Д.Ганхуяг: Сайн ноён Намнансүрэнгийн нэрээр 80 орчим хөөрөг зарагдсан байдаг

Монголчууд хөөргийг өргөн хэрэглэж ирсэн эртний уламжлалтай. Эдүгээ цагаан сарын баяр ойртож, хөөргөө зэхэж суугаа нь лавтай. Хөрөнгө мөнгөөр элбэг хангалуун зарим нь үнэ цэнэтэй ховор чулуугаар урласан хөөргөөр гангарна. Гэхдээ хөөрөг хэрэглэх ёс заншил янз бүр аж. Энэхүү хэрэглээнд сүүлийн жилүүдэд гажуудаж буй зүйл цөөнгүй. Эдгээрийн талаар Хөрөнгийн үнэлгээ, төслийн “ЛЭНДС” компанийн захирал, судлаач, хөөрөг урлаач Д.Ганхуягтай ярилцлаа.

-Та хэдэн төрлийн чулуугаар хөөрөг хийж байна вэ?

-Олон шүү. Барын нүд, шонхрын нүд, хувилгаан чулуу, хар хаш, цагаан хаш гэх мэт гадаадаас авчирсан чулуугаар хөөрөг хийдэг. Дотоодынх гэвэл тархи мана, чүнчигноров зэрэг чулуу бий.

Цагаан хашаар 90-ээд оны эхэн үед би 20-иод хөөрөг хийсэн. Тухайн үедээ 3-5 сая төгрөгөөр зарж байлаа. Одоо бол 100-гаас доошгүй сая төгрөгийн үнэтэй болсон.

-Хамгийн үнэтэй нь ямар чулуу вэ?

-Мэдээж чулуунууд дотроо алмаз хамгийн үнэтэй шүү дээ. Үнэ тогтооход хэд хэдэн хүчин зүйл нөлөөлдөг. Хатуулаг чанар, өнгө чухал. Хувилгаан өнгөтэй чулуу их үнэтэй.

Надад ийм чулуу хэдэн төрлөөрөө бий. Хувилгаан эрдэнэ, барын нүд, шар хувилгаан гэх мэт. Шүр бол зөвхөн манай Монголд л өндөр үнэтэй байгаа юм.

-Тэгвэл таны хийсэн хөөрөг их үнэтэй зарагдаж байгаа юм байна даа, тийм үү?

-Ченжүүд надаас авч яваад хоёр гурав нугалаад зарчихдаг байсан. Одоо би тэдэнд өгөхөө больсон. Зөвхөн захиалгаар л хийж байгаа. Урьдчилж хуш модоор хийсэн загварын дагуу хийдэг.

Монгол хөөрөгний онцлог гэвэл толгой өндөр, ул өргөн.

Хуучин загвараа нөгөө захиалсан хүндээ үзүүлж, засах зүйл байвал засаад дараа нь чулуугаараа урладаг юм. Монголынхоо үндэсний загвараар хийж байгаа. Одоогийн  манайхны барьж байгаа хөөрөгний ихэнх нь Манж, Хятадын загвар шүү дээ.

-Манай үндэсний загвар Манж, Хятадынхаас юугаараа ялгаатай юм бэ?

-Монгол хөөрөгний онцлог гэвэл толгой өндөр, ул өргөн. Хоорондоо загвараараа ялгаатай. Тухайлбал, хаан хөөргийг алтан ургийнхан барих жишээтэй. Дөрвөн талд нь дөрвөн хүчтэн сийлсэн хөөрөг л дөө. Мөн төрийн хар хүний хөөрөг гэж бий. Цэргийн жанжны хөөрөг, хатан хүний хөөрөг, ноёдын хөөрөг гэх мэт ялгаатай. 

Энэ чинь хүмүүсийн зэрэг дэвийг таниулдаг юм. Гэтэл одоогийн хүмүүс зөвхөн цагаан сараар тамхилах хэрэгсэл маягаар ашиглаж байна. Түүнчлэн хоорондоо баярхах арга хэлбэр болгодог болчхож. Эртний Монголчууд харин хөөргийг зэрэг дэвийн илэрхийлэл болгохоос гадна шүтээн болгож ашиглаж байсан.

-Хаан хүний хөөргийг ямар чулуугаар хийдэг байв?

