх гэж биш шүү дээ, тийм үү.

Энэ бүхнийг уншсаны эцэст “Одоо би хүүхдийнхээ төлөө юу хийж чадах вэ?” гэсэн асуулт гарч байгаа бол Таны хүүхдэдээ оруулах хамгийн том хөрөнгө оруулалт бол тэдэнд гаргах ЦАГ юм. Бусдын хүүхдийг сайн мэддэг шигээ өөрийнхөө хүүхдийг сонирхож судлаад, мартсан, мартагдсан сайхан зан чанар, дурсамжуудаа сэргээн санахаас эхлээд нэг үзээрэй.

Таны хүүхэд хамгийн сайхан, онцгой мөрөөдөлтэйг та мэдэх үү? Та түүнтэй хамгийн сүүлд хэзээ цаг гаргаж уулзаж ярилцсан бэ? Тэдэнтэй мөрөөдлийнх нь талаар ярилцаж, сонсож, ойлгож, баяжуулж, чиглүүлж өгөх, тэднийг хамгийн сайн ойлгох хүн яг одоо хэрэгтэй. Ялангуяа, хүүхдүүдэд тань ямар ч зүйл тохиолдсон бай тэдний талд зогсох, ойлгож туслах итгэлтэй, хайртай, халуун дулаан гэр бүлийн орчин, ААВ бас ЭЭЖ түүнд хэрэгтэй байна. Том хүүхэд анхаарал бага шаарддаг ч илүү их халамж, сайн найз, хамтрагчийг хүсдэг.

Та хүүхдийнхээ мөрөөдөлд хүрэх хөлөг онгоц нь болж, хөөрхөн хүү, охиноо хөлөг онгоцныхоо ахмадаар сонгож, тэднийг хүссэн газраа очиж, амжилтынхаа эзэн нь болоход та л тусалж чадна.

"Ёнсэй" их сургуулийн Cэтгэл судлалын докторант Б.Үүрцайх