Дэлхийн улс орнууд нар, агаарт татвар ногдуулж эхэлжээ

Дэлхийн улс орнууд нар, агаарт татвар ногдуулж эхэлжээ

Агаар, бороонд татвар ногдуулах тухай яриа хам­гийн анх XIX зуунд хүүх­дийн номон дээр гарч байсан бол өдгөө энэ бүхэн бодит зүйл болжээ. 

1961 онд ЗХУ-ын “Союз­мульт­фильм”-д бүтээгдсэн “Чипполино” хэмээх хүү­хэлдэйн кинонд Нимбэг хунтайж ард түмэндээ хан­дан “Сүүлийн үед манай улсын орлого багасах боллоо. Бид агаарт татвар ногдуулж эхэлснээс хойш та бүхэн бага амьсгалж байна. Энэ бол үнэхээр зэвүү хүрмээр зүйл юм. 
Тиймээс бид хур тунадаст татвар ногдуулна. Энгийн бороонд 100 лир бол аадар бороонд 200 лирийн татвар оноохоор боллоо” хэмээн ярьдаг. 

Агаар бохирдуулагчдаас “Агаарын татвар” авч байна

“Агаарын татвар”-ын хувьд агаарын бохирдлыг бууруулах зорилгоор дэл­хийн улс орнуудад хэрэг­жүүлээд олон жилийн нүү­рийг үзэж байна. 

Тухайлбал хүлэмжийн хий, хорт бодис маш ихээр ял­га­руулж буй үйлдвэрүүд агаар бохирдуулсныхаа тө­лөө татварын дарамтад өр­төж, алдагдал хүлээх, эсвэл техник технологио сайж­руу­лахад мөнгө зарцуулахаас өөр аргагүй. 

Хоол хүнсэнд ч татвар ногдуулна

Яг үүн шиг хүмүүсийн идэж ууж, өмсөж зүүж буйд ч татвар ногдуулдаг бол­­жээ. Тухайлбал Мек­сикийн Засгийн газар хүн амынхаа дунд тахал болоод буй таргалалттай тэмцэх зорилгоор саахар, өөх тос ихээр агуулсан хүнсний бү­тээгдэхүүнүүдэд нэмэлт тат­вар ногдуулахаар болжээ. 

Тус улсын парламентын доод танхимынхан чипс, шо­коладтай чихэр зэрэг “хог болсон бүтээгдэхүүн”-д та­ван хувийн татвар оноох Ерөнхийлөгчийн төсвийн тө­лөвлөгөөг дэмжсэн байна. 
Үүнээс гадна хийжүүлсэн чихэрлэг ундааны литр ту­тамд нэг песогийн татвар авахаар ярилцаж байгаа аж. 

Тэгвэл Францын Үндэс­ний хурал энэ сарын дундуур литр тутамдаа 220 мг-аас дээш кофеин, эсвэл 300 мг-аас дээш таурин агуулсан чихэрлэг хийжүүлсэн ун­даанд татвар ногдуулахыг дэмжсэн. Үүний үр дүнд “Red Bull” зэрэг эрч хүчний бүх ундаа 250 мл-ийн лааз­тай нь л гэхэд 25 центээр өссөн аж. Францын төсөв энэ хэрээр жилд 60 сая еврогийн нэмэлт орлого олох юм. 

Тус улсын эрүүл мэндийн байгууллагуудын мэ­­­дээлснээр өсвөр насныхан ийм төрлийн ундаанаас болж хүнд хордлого авч, амь насаа алдах нь нэмэгдсэн тул худалдан авагчдыг хор­той зуршлаас нь салгах зо­рилгоор ийнхүү өндөр тат­вар ногдуулжээ. 

Яг ийм шалтгаанаар Ун­гарт ч сүүлийн жилүүдэд эрч хүчний ундаа, давс, саа­харын өндөр агууламжтай хүнс­ний бүтээгдэхүүнд өн­­­дөр татвар ногдуулж бай­­­­­на. “Чипсний татвар” хэ­­­мээх өвөрмөц нэртэй энэ­­хүү ху­раам­жид савласан бя­луу, чи­хэрлэг жигнэмэг ч баг­таж байгаа аж. 

