Г.Янсанжав: Өр зээлийг аж ахуйн нэгж, хувь хүн бүрээр нь ил тод болгомоор байна
Монгол Улсын гавьяат эдийн засагч Г.Янсанжавтай ярилцлаа.
-Төв банк мөнгөний бодлогын хүүг хэвээр нь хадгаллаа. Энэ нь хэр оновчтой шийдвэр вэ?
-Өнгөрсөн сонгуулийн үеэр жижиг намууд эрх баригч улс төрийн хүчнийг Монгол Улсыг зээлийн өрөнд унагаасан гэж их ярилаа. Төгрөгийн ханш унаад ам.долларын ханш өсч байгаа нөхцөлд валютын ханшийг яаж бууруулах вэ, мөнгөний бодлогыг яаж цэгцтэй байлгах вэ гэдэг нь чухал асуудал болоод байна.
2012 онд 1,338 төгрөг байсан ам.доллар 2,050 төгрөг болж, төгрөгийн ханш сүүлийн дөрвөн жилд 50 орчим хувиар унасан тухай МАН хөтөлбөртөө бичжээ.
Үүнтэй холбоотойгоор бүх хүний цалин буурчихсан шүү дээ. Зөвхөн цалин ч биш бүх тэтгэвэр тэтгэмж буурсан. Тэр үеийн 500 мянган төгрөгийн цалин 370 ам.доллартай /500000:1350/ тэнцүү байж.
Гэтэл яг энэ хэмжээгээр нь үнэ өсчихсөн. Үүнийг зохицуулахын тулд арилжааны банкуудын зээл явж байна. Цалин ерөөсөө хүрдэггүй, бүгд зээлтэй болчихсон байгаа.
Ард түмний амьдрал зээлэн дээр тогтож байна. Тэтгэврийн хүн байсан ч зээлтэй, ажил хийж байгаа нь ч цалингийн зээлтэй байгаа. Зээл бүгдээрээ хэрэггүй гэж үзэж байгаа юм биш. Гэхдээ энэ их өр зээлийн асуудлыг одоо зохицуулах цаг нь болсон.
Унаж буй машин, амьдарч байгаа байшин, тэр байтугай унтах ор, барьж байгаа утас нь ч зээл л байгаа шүү дээ.
Цалин ерөөсөө хүрдэггүй, бүгд зээлтэй болчихсон байгаа.
Тэгэхээр энэ хүмүүс яаж цаашид өр зээлийн дарамтаас гарах вэ. Эдэлж хэрэглэж буй бүх зүйл нь банканд зээлийн барьцаанд байна шүү дээ.
Ийм учраас л зээлийн зохих төвшинд барих хэрэгтэй. Энэ чинь мөнгөний бодлогоор л шийдэгдэх асуудал. Гэтэл өнөөдөр төгрөгийн ханшийг чангалаад гадаад валют, ам.долларын ханшийг сулруулаад явъя гээд байна. Үүнийг мэргэжлийн үүднээс авч үзвэл мөнгөний бодлогын хүүгээ нэмэх шаардлагатай.
Нэмж байж л төгрөгийн ханш чангарна шүү дээ. Харин амьдрал зээлийн хүүг бууруул гэж шаардаад байдаг. Ийм хоорондоо-зохицохгүй үзүүлэлтүүдийг мэргэжлийн хүмүүс, эрдэмтдийн оролцоотойгоор өмнөх Засгийн газар, шинэ байгуулагдах Засгийн газартай хамтарч ард түмэндээ үнэн зөв, ил тод мэдээлэл өгмөөр байна.
-Мөнгөний бодлогын хүүг өсгөвөл арилжааны банкуудын зээлийн хүү өснө. Тэгэхээр ард түмний нуруун дээр эргээд л дарамт болох юм биш үү?
-Өнгөрсөн УИХ-ын сонгуулиас харахад ард түмэн ухаантай учраас саналаа нийлүүлж МАН-д нь өгсөн гэж бодож байна. Харин одоо эдийн засаг үнэхээр хүнд байдалд ороод байна уу, үгүй юу гэдгээ нийтэд ил тод болгох хэрэгтэй байна. Монгол банкны хуулийн 4.1 дүгээр зүйлд зааснаар “Төв банкны үндсэн зорилт үндэсний мөнгөн тэмдэгт төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангахад оршино” гэжээ.
Гэтэл өнөөдөр Төв банкны хуулийн үндсэн зорилт биелэгдэхгүй байна. Төгрөг тогтворгүй болж, зүгээр цаас болчихсон гэж ярих болжээ. Тэр ч байтугай зарим иргэн цалингаа ам.доллараар тогтоолгож төгрөгөөр авч байя гэх яриа ч гардаг. Тиймээс ам.долларын ханшийг бууруулъя гэвэл зөвхөн гадаадаас орж ирэх гадаад валютын урсгалыг нэмэгдүүлэх зайлшгүй шаардлагатай. Харин зээлийн хүүг нэмэгдүүлэх боломж байхгүй.
