Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

Монгол Улс дахь хүүхдийн хөдөлмөр, албадан хөдөлмөртэй холбоотой судалгааны үр дүнг танилцуулах хэлэлцүүлэг "Блю скай" зочид буудалд өнөөдөр зохион байгуулагдлаа. 

2,200 иргэнийг хамруулсан дээрх судалгааны үр дүнг Олон Улсын Хөдөлмөрийн Байгууллага (ОУХБ), Үндэсний Статистикийн Хороо, Хүний Эрхийн Үндэсний Комисс болон бусад холбогдох байгууллага хамтран танилцуулав.

Тухайлбал хүүхдийн хөдөлмөрийн судалгаагаар

• Хот суурин газар амьдардаг 5-17 насны хүүхдүүдийн 10.2 хувь
• Хөдөө амьдардаг хүүхдүүдийн 30 хувь нь хөдөлмөрийн харилцаанд оролцсон талаарх үр дүн гарчээ. 

Энэ асуудлаар International Labour Organization (ILO) буюу Олон Улсын Хөдөлмөрийн Байгууллагын Хөдөлмөрийн хүрээний суурь зарчим ба эрхийн асуудал хариуцсан газрын Судалгаа, үнэлгээний хэлтсийн бодлогын судлаач Мария Габриелла Бреглиятай ярилцлаа. 

-Өнөөдрийн байдлаар монгол хүүхдүүдийн хэдэн хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байна вэ. Судалгааны зарим дүнг хуваалцана уу? 

-Монгол Улсын хэмжээнд нийт хүүхдийн 16.3 хувь нь хөдөлмөрийн харилцаанд оролцож байна. Ялангуяа хөвгүүд хөдөлмөрийн харилцаанд оролцох хандлага илүү өндөр хувьтай байгаа нь судалгаанаас харагдлаа. 

Хөдөө орон нутагт хүүхдийн хөлсгүй хөдөлмөрийн харилцаа давамгайлж байна. Энэ нь мал аж ахуйтай холбоотой буюу хонь, мал хариулах хөдөлмөр хөдөөгийн хүүхдүүдэд түгээмэл байгааг илтгэж буй. 

-Мал хариулах нь хүүхдийн хөдөлмөрийн нэг хэлбэр гэж ойлголоо. Монголчууд үүнийг эцэг, эхдээ тусалж, гэрийнхээ ажилд дэм болж байна гэдэг өнцгөөс хардаг. Чухам ямар тохиолдлыг хөлсгүй хөдөлмөрт хамруулан ойлгох вэ? 

-Үүнийг хүүхдийн хөдөлмөрийн олон улсын конвенцоор тодорхойлдог. Өөрөөр хэлбэл ILO буюу Олон Улсын Хөдөлмөрийн Байгууллага (ОУХБ)-ын тодорхой конвенцуудаар тодорхойлж гаргадаг гэсэн үг. 

Хүүхдийн хөдөлмөр эрхлэх доод хязгаарыг 15 нас байхаар дэлхий нийтээр тодорхойлж байна. Харин хөгжиж буй улс орнуудын хувьд энэ нөхцөл байдал арай өөр. Тодорхой шаардлагын улмаас хамгийн багадаа 14 нас болж өөрчлөгддөг.

ОУХБ-ын зохицуулалтаар "Хамгийн багадаа 15 наснаас хөдөлмөрийн харилцаанд оролцож болно" гэдэг ойлголтыг Child Labour хэмээн тодорхойлж байгаа.

"Хүүхэд том биетэй амьтан хариулж, хөдөө аюултай ажил хийж байгаа бол тэвчишгүй хүнд хөдөлмөрийн хэлбэр"

 

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

-Манай орны тухайд хөдөө өсөж буй хүүхдүүд багаасаа л гэр бүлдээ тусалж, хонь малдаа явдаг үзэгдэл түгээмэл. Тэгэхээр мал аж ахуйтай өрхийн хүүхдүүд хөдөлмөрийн харилцаанд эрт орж эхэлдэг гэсэн үг үү?

-Олон улсынхаа зохицуулалтыг дагаад Монголд ч дээрх хууль үйлчлэх ёстой. Хүүхдийн хөдөлмөрийн нас 15 ба түүнээс дээш байхыг заасан. Түрүүн дурдсанчлан хөгжиж байгаа улс орнуудын хувьд уян хатан байдлаар хандаж, 13-14 насны хүүхдүүд хөдөлмөр эрхэлж болно гэж тодорхойлсон.

Гэхдээ хөнгөн хэлбэрийн хөдөлмөр эрхлэхийг зөвшөөрдөг. 

-Хүүхдийн хөнгөн, хүнд хэлбэрийн хөдөлмөр гэдгийг тайлбарлахгүй юу? 

-Урт хугацаанд ажиллаж байна уу, тухайн ажил эрүүл мэнд болон бие физиологид нь сөрөг нөлөөтэй юу гэдгээс шалтгаална. 

Монгол Улсын 13-14 насны хүүхэд хөнгөн хэлбэрийн хөдөлмөр эрхэлж болно. Яг хөдөлмөрийн харилцаанд орох нас бол 15 гэдгийг дахин сануулъя. Гэхдээ насанд хүрэгчидтэй адил цагаар ажиллана гэсэн ойлголт биш.