Үр дүнд нь Унгарын төсөв 74 сая ев­ро­гоор нэ­мэгдэж байгаа ч төр зас­гийн­хан үүгээрээ эрүүл мэндийн системийн ачаал­лыг багасгасан гэж үзэж байгаа юм. “The New York Times” сонинд бич­сэнээр Унгарын хүн амын 2/3 нь илүүдэл жил, таргалалтад нэрвэгджээ. Үүнээс гадна Унгар улс хүн амынхаа давс­ны хэрэглээгээр Европын хол­­боондоо тэргүүлдэг бай­на. 

Энэ мэтчилэн “ашигтай” татваруудыг Итали, Таи­ланд, Финланд зэрэг аялал жуулчлал хөгжсөн ор­­­нууд хэрэгжүүлэх нь олон­таа. Жишээлбэл зочид бууд­лаар үйлч­­­­­лүү­лэгч­дээс авдаг уг тат­­­варыг л гэхэд архи­тек­ту­рын дурс­­­­­­га­луу­дыг сэргээн зас­вар­лах зэ­рэгт ашигладаг байна. 

Нарны эрчим хүч хэрэглэгчид хараанд өртжээ

Үүнээс гадна тайлбар­лахын аргагүй зарим татвар байдаг аж. Тухайлбал Ита­лийн засаг захиргаа энэ са­­­рын эхээр нарны татвар авах болсон тухай гэнэт мэ­дэгджээ. 

Нарлаг цаг агаар, нар­ны энерги хураагуурт үзүүлж буй хөнгөлөлтийн ачаар тус улсын иргэд бай­­шин­гийн­хаа дээвэр дээр сэр­гээгдэх эр­чим хүчний тө­­хөө­рөмжийг дур­тайяа суу­­­рилуулж эхэл­жээ. 
Гэ­тэл бүрхэг өдрүүдэд эр­чим хүч­ний бусад эх үүс­­вэр бо­лох хийн болон неф­тийн цахилгаан станцыг ашиг­­лахаас өөр аргагүй тул үүн дээр нь дөрөөлөн татвар ног­дуулахаар болов. 

Учир нь санхүүжилт бага авдаг бол­­сон эдгээр салбарынханд улсаас 26 сая евро төлөхөөс өөр аргагүй болсон гэнэ. 

Тиймээс хууль батлагчид нэг кВт цахилгааны үнийг 5.3 центээр нэмж, нарны батарей эзэмшигчдээс “нар­­­ны татвар” хэмээн нэмж 6.8 цент авахаар бол­жээ. Энэ­хүү татвараас зайлс­хий­­сэн то­хиолдолд 30 сая ев­рогийн торгууль төлөх эрс­дэл­тэй. 

Хачирхалтай татварууд

Гипсний татвар. Гадаа­дын жуулчдаас болж Авст­рийн цанын баазуудын гэмт­лийн эмнэлгүүд алдагдалд орох болсноос ийм татвар ног­­дуулах болжээ. 

2012 онд Клайпедийн за­саг захиргаа жинхэнээсээ бо­роонд татвар ногдуулсан. Энэхүү татварыг борооны ус зайлуулах шугамд хол­богдсон бүх хүн төлөх бөгөөд олсон орлогоор нь засвар, үйлчилгээ хийх юм байна. 

Хятадад нэг удаагийн савхны татвар хэрэгждэг. Тус улсын засаг захиргаа ой модоо хамгаалах зорилгоор 2006 оноос энэхүү татварыг санаачилжээ. Таван хувийн татварын ачаар Хятадын иргэд, үйлчилгээний газ­рынхан олон удаагийн хэрэг­лээний савханд шилжсэн байна. 

Белорус улс ажилгүй­чүүд, хувиараа хөдөлмөр эрх­­­лэгчдээс татвар авахаар зэ­хэж байна. Энэ нь улсын төсөвт хэдэн тэрбум рублийн орлого оруулах ашигтай гэнэ. 

Газрын хэвлийг хөндөгч­дийг ч татвар тойрдоггүй. Гүржид л гэхэд эрдэст ус олборлоход тусгай татвар төлдөг аж.

АНУ-ын Арканзас мужид шивээс, пирсингийн татвар үйлчилдэг. 2005 оноос эхлэн биедээ шивээс хийлгэсэн бүх хүн үйлчилгээний хөлс­ний зургаан хувьтай тэнцэх татварыг улсдаа тушаах үүрэгтэй.