-Гадаадаас валют оруулж ирнэ гэхээр “Дахиад л зээл тавих нь” гэж ойлгогддог шүү дээ?
-Үгүй л дээ. Мэргэжлийн Засгийн газар өөрийн мөрийн хөтөлбөрөө боловсруулаад УИХ-аар батлуулахад гадаад валютын эх үүсвэрийг хэрхэн татахаа тусгаж өгөхөд л асуудал тодорхой болно
-Yүнээс гадна манай улс таван төсөвтэй болчихлоо гэдэг асуудал яригдаж байна?
-Манай улс одоо таван төсөвтэй болчихоод байна гэж МАН-ын хөтөлбөрт дурджээ. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэвэл бонд, төмөр замын төсөв тусдаа буюу улсын төсвөөс гадуур авсан зээлээ өрөндөө оруулж тооцохгүй байгаа юм уу.
Эрх баригч хоёр том хүчин одоо үүний учрыг тайлж, ажлаа өгч авалцах нь дээр болов уу.
Улсын төсвөөс гадуур авсан өр. зээлийн асуудлаа одоо ард түмэндээ ил тод болгох хэрэгтэй.
Улсын төсвөөс гадуур авсан өр. зээлийн асуудлаа одоо ард түмэндээ ил тод болгох хэрэгтэй. Үнэхээр аваагүй юм бол эрхээ хүлээлгэж өгч буй хүчин “Энэ бол худал. Манай улсад таван төсөв байхгүй шүү дээ. Нэг л төсөвтэй” гэдгээ ард түмэндээ мэдээлэх цаг нь болсон.
-Хэрэв таван төсөвтэй болчихсон байвал яах вэ?
-Монгол Улс таван төсөвтэй байх нь ойлгомжгүй асуудал юм. “Чингис”, “Самурай” бондынх гэж тус тусдаа төсөвтэй байхаар үүнийг нэгтгэж, улсын нэгдсэн төсөвт тусгай зүйл ангиудаар бүлэглэж гаргах нь зүйтэй байх. Эрх баригч хүчин нэг нь ажлаа хүлээлгэж өгөхөөсөө өмнө тайлангаа гаргаад Сангийн сайд нь гарын үсгээ зураад хүлээлгэж өгвөл зөв байх. Ингэвэл ард түмэн хэн нь худал хэлээд. хэн нь үнэн яриад байгааг мэднэ шүү дээ.
Ингэхгүй бол зарим хүн Монгол Улсын Засгийн газар ард түмнээсээ нууж зээл авсаар байгаад 22 тэрбум ам.долларын зээлийн өртэй болчихлоо гэж ярьж байна. Энэ 22 тэрбум ам.долларын зээлийг хэн авчихсан юм бэ.
Гэтэл Төвбанк, арилжааны банкуудтай л харилцахаас биш хувийн компаниудад зээл егөх хуулийн заалтгүй. Хэрэв Төвбанк үнэхээр хуулиа зөрчөөд энэ зээлийг аж ахуйн нэгжид олгочихсон юм бол хариуцлага хүлээлгэнэ гэж бичээд байх юм. Ямар хариуцлага хүлээлгэдэг нь ард иргэдэд сонин байна. Ажлаас нь халаад л хариуцлага тооцсон болох уу. Энд дөрвөн тэрбум төгрөг яригддаг. Энэ их мөнгөний тайланг гаргах хэрэгтэй.
Ингэж байж л өр зээлийн асуудал цэгцрэхээр байна. Төвбанк БНХАУ-ын Ардын банкнаас своп хэлцлээр мөн л 15 тэрбум юань авсан байна. Үүнийг ам.долларт шилжүүлэн тооцвол 3-4 тэрбум, төгрөгөөр тооцвол 4-5 их наяд төгрөг болно. Тэгээд энэ их мөнгийг юунд зарцуулав. Гэтэл хойд хөрш ОХУ-аас мөн л ийм своп хэлцлээр рубль авахаар яригдсан байх жишээтэй.
Эцэст нь хэлэхэд, Төвбанк ч бай, Сангийн яам ч бай УИХ-ын сонгуулийн үр дүнгээр ажлаа хүлээлгэж өгөхөд дээр яригдсан өр зээл, таван төсвийн талаар нэг бүрчлэн тайлан гаргаж, Сангийн сайд, Монголбанкны ерөнхийлөгч нар нь гарын үсгээ зурж ойлгомжтой, тодорхой тайлбар бичих нь зүйтэй. Ингэснээр өр зээл, төсвийн асуудал сонгогч олон түмэнд ойлгомжтой, ил тод болох болов уу.
