Хэн юу хэлэв
С.Ганбаатар: Рио Тинто”-гийнхон 24.3 тэрбум ам.долларын өрийн барьцаанд Монгол Улсыг 16 банкинд тавих гэж байна
Оюутолгойн гэрээ хийгдсэн цагаасаа л эхэлж олон янзын шүүмжлэлийг дагуулсан. Олон эдийн засагчид, нэр бүхий УИХ-ын гишүүд энэ гэрээг муу болсон гэдгийг ярьж байгаа. Түүний нэг нь УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар. Саяхан “Оюутолгой” ХХК-ийн ТУЗ-ийн монгол талын гишүүд Лондон хотноо болсон “Оюутолгой” ХХК-ийн хувь нийлүүлэгчдийн хуралд оролцоод ирсан. Эх орондоо ирсэн даруйдаа “Хувь нийлүүлэгчдийн хурлаар 30 асуудал хэлэлцэж, 15-ыг нь шийдлээ. Үлдсэн асуудлыг нь Улаанбаатарт шийдвэрлэхээр боллоо” гэх мэдээллийг өгсөн.
Тэгвэл С.Ганбаатар гишүүн Засгийн газарт хандаж асуулга хүртэл тавиад байгаа. Мөн ямар 30 асуудал хэлэлцсэн, үлдсэн 15 гэдэг юу болох талаар Засгийн газар тайлбар хийхгүй байгаад багагүй бухимдаж байгаа юм. Түүнээс гадна тэрбээр “Алсын бодолгүйгээр “Хог” буюу Хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулснаас болж монголчууд ойрын зовлонгоос салахаа болих нь байна гэдгийг би олон хэлсэн. Гэтэл өнөөдөр нөгөө “ХОГ” буюу Хөрөнгө оруулалтын гэрээнийхээ заалтыг зөрчих дээрээ тулчихлаа. Тиймээс өнөөдөр ядахдаа гэрээгээ мөрдөөч ээ гэж гуйж байгаа юм. “Рио Тинто”-гийнхон 24.3 тэрбум ам.долларын өрийн барьцаанд Монгол Улсыг 16 банкинд тавих гэж байна шүү дээ. Миний тооцоолсноор энэ өрнийхөө 5.7 тэрбум ам.долларыг аваад Монголоос гарах магадлал өндөр байна. “Рио Тинто”-гийнхон өнөөдөр хөрөнгө оруулагч биш зээл зуучлагч болчихоод байгаа юм биш үү. Өмнө нь “Тамсаг соко” гэдэг Канадын компани хөрөнгө оруулагч нэрээр манай улсад орж ирчихээд эзэмшиж байсан ордоо “Петро чайна Дачин тамсаг”-т шилжүүлчихээд дундаас нь мөнгөө аваад гарч байсантай ижилхэн үйл явц өрнөх гээд байна” хэмээн мэдэгдлээ.
Мөн тэрбээр “Хэрэв ийм асуудал байхгүй гэж үзэж байгаа бол Засгийн газрын зүгээс С.Ганбаатар гэдэг хүн ард түмний сэтгэлийг үймүүлж худлаа зүйл ярьж байна гэж зарлахгүй байгаа юм” хэмээн ам бардам хэлсэн байна. Магадгүй ирэх долоо хоногийн ихээр Засгийн газрын зүгээс энэ асуудал дээр ямар нэг тайлбар хийх байх. Гэхдээ 24.3 тэрбум ам.доллар гэх тоог юу гэж тайлбарлах нь сонирхолтой байгаа юм. Ямартай ч түүний энэ яриа “Рио Тинто” компани Монгол Улсыг яаж ч магадгүй гэдгийг нийтэд сануулж байна. Харин Монгол Улсын Засгийн газар юу хийхийг харж л суух үлдлээ.
Д.Бямбасүрэн: Бид татвараа бууруулж, хөрөнгө оруулагчдыг татах тухай ярьж болохгүй
УИХ-ын ээлжит бус чуулган өнгөрсөн сарын 16-27-ны хооронд хуралдсан ч дорвитой асуудал шийдэж чадаагүй. Олон хүн ээлжит бус чуулганаар ямар ч асуудал шийдсэнгүй гэж шүүмжилж байгаа. Тэгвэл энэ удаагийн ээлжит бус чуулган болон улс орны эдийн засгийн асуудлаар Ерөнхий сайд асан Д.Бямбасүрэн дорвитой дуугарчээ. Тэрбээр энэ удаагийн ээлжит чуулганы үеэр УИХ, Засгийн газар нийгэм, эдийн засагт үүссэн хүндрэл, бэрхшээлийг даван туулах чадваргүй гэдгээ харуулсан хэмээн хэлсэн байна.
Мөн сүүлийн арваад жил Монголын эдийн засаг улс төрийн золиос болж буй нь харамсалтай. Ямар ч тооцоо, судалгаагүй амлалт өгч, түүнийгээ биелүүлэх гэж улайрснаас болж эдийн засаг өр зээлд баригдан, дотоод бүтэц нь эвдэрч, ер нь бүх зүйл элгээрээ хэвтсэн гэдгийг ч сануулав. Ерөөс манай улс уул уурхайн бодлогоо зөв томъёолж чадаагүй байж, энэ салбар руу шууд гүйгээд орчихсон. Үндсэн хуульд заасны дагуу бид газрын хэвлий дэх баялагтаа эзэн нь байж чадсангүй. Харин гаднынхан бидний баялагт эзэн суучихаад өөрсдийн нөхцлөө бидэнд тулгаад сууж байна. Нүүрсээ гаргах уу үгүй юү, хэдэн төгрөгөөр борлуулах вэ гэдгийг “Чалко”, Оюутолгой ажиллах уу гэдгийг “Рио тинто” л мэддэг болж. Бодлого тодорхойгүй байснаас Монгол Улс эдийн засгийн тусгаар тогтнолоо алдлаа хэмээн ширүүхэн хэлжээ. Мөн гадаадын хөрөнгө оруулалттай холбоотой асуудлаар “Бид татвараа бууруулах замаар хөрөнгө оруулагчдыг татах тухай ярьж болохгүй. Тийм ойлголт ч байхгүй. УИХ алсыг хараагүй шийдвэр гаргадаг, уул уурхайн салбарт баримтлах бодлого нь алдаатай байгаа учир шийдвэр нь цагийн аясыг даадаггүй.
Жишээлбэл, 1997 онд баталсан Ашигт малтмалын хуульд орд газрын төлбөрийг тогтоохдоо бүх баялгаасаа 2.5 хувийн татвар авахаар заасан. Дэндүү бага тогтоосон хэрэг. Уурхайнууд ажиллаад, үйл ажиллагаа нь идэвхжээд ирэхээр ийм байж болохгүй юм байна гээд тав болгосон. Тэгж байснаа 2009 онд тухайн хуулийнхаа 47.4 зүйлийн хавсралт гэж гаргаад тав, таван хувиар нэмэхээр болсон. Тэр жилийн аравдугаар сард Оюутолгойн гэрээг хийхдээ 47.4-ийг бус 47.3-ыг мөрдөхөөр боллоо гээд таван хувийн татвар төл гэж бууруулсан. Явц дундаа Оюутолгойгоос ашиг хувь хүртэж чадахаа болих нь гээд 68 хувийн татвар гэдэг зүйлийг гаргаж ирээд бөөн бантан хутгасан. Гаргасан шийдвэрээ хоёр жилийн дараа өөрчилж 68 хувийн татвараа авахгүй гэчихсэн.
Хүүхдийн тоглоом шиг ийм шийдвэр гаргаад байж болохгүй. УИХ ул суурьтай шийдвэр гаргаж чадахгүй болохоор найдваргүй байдал үүсч байгаа юм. Хөрөнгө оруулалтын хууль гаргахын оронд татварын ганц сайн хуультай болох хэрэгтэй. Тэр хуулиа 20 жил өөрчлөхгүй байхаар хийх ёстой. Одоогийн мөрдөж буй Ашигт малтмалын хуулиас 1913 оны Уул уурхайн дүрэм хамаагүй дээр. Алдаатай бодлого, буруу шийдвэрийнхээ хариуд бид Оюутолгойгоо алдчихаад “Рио Тинто”-гийн араас Лондон хүртэл дагаад гүйж байна. “Чалко”-ийн гарын хөдөлгөөнийг хараад хэрхэхээ мэдэхгүй байна. Газрын тосоо боловсруулж чадахгүй “Петро чайна Дачин тамсаг”-ийг хараад сууж байна” хэмээн УИХ-ын гишүүдэд томоохон сануулга өглөө.
Л.Эрдэнэчимэг: 38-аас дээш градустай архийг заруулахгүй
УИХ-ын эмэгтэй гишүүдийн зүгээс тамхины эсрэг хуулийг санаачилж, батлуулсан. Хэдийгээр хуульд заасан заалт бүр хэрэгжихгүй байгаа ч зах замбараагүй тамхидалт буурсан нь үнэн. Тэгвэл УИХ-ын эмэгтэй гишүүдийн бүлгээс Архидан сонгууруурахтай тэмцэх тухай хуулийн төслийг санаачлан боловсруулж УИХ-д өргөн барихад бэлэн болоод байгаа аж. Хуулийн төслийн гол санаачлагчийн нэг УИХ-ын гишүүн Л.Эрдэнэчимэг архидан согтууруулахтай тэмцэх тухай хуульд тодорхой зохицуулалтуудыг хийж өгч байгаа.
Түүнээс биш хориглосон заалт орохгүй гэдгийг хэлсэн байна. Ерөөс олон услын туршлагаас харахад архийг хорьж болдоггүй аж. Олон улс орон архины эсрэг хууль гаргасан ч хэрэгжилт багатай, хорих тусам муу үр дагавар гарч байсан учир манайх хатуу чанга заалтууд оруулахгүй аж. Харин архи зардаг дэлгүүрүүдийг бий болгох заалт оруулж өгөх талаар Л.Эрдэнэчимэг гишүүн ярьжээ. Тэрбээр “Ер нь дэлхийн олон улс оронд архийг тусгай дэлгүүрүүдэд зардаг болсон. Гэхдээ хатуулаг ихтэй 38-аас дээш градустай архинуудаа заруулахгүй гэж байгаа. Тийм болохоор найман нэрийн барааны бүх дэлгүүр архи зарах эрхээ хасуулна гэж ойлгох хэрэгтэй. Архинаас хэдэн хувийн ашиг олдог талаарх тооцоо алга байна.
Гэтэл найман нэрийн барааны дэлгүүр ажилуулж байгаа хүмүүс ихэнх нь эмэгтэйчүүд байдаг. Ардаа гэр бүл тэжээдэг гэдгээрээ тэр хүмүүст хатуу хууль болно. Гэхдээ энэ хууль өнөөдөр биш гэхэд хоёр гурван жилийн дараа заавал хэрэгжинэ. Нэг ёсондоо архи, тамхи гэдэг хороор ашиг олдог сэтгэлгээнээсээ одоо салах хэрэгтэй. Тусгай дэлгүүрээр архи зарагдахдаа хамрах хүрээ нь нэлээд том. Одоо 300 хүн тутамд нэг архины дэлгүүр оногдож байна. Тэгвэл энэ хууль батлагдсанаар 3000 хүнд хамаарах байдлаар зааглаж өгнө. Тэгэхээр нэг сум нэг л архины дэлгүүртэй байх юм. Дүүрэгт хүн амын тоотой нь харьцуулж зохицуулна. Архины дэлгүүр цөөхөн байна гэдэг архи худалдаж авахын тулд ямар ч төлөвлөлт хийдэг болно. Төлөвлөж архи ууна гэдэг хариуцлагатай архидалтын хэлбэр болох гээд байгаа биз. Түүнд зарцуулах тээврийн зардал мөнгөө хүн төлөвлөж таарна биз. Энэ нь цаагуураа хүмүүс архийг хэрэглэхгүй байх сэтгэлзүйд суралцдаг гэдэг юм. Тусгай дэлгүүрүүд хяналтад маш сайн ордог.
Цагдаагийн байгууллагатай холбоотой, камертай байх юм. Цагдаагийнхан хянаж байдаг, нэг бол дуртай үедээ ирээд камерийг нь шалгаж үзэх эрх зүйн боломжтой болно. 20.00 цагт хаах ёстой дэлгүүр 20.01 гэхэд хаасан байвал эрхээ хасуулна гэсэн үг. Дээрээс хатуулаг ихтэй архи авч байгаа хүн бүр иргэний үнэмлэхээ шалгуулна” хэмээн хуулийн заалтуудаа тайлбарласан байна. Монголд архидалт хэрээс хэтэрсэн. Архинаас үүдэлтэй гэмт хэрэг, балмад явдал маш ихээр гарч, олон хүн амь насаа алдаж байгаа. Энэ бүхэн нь архины эсрэг хууль гаргах цаг болсныг сануулж байгаа юм. Ямар ч байсан эмэгтэй гишүүдийн зүгээс архины эсрэг хууль батлуулах нь. Хэн дуртай нь архи зардаг байдал ч халагдах бололтой.
Хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд (Телевиз, Радио, Social болон Вэб хуудаснууд) манай мэдээллийг аливаа хэлбэрээр бүрэн ба хэсэгчлэн авч ашиглах хориотой ба зөвхөн зөвшилцсөн тохиолдолд эх сурвалжийг (ikon.mn) дурдах замаар ашиглах ёстойг анхаарна уу!