-Баяр наадам болохоор хүүхдүүд морь унах асуудал манайд жил бүр хөндөгддөг. Мал маллах, морь унах (унаач хүүхэд) зэрэг нь хүүхдийн хөнгөн хөдөлмөрт орох уу, эсвэл хүнд хөдөлмөрт багтах уу?

-12-оос доош насны хүүхэд том биетэй амьтан буюу үхэр, тэмээ, адуутай харьцаж байгаа бол хүнд хөдөлмөр болно. Ингэснээр бид хүүхдийн эрх зөрчиж байна гэсэн үг. 

-Хүүхдийн хүнд, хөнгөн хөдөлмөрийг ямар үзүүлэлтээр тодорхойлдог юм бол. 

-Хүүхэд долоо хоногт 14 цаг ажиллах нь хөнгөн хөдөлмөрийн тогтсон хугацаа. Үүнд 13-14 насныхныг хамруулж ойлгоно. 

Хамгийн дээд хэмжээндээ 15-аас дээш насны хүүхэд долоо хоногт 30 цаг ажиллахыг зөвшөөрдөг. Үүнээс дээш цаг байх боломжгүй.

Хэрэв тогтоосноос илүү цагийг хөдөлмөрлөхөд зарцуулбал хүнд хэлбэрийн хөдөлмөрт орно. Сургуульдаа сурах цаг, бусад хөгжих цаг байхгүй болбол хүүхдийн тэвчишгүй хөдөлмөр болно. 

"Гэрийн ажил хийх нь хүүхдийн хөдөлмөр биш"

 

Эх сурвалж: Монгол Улс дахь хүүхдийн хөдөлмөр судалгааны тайлбан (2021-2022)

-Хот, хөдөөгийн харьцуулалтыг судалгаагаар гаргасан болов уу. Тухайлбал хотын хүүхдүүд ихэнхдээ дүүгээ харах, аяга тавгаа угааж гэр орноо цэвэрлэхэд тусалдаг. Энэ нь хүүхдийн хөдөлмөрийн нэг хэсэг мөн үү?

-Гэрийн ажил хийх нь хүүхдийн хөдөлмөр биш. Хүүхэд харах нь гэрийн ажилд багтах учраас хүүхдийн хөдөлмөрт орохгүй. 

Энэ тохиолдолд ажиллаж байгаа хугацаанд илүү төвлөрч ярина. Ямар ажил вэ гэдгээс илүү хугацааг анзаарна гэсэн үг. 

Долоо хоногт 14-өөс доош цаг ажиллаж байвал хүүхдийн хөдөлмөрт орохгүй. Харин 13-14 насны хүүхэд 14 ба түүнээс дээш цагаар ажиллавал хүүхдийн хөдөлмөр.

-Хот ба хөдөөгийн хүүхдүүдийн хөдөлмөр юугаараа ялгаатай байна вэ? 

-Орон нутгийн хүүхдүүдийн 83.7 хувь нь хөдөө аж ахуйн салбарт хөдөлмөр эрхэлж байна. Улаанбаатар хотын хүүхдүүдийн 36.9 хувь нь аж үйлдвэр, барилгын ажил хийж байгааг судалгаанаас харж болно. 

Жишээлбэл нийслэлд амьдардаг хүүхдүүд барилга, үйлчилгээний салбарт ажиллаж байгаа тоо хамаагүй өндөр гарчээ. Түүнчлэн төв суурин газарт ус зөөх, нүүрс, түлээ бэлтгэх ажил түлхүү ажиглагдаж байна. 

 

Эх сурвалж: Монгол Улс дахь хүүхдийн хөдөлмөр судалгааны тайлан (2021-2022)

-Монгол Улс дахь хүүхдийн хөдөлмөрийн талаарх судалгаанаас ямар зөвлөмж гарсан бэ?

-Хүүхдүүд хөдөлмөрийн харилцаанд ороход гэр бүлийн санхүүгийн нөхцөл боломж маш их нөлөөлж байна. Тэр дундаа эмзэг болон бага орлоготой өрхийн хүүхдүүд хөдөлмөрийн харилцаанд орж буй үзүүлэлт өндөр гарсан. 

Мөн эдийн засгийн болон нийгмийн шок буюу гэнэтийн цочирдом үйл явдлууд нөлөөлж байна. Тухайлбал зуд турхан болох, гэр бүлийн нэг гишүүн өвдөх зэрэг гэнэтийн үйл явдлын үед хүүхдүүд хөдөлмөрт татагдаж байгаа юм. 

Эдгээр нь нийгмийн халамжийн үйлчилгээ холбоотой болов уу. Нийгмийн халамж, тэтгэмж авч байгаа ч гэр бүлийн орлого хангалтгүй учраас тэр хүүхэд хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр байна. Тэгэхээр халамжийн хэмжээг харгалзан үзэх хэрэгтэй болж буй. 

Соёлын талаас нь судалгаанд төдийлөн тусгаж өгөөгүй. Энэ нь илүү тоон дээр суурилсан судалгаа байсан.

Хамгийн гол нь хөдөлмөрийн харилцааны талаарх ойлголт мэдлэгийг олон нийтийн дунд сайжруулах хэрэгтэй байна. Үүнээс үүдэн хүүхэд гэмтэж, бэртэж хохирох эрсдэл гарч болно гэдгийг ойлгодог болчихвол энэ харилцаа тодорхой хэмжээнд зохицуулагдах боломжтой. Эрсдэлээс сэргийлэх бололцоотой гэсэн үг. 

-Ярилцсанд баярлалаа.