-Хаан хүний хөөргийг ихэвчлэн хувилгаан чулуугаар хийдэг нь олон талын ач тустай байсан юм шиг байна лээ. Ер нь тамхийг 15-16 дугаар зуунд үүссэн гэдэг. Харин хөөрөг гэдэг нэр нэлээд сүүлд гарч ирсэн. 

Манайд хөөрөг 15-16 дугаар зууны үед байсан. 

Тэгвэл манайд хөөрөг 15-16 дугаар зууны үед байсан. Тангийн сав маягаар ашиглаж байжээ. Өөрөөр хэлбэл, хөөрөг дотроо тамхи хийдэггүй, амин дэм болох зүйлсээ хийдэг байсан юм билээ. Хожим нь Англиас тамхи орж ирээд хөөргөнд хийдэг болсон.

-Цагаан хаш ямар зориулалтын чулуу вэ?

-Цагаан хаш чулууг гоо сайхны зориулалтаар эмэгтэй хүн хэрэглэдэг байсан юм. Эрчүүд тархи мана, чүнчигноровыг голдуу хэрэглэдэг байж.

Эртний Монголчууд хөөргийг наймааны хэрэгсэл болгодоггүй байсан онцлогтой. Тухайн овог дотроо бол солилцдог байсан. Харин овгийн хооронд солилцдоггүй байсан гэдэг. Мөн эцгээсээ илүү явбал шинээр хөөрөг хийлгэж болдог байсан.

-Хуучны хөөргүүд одоо нэлээд үнэд орж байна уу?

-Хэзээ, хэн барьж байсныг нотлох боломж муутай. Наймаачид харин энэ хөөрөг хэд дүгээр зууных гээд л зарах гээд давхиад байдаг юм. Гэхдээ цөөн хэдэн хөөрөг бол нотлогддог л юм. Жишээ нь, Долгорсүрэн зааны барьдаг хар хаш гээд байдаг хөөрөг нь 18 дугаар зууных. Гэхдээ хар хаш бас биш, чулуужсан мод юм билээ.

Энэ хөөргийн үүх түүхийг би хөөж үзсэн чинь Манлай баатар Дамдинсүрэнгийнх байсан. Сайн ноён Намнансүрэн чүнчигноров, гартаам, тархи манаар хийгдсэн гурван янзын хөөрөгтэй байсныг би мөн судалж үзсэн. Гэтэл Намнансүрэнгийн нэрээр иймэрхүү 80 орчим хөөрөг зарагдсан байдаг. Сайн эцгийн нэрийг гурав худалдаж иднэ гэдэг шиг л юм болж байна. Харамсалтай нь хуучны эд зүйл бүхэн сайн чанартай байдаггүй.

-Яагаад, харин ч чанартай юм биш үү?

Харин одоогийн Оросоос оруулж ирсэн хаш чулуу уурхайн гүний чанартай чулуу биш. Монголд чулуу олборлох гүний уурхай хөгжөөгүй байна. Тиймээс олддог чулуу нь газрын хөрсний өнгөн хэсэгт нар салхинд чанар муудсан юмнууд л байгаа.

-Таны захиалагчид голдуу улстөрчид үү?

-Улс төр, бизнесийн гээд янз бүрийн хүмүүс ирдэг юм. Хүмүүс өөрт тохирсон хөөрөг гэж хайгаад яваад байдаг. Тэгэх хэрэггүй юм. Хөөргөө загварыг нь гаргуулаад өөртөө тохируулж захиалах хэрэгтэй.

УИХ-ын гишүүн Р.Гончигдоржид миний хийж өгсөн нэг том цагаан хөөрөг бий. Миний хийсэн анхны хөөрөг. Тухайн үед би таван саяар хийж өгсөн. Одоо бол тэр хөөрөг лав 200 сая хүрэх байх. Хөөрөг бол өөрөө банк юм. Үнэ нь жилээс жилд өсөж байдаг. Дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн. Газар ч мөн ялгаагүй. Үнэ нь тасралтгүй өсдөг өмч хөрөнгө юм шүү дээ.

-Та чулуугаа хаанаас авдаг вэ?

-Миний нэг Америк найз бий. Тэр чулуугаар маш гоё юм хийдэг. Нэг удаа би Америкт очиж түүний чулуугаар хийсэн гэрлийн чимэглэлийг харсан. Найз маань түүнийгээ нэг сая доллараар зарсан гэсэн Тэр л надад хааяа чулуу илгээдэг юм.