“Энэ нэг хүүхдийг ажил, орлоготой болохыг хараад нүд аних юм сан” гэж хэлдгээс дүгнэхэд дийлэнх эцэг эх болдог бол хүүхдэдээ тэнгэрт дэвшсэн хойноо ч санаа тавихыг хүсдэг. Энэхүү санаа зовнилыг арилгах цорын ганц баталгаатай зүйл бол боловсрол. Мөнгөн хуримтлал биш. Хэчнээн олон зуун сая төгрөг үлдээгээд түүнийг ухаалгаар захиран зарцуулах эрдэм мэдлэг үгүй бол таныг талийгч болсноос хойш төд удалгүй арчаагүй нэгэн болчихыг үгүйсгэхгүй. Энэ утгаар нь бодоход, боловсрол гэдэг хүүхдийнхээ ирээдүйг зовлон бэрхшээлгүйгээр баталгаажуулах хамгийн зөв арга аж. Нөгөөтэйгүүр, эцэх эхүүдэд тайван нүд аних эрх чөлөөг олгодог гэлтэй.
90-ээд оны эхээр англи хэл моодонд орж байсныг санаж байгаа байх. 30 гаруй жилийн дараа ч гэсэн англи хэлтэй хүн хэлгүй хүнээсээ илүү ажилтай, орлоготой байна. Тэр бүү хэл, англи хэлтэй байх нь уншиж, бичиж чаддаг байх гэдэг шиг заавал байх ёстой ур чадварт тооцогдож байна. Тэгвэл өнөөдөр дижитал технологи яг англи хэл шиг моодонд орж байна. Энэ ур чадварыг эзэмшээгүй өнөөдрийн 3-15 насны хүүхдүүдийн ирээдүй 10 жилийн дараа өнөөдөр англи хэл мэддэггүй хүүхдүүдийнхээс ч дор байх болно.
Технологийн боловсролын эрэлт хэрэгцээг харсан хувь хүн, байгууллагууд роботик, код бичих гэх мэт үгсээр сургалтаа нэрлэн, биднийг хүүхдээ сургахыг ятгах болсныг харж байгаа. Тэр олон сонголтууд дунд төөрсөн эцэг эхчүүд биднээс дараах 3 асуултыг хамгийн их асуудаг. Тэр асуултад Австралийн дижитал технологийн хөтөлбөртэй Монголын цорын ганц сургууль болох TEE Education-ы үүсгэн байгуулагч, захирал Билгүүний хариултыг хүргэж байна.
Хүүхдээ ирээдүйд технологи, инженерчлэл, дижитал технологийн салбарт ажиллуулна гэж төлөвлөдөг, тэр чиглэлийн сонирхолтой хүүхэдтэй аав ээж, эмээ өвөө нар заавал уншаарай.
2019 онд Австралиас ирснээс хойш ТЕЕЕ сургуулиа үүсгэн байгуулах Монголынхоо хүүхдүүдийг дэлхийд гологдохгүй дижитал технологийн мэдлэгтэй болгох гэж зорьж ажиллалаа. 2025 он хүртэл ковидын жилүүдийг алгасаад тоолоход 4 жил тогтвортой үйл ажиллагаа явуулж бид давхардсан тоогоор 4500 гаруй хүүхдүүдийг дижитал технологийн мэдлэгтэй болгоод байна. Харин энэ дижитал технологийн мэдлэг гэдэгт бид яг юу юу заадаг тухай хялбарчилж тайлбарлахыг оролдоё:
1. Блок кодоос эхэлдэг тооцоолон бодох сэтгэлгээ
“Scratch” дээр муурын дүрсээ урагш тав алхуулах гэж буй 9 настай Бүлтгэр хүүгийн дэлгэцийг төсөөлье. Тэр хүүхэд “урд алх” блокийг чирэх бүрдээ зөвхөн муурын хөдөлгөөнийг төдийгүй тархиндаа шалтгаан-үр дүнгийн гинж угсарч байна. Яг энэ мөчид бидний камер түүний тархины дүрслэлд шилжвэл нейронууд нь “input → process → output” гэсэн огторгуйн хурдтай гэрлэн зам үүсгэж буйг харна. Энэ бол “логик шат” гэж нэрлэдэг анхны логик модел: дараалал, салаа зам, давталт гэсэн гурван үндсэн элемент дээр тулгуурладаг.
Хүүхдийн гарын булчинд текстэн кодын синтакс шивэхээс өмнө тархин дахь алгоритмик шийдвэр гаргах рефлекс тогтоно. Үүнийг математик, хэл бичиг, хөгжим аль ч хичээл дээр хэрэглэж болох тул багш нар “толгой доторх универсаль компьютер” гэж хошигнодог.
НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн судалгаагаар блок код сургасан бүлгийн сурагчид асуудал шийдэх даалгаврыг код сураагүй үе тэнгийнхнээс 27 % хурдан гүйцэтгэсэн дүн бий. Ингээд бодоход Scratch дээр “муур дэгдэх” төдий хөдөлгөөн нь ирээдүйд бизнесийн төсвөө гар утсан дээрээ секундийн дотор тооцоолдог, замын хөдөлгөөний шинэ дүрэм симуляцлах чадавх руу шууд хөтөлдөг. Эцэг эхчүүд “блок код хүүхдийг хөгжөөнт тоглоомоор хуурч байна” гэж андуурдаг ч үнэндээ энэ нь тархины цэвэр STEM фитнес юм. Товчхондоо, блок программчлал бол хүүхэд бүрийн оюунд суурилах “дижитал булчинг” бэхжүүлэх эхний алхам бөгөөд цаашдын бүх инженерчлэл, шинийг сэтгэх “спортын” үндсэн булчин нь болдог.
2. Python, C/C++ — “Олон улсын хэл”-ээ нэмэх хүч
Энд бид ангид 15 настай Эрдэнийн бичигдсэн ганцхан Python скриптийнх нь тухай ярилцъя. ‘Python’-ын тавхан мөр код; гэхдээ тэрээр сургуулийнхаа 1200 ширхэг сорилын дүнг секундийн дотор шүүн ангилж, багшдаа интерактив график болгон харуулчихна. Энэ бол бүтээмжийн коэффициент гэдэг хэмжигдэхүүн: нэг хүн-минутын ажлыг ямар хурдан, ямар хямд гүйцэтгээд, хэдэн хүнд үр дүнг нь хүргэж чадав? McKinsey-гийн тооцоогоор 2030 он гэхэд Python-той мэргэжилтний бүтээмж “старт-ап”-ын хөрөнгө оруулалтыг 1.7 дахин татах шалтгаан болно.
Одоо TОП 15 их сургуулиас 11 нь элсэлтийн нэмэлт оноондоо Python төслийн портфолиог үнэлдэг болсон бол зарим нь (MIT, ETH Zurich) бүр “программчлалгүй оюутан 2025 оноос авахаа болино” гэж мэдэгдсэн. Хүүхэд C/C++-ийг Arduino дээр дамжуулан эзэмших үедээ логикийн түвшинд “цагаан самбар дээрх” диаграмм, тооцоолон бодох машинтай дүйхүйц нарийвчлалтай болж эхэлдэг. Төсөөлөөд үз: нэгэн өдөр тэр хүүхэд эмнэлгийн Х-цацраг уншдаг AI-ын кодын давтамжийг үе шаттай оптимизацилаад — дэлхийн хаа нэгтээ өвчтөнд оношийг дөрвөн секундээр илүү хурдан гаргахад хүргэнэ.
3. Микроконтроллер, IoT — өдөр тутмын эд зүйлд “оюун ухаан” суулгах чадвар
7-р ангийн Номингоо арван сантиметрийн ургамлаа хөрсний чийг мэдрэгчтэй холбож, Google Sheets-тэй синк хийн өгөгдлөө real-time графиклаж байна. Түүний хувьд энэ бол “ургамал хатахгүй байлгах” цэвэр зугаатай төсөл, харин эдийн засагчдын нүдээр бол агро-технологийн микро-автоматжуулалтын прототип. Хүнд хөдөлмөр бүтэн ажлын цаг авч явдаг усалгааны ажлыг хоёр мэдрэгч, нэг 80 мөр кодоор секундийн түвшинд шийдэж буй тохиолдол.
Хүүхэд IoT-ийн суурь логикийг ингэж ойлгоно: “Мэдрүүр –> Мэдээлэл –> Үйлдэл –> Цаашдын шийдвэр”. Энэ логик нь үйлдвэрлэлийн роботын гарнаас эхлээд хотын гэрэлтүүлгийг ухаалгаар удирдах smart-city үр ашиг хүртэл масштаблагдах бүрэн боломжтой.
