А.Хүрэлшагай: Газрын менежмент гэж хоосон газар олгохыг хэлдэггүй

Газрын харилцаа, геодези, зураг зүйн газрын дарга А.Хүрэлшагай

“Иргэдийн оролцоо ба шилдэг агентлаг тодруулах аян”-ы хүрээнд Eagle.mn сайтын сэтгүүлч Л.Энхдэлгэр Газрын харилцаа, геодези, зураг зүйн газрын дарга А.Хүрэлшагайтай ярилцсаныг хүргэж байна. 

-Нийслэлд 52 байр­шилд иргэдэд газар өмч­лүү­лэхээр болсон. Мөн гэр хороололд дахин тө­лөв­лөлтийн аж­луудыг эхлүүл­сэн. Танай газрын хувьд эдгээр ажлыг хэрхэн зо­хион байгуулж, хамтарч байгаа вэ? 

-Ямар ч тохиолдолд газ­­рыг төлөвлөлттэйгөөр ол­гох ёстой. Төлөв­лөлт­гүй­гээр газар авсан учраас дараа нь дахин төлөвлөлтийн асуу­дал яригдаж байна. 20 жил амьдарсан хүний газарт дахин төлөвлөлтөд орно гэхээр тогтсон амьд­рал, тэнд оруулсан хө­рөнгө хайран болно шүү дээ. Тэгэхгүйн тулд энэ газрыг бид суурьшилд зориулж олгож байгаа. Бэлчээр, тариалан гэвэл тэс өөр асуудал болчихно. Тэгэхээр Улаанбаатар хо­тын хувьд нэгэнт зам­ба­раагүй суурьшил үүс­­чих­сэн байгаа. 

Бид гэр хо­­­рооллыг тө­лөвлөлтгүй суурь­­шил гэдэг. Үүнийг яаж төлөвлөлттэй болгох вэ гэдэг дээр хотын удирдлагуу байна. Жишээлбэл, эхний ээлжинд хотын захад 52 байршилд газар олголт хийе. Дээр нь хотын төвийн болон тэнд ойр байгаа гэр хороололд дахин төлөвлөлт хийх зарчмаар. 

-Та газрыг эдийн засгийн утгаар нь харах хэрэгтэй гэж хэлж байсан. Үүнийг тод­руулахгүй юу?

-Хот төлөвлөлтийнхөн тө­лөвлөлтөө л ярьдаг. Харин газар зохион байгуулалтынхан менежментээ хийдэг. Өөрөөр хэлбэл, тухайн газрыг тариа­лан­гийн чиглэлээр ашиглах уу, бэлчээрээр нь үлдээх үү, эсвэл уул уурхайнх болгох уу гэдгийг бүртгээд мэргэжлийн үйл ажиллагаа явуулдаг. 

Үнэн хэрэгтээ газрыг төлөв­лөлтгүйгээр, эдийн засгийн эргэлтэд замбараагүй оруулж байгаа нь газар усаа хүндлэн, хайрладаг, тахин шүтэж амь­дардаг нүүдэлчин соёлтой мон­голчуудад таарахгүй байна. Тэ­гэхээр эхлээд газар бүр өөрийн гэсэн онцлогтой гэдгийг ойл­гох ёстой. Заавал зам, эсвэл төв­лөрсөн дулаан хангамж тавих­гүйгээр байгалийн өөрийнх нь дэд бүтэцтэй газар гэж бий. Жишээлбэл, байгалиасаа өөрөө шар усны үерийг аваад үлддэг бол усжуулалттай га­зар байж болно.

Сэлэн­гийн сав газрын бүс ну­тагт найман аймгийн газрыг хам­руулаад иргэд амьдарч болох байршлуудыг судалж байна. Удахгүй энэ байршлуудад газар олгож эхэлнэ.

Тэнд жимс, жимс­гэнэ тарих боломжтой. Энэ мэт­чилэнгээр байгалийн онцлогийг мэргэжлийн талаас нь судалсны үндсэн дээр “Энд ийм төрлийн бизнес хийж болох юм байна” гэдэг санал гаргах юм. Үүнийг холбогдох яам нь судлаад, “Энэ газар зөвхөн жимс, жимсгэнэ тариалах чиг­лэлээр төлөвлөгдлөө” гэх мэтээр тогтох ёстой. Энэ нь газрыг зөвхөн олгохоосоо гадна эдийн засгийн утгаар нь харж, бизнес хийх боломжийг давхар нээж өгөх л асуудал. 

-Нийслэлийн 52 байршилд газар олгож байгаа нь хан­галттай байж чадах уу. Танай байгууллагын зүгээс газар ол­голтын чиглэлээр цаашид хэр­хэн ажиллах вэ?

-Одоогийн 52 байршил хан­галтгүй. Тиймээс манай бай­гууллагаас цаашид дахин тө­лөвлөлтийг үе шаттайгаар хийнэ. Түүнчлэн орон нутагт иргэд амьдраад, тэндээ бизнес эрхэлж болохуйц газрын байршлуудыг судалж, тогтоон, суурьшуулах ажлыг зохион байгуулна. 

Бид сүүлийн хоёр жил улсын болон орон нутгийн ча­­нартай замын дагуу иргэдэд өмчилж болох байршлын су­далгаа хийсэн. Түүнчлэн Сэлэн­гийн сав газрын бүс ну­тагт найман аймгийн газрыг хам­руулаад иргэд амьдарч болох байршлуудыг судалж байна. Удахгүй энэ байршлуудад газар олгож эхэлнэ. Мэдээж эдгээр үйл ажиллагааг тодорхой үе шаттайгаар явуулна. Өөрөөр хэлбэл, инженер, эдийн засаг, эрх зүй гэсэн гурван асуудал цогцоороо явж байж, тухайн газрыг авч байгаа хүндээ ч байгаль орчиндоо ч илүү үр өгөөжтэй. Ашиг олно, эдийн засаг хөгжинө. 

