Яагаад цоохор ирвэс гэж?
Цоохор ирвэс нь Төв Азийн өндөр уулсын билэг тэмдэг юм. Энэ гайхамшигт бүс нутаг олон арван сая хүнийг ундаалж, байгалийн олон янзын зүй тогтлыг өөртөө агуулж байдаг өвөрмөц нутаг билээ. Иймээс бид “Уулын эзэн” цоохор ирвэсийг хамгаалах замаар тэнд амьдарч буй олон зүйлийн амьтан, ургамлыг давхар хамгаалдаг.
Монгол улс нь цоохор ирвэсийн тоо толгойгоор дэлхийд 2-т эрэмбэлэгддэг бөгөөд манай улсын цоохор ирвэсийн хамгаалал Гималайн уулс, Алтайн саяны уулсын цоохор ирвэсийн холбоос бүс нутаг болдгоороо чухал ач холбогдолтойд тооцогдож, олон сая хүний итгэл найдвар болсон юм.
Ойрын өдрүүдэд Улаанбаатрын автобусны буудал дээрх самбараас цоохор ирвэсийг хайж олох эрмэлзэл олон нийтийн сүлжээгээр идэвхтэй давлагаалсныг анзаарсан биз. Олон хүмүүс энэ давлагаанд нэгдсэн ч “эрлийн” үзүүр мухарджээ. Тэдний хайсан цоохор ирвэс яагаад олдоогүйг та мэдсэн үү?
Цоохор ирвэсийг хайж олоогүй шалтгааныг мэргэжилтнүүд түүний тоо толгой цөөрч, амьдрах орчин нь хомстож, тархац нутаг хумигдсан үндсэн шалтгаан нь хүмүүс бидний дам, шууд үйлдэлтэй холбоотой тухай тайлбарласан байна. Сүүлийн 20-иод жилийн дотор цоохор ирвэсийн амьдрах орчны доройтол, хууль бус ан улам бүр нэмэгдэж, эдийн засгийн эрчимтэй өсөлтийг дагасан малын тооны өсөлт, бэлчээрийн буруу менежмент зэрэг шалтгаануудаас үүдэлтэй хүн ирвэс хоорондын амьдрах орчны давхцалтай холбоотой зөрчилдөөнөөс үүдэж энэ зүйл амьтан устаж үгүйрэх шалтгааны нэг болж байгаа юм байна. Мөн цоохор ирвэсийн үүр, шөнийн идэвхи, хөдөлгөөн бартаат өндөр уулс дахь нууцлаг амьдрал нь түүнийг олж харах, судалж ойлгоход нэн бэрхшээлтэй болгодог.
Үзэмжит сайхан арьсных нь төлөө цоохор ирвэсийг агнаж, үндэслэлгүйгээр яс болон эд эрхтнийг дорнын анагаах ухаан ашигладаг гэх буруу ойлголтоор агнаж, худалдан борлуулах хууль бус худалдаа өсөх хандлагатай болсон нь ховордож, устах аюулыг улам бүр түргэтгэж байгааг хуулийн байгууллага, мэргэжлийн судлаачид анхааруулсаар байна.
Амьдрах орчин, тархац нутаг нь хумигдах гол шалтгааны тэргүүнд түүний идэш тэжээл болдог амьтдын тоо толгой буурч, тархац нутгаасаа дайжин хомстсоноос цоохор ирвэс малд халдах үзэгдэл нэмэгдсэн нь цоохор ирвэс малчин хоорондын зөрчлийг улам нэмэгдүүлдэг.
Эрчимтэй өргөжин тэлж байгаа хотжилт, бэлчээрийн талхигдал, уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөө, хөгжлийг түүчээлэх шинэ зам, уул уурхайн хөгжил цоохор ирвэс болон түүний идэш тэжээл бологч амьтдын үлдсэн нутгийг хэсэгчлэн хуваасаар байна.
© Дэлхийн байгаль хамгаалах сан (WWF)-гийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газар
ДБХС –н Монгол дахь хөтөлбөрийн газар эдгээр аюул заналыг бууруулахаар нутгийн иргэд, олон нийт, хүүхэд багачуудад энэхүү нууцлаг агаад содон амьтны байгаль экологи дахь ач холбогдлыг таниулах, чиглэлээр хийж буй сонирхолтой ажлуудыг https://www.facebook.com/wwfmongolia/ хуудаснаас #landofSnowleopard олж сонирхоорой.