Дэлхийн Банкны 2024 оны тайланд IoT чадамжтай хүний жил тутмын дундаж цалин ижил туршлага бүхий “software-only” хөгжүүлэгчээс 22 %-иар өндөр гарсан нь дурдагдсан. Иймд бид Номингоогийн гараар урсах зэс утас, кодын мөр бүрийг “ирээдүйд эдийн засагт шингэх нэмүү өртөг” гэж тайлбарлаж болно. Хамгийн чухал нь тэр ирээдүйд цахилгаан станцын датаг алсаас уншиж, салхин турбиныг автоматаар тохируулах эсвэл хотын ухаалаг хог ангилах системийг зохион бүтээх бүрэн суурьтай болж байна.
4. Роботик — хурдтай дасан зохицох “спорт-IQ”
Багийн тэмцээн уралдаанд суурилсан энэ хөтөлбөр нь наад зах нь хурд, өнцөг, моторт гүйдэл, саад тотгорын хариу гэх мэт олон бодит ертөнцийн нөхцөл байдалд зохицох робот бүтээхэд чиглэнэ.Тэмцээнд өрсөлдөгч багийн стратеги огцом солигдлоо гэхэд манай багийн ахлагч Bluetooth-р шинэ параметр шивээд л тактикаа “нэн даруй” засах болно. Энэ бол рефлекс хурд – биеийн спортын quick-step шиг, оюун санааны шуурхай адаптаци.
IEEE-гийн судалгаагаар роботикийн тэмцээнд идэвхтэй оролцсон дунд ангийн хүүхэд дунджаар 0.4 сек хурдан шийдвэр гаргах чадвартай болдог нь дараагийн шатны математикийн шалгалтаар 13 %-ийн давуу үзүүлэлт авчирсан. Роботын физик хөдөлгөөн, код хоёрын синхрон үйлдэл нь тархинд “үзэгдэл – онол – туршилт” гэсэн шинжлэх ухааны мөчлөгийг бодитоор мэдрүүлэхийн зэрэгцээ багийн харилцааг хүчтэй дасгалжуулдаг. Өнөөдрийн энэ талбай дээрх тактикийн нүд ирмэхийн зуур солигдох дадал нь маргааш аврах инженерийн шуурга тулгарсан үед, эсвэл бизнесийн зах зээлд өрсөлдөгч стратегиа эрс өөрчлөхөд хөрвөх хамгийн чухал давуу тал болно.
5. Кибер аюулгүй байдал — “дижитал хамгаалалтын ёс зүй”
Кибер халдлага үйлдэх тийм ч хэцүү биш. Гэхдээ эндээс гол асуулт гарч ирнэ: хүүхэд зөвхөн халдаж, эсвэл хамгаалж сурч байна уу, эсвэл ёс зүйн өндөр босготой мэргэжилтэн болон төлөвшиж байна уу? TEEE-ийн кибер аюулгүй байдлын модуль нь “can hack / should hack” гэсэн хоёр ялгаатай үзэл баримтлал дээр тулгуурладаг: чаддаг ч зөвхөн хууль ёсны хүрээнд, зөвшөөрөлтэй үед ашиглах. Хүний хувийн өгөгдөл, байгууллагын нууцлалын үнэ цэн ямар их вэ — энэ ойлголтыг бодит кейсээр “шүүх шинжилгээ” хийж, индекс аргаар тооцоолсноор хүүхдийн сэтгэхүйд суулгадаг.
Европын Кибер Аюулгүй Байдлын Агентлаг ENISA-гийн тайланд “ёс зүйтэй хакер” бэлтгэх сургалтын сурагчид төслийн дараа ажил олголтын зах зээлд 1.9X илүү эрэлттэй гарсан дүн бий. Мэдээллийн эрин үед өөрийгөө болон өрөөлийг хамгаалах соёл бол зөвхөн мэргэжил бус — дижитал иргэний үндсэн эрх, үүрэг. Хүүхэд энэ модулийг төгсөөд зөвхөн команд “шивж сурсан” гэсэн сертификат авч үлддэггүй; харин дата нууцлалын бодлого бүтээж, аюулгүй байдлын аудит хийхээр бэлэн болох чадвар, ёс зүйн бат бөх суурьтай гардаг.
6. UI/UX + Төслийн удирдлага — санааг бүтээгдэхүүн