Үүнтэй зэрэгцээд Улаан­баатар хотын дахин төлөв­лөлтийн ажил явагдаж байгаа. Гэхдээ энэ асуудлыг цогцоор нь авч үзэхгүй бол зөвхөн нийслэлийг гээд байвал бүгд л Улаанбаатар луу нүүнэ. 

-Газар эзэмших хүсэлт бүртгэлийг цахимаар явуу­лахаар болсон. Гэтэл цахим орчны мэдлэг, мэдээлэл дутмаг хүн цөөнгүй. Ийм тохиолдолд энэ хүртээмжтэй үйлчилгээ байж чадах уу? 

-Цахимаар хэн хурдан бүртгүүлж чадна, тэр хүмүүст өгнө гэсэн журамтай. Хэлж байгаачлан цахим системд ажил­лаж чадахгүй иргэд бий. Тиймээс залуучууд ээж, аав, ахмадууддаа туслах ёстой. Тэ­гэх­гүй бол хүнээр дамжуулж газар олгох ажлыг зохион бай­гуулахаар маш их хүндрэл үүсэж байна. Үүнийг л шийдэх арга гэж ойлгож байгаа. 

-Нийслэлийн гэр хороол­луудад дахин төлөвлөлт хийж, зарим хэсэгт инженерийн шу­­гам сүлжээ хүргэчихсэн, амины орон сууцны хороолол бай­гуулна гэж байгаа. Танай судалгаагаар инженерийн дэд бүтэц хүргэх боломжтой байр­шил хэр их байна вэ?

-Гэр хороололд 160 мянган өрх амьдарч байгаа. Тэдэнд зориулсан амины орон сууцны хороолол, эсвэл нийтийн байрны газрыг өгөх л ёстой. Өөрөөр хэлбэл, газрын менежмент гэ­дэг маань зөвхөн хоосон газар олгохыг хэлдэггүй. Обьект барь­чихсан эсвэл муу төлөв­лөгдсөн газарт дахин төлөвлөлт хийж, сайжруулах замаар газрын зах зээлийг хөгжүүлнэ. Жишээлбэл, “Өгөөж” үйлд­вэрийн байр бай­на. Бид хотын төвд орон сууц байх ёстой гэсэн бодлого явуулж байгаа. Тиймээс “Өгөөж”-ийнхэн газар дээрээ орон сууц бариад, мөнгө олно. 

Түүнчлэн тэд үйлдвэр барьж болох газар очоод гурван үйлд­вэр барьж байгаа. Үүнийг л газрын зах зээл, газрын менежмент гэдэг. Үнэн хэ­рэгтээ ийм зарчмаар хөгжих ёстой. 

-Танай агентлаг шинээр ол­гох газруудад ямар нэгэн та­них тэмдэг байршуулах зэ­рэг ажил хийдэг үү. Тэмдэг­лэ­гээгүйгээс дураараа хашаа хат­гах, хэм­жээгээ илүү авсан гэх мэт мар­гаанууд үүсдэг шүү дээ?

-Кадастрын хууль, кадастр­жуулах журамд заавал ха­шаа барина гэсэн заалт байх­гүй. Харин тухайн цэгүү­дэд зориулалтын тэмдэг, тэм­дэг­лэ­гээг газар доор нь хийж өгнө гэсэн байгаа. Энэ журмын да­гуу тэмдэг, тэмдэглэгээг хийх учиртай.

Үүнийг нь тухайн орон нутгийн засаг захиргаанаас ир­гэддээ зориулан хийх ёстой нийгмийн асуудал. Үүнийг орон нутаг өөрөө төлөвлөөд, тэм­дэг, тэмдэглэгээг нь тавиад иргэддээ эзэмшүүлнэ. Түүнээс биш замбараагүй өгөхгүй гэдэг нь ойлгомжтой. 

-Өнөөгийн нөхцөлд нэгэнт төлөвлөлтгүй, замбараагүйгээр суурьшаад, хашаа хатгачихсан газар нийслэлд маш их бий. Тухайлбал Баянзүрх хайрханы орчим байна. Энэ асуудлыг цаа­шид шийдвэрлэх боломж бий юу?

-Баянзүрх хайрханы урд замбараагүй, төлөвлөлтгүй буу­чихсан иргэдийг орон нутагтаа очоод, бизнес, аж ахуй эрхэлж болох байрлалуудыг судлаад, тэндхийнхээ холбогдох газрын албанд асуудлаа тавиач ээ гэдэг зөвлөгөөг өгч байгаа. Холбогдох зураг төслөө мэргэжлийн бай­гууллагаар хийлгээд, “боломж­той” гэсэн бичиг баримтаа гар­­­­гуулаад, орон нутгийнхаа тус­­­ламжтайгаар, эсвэл найз нө­хөд, ах дүүстэйгээ хамтраад, орон нутагтаа бизнес хий.

Энэ бо­ломжийг төр дэмжинэ. Яагаад гэвэл Засгийн газар өөрөө төс­вийн ихэнхийг орон нутагт ху­ваарилж байна шүү дээ. Энэ нь тэнд байгаа иргэдийг дэмжиж, ажлын байр бий болгохын төлөө хийж буй ажил. 

Үүнийг дагаад газрын харилцаа, геодези, зураг зүйн газраас холбогдох бүхий л ажлуудыг нь хийж, мэргэжлийн туслалцаа үзүүлэх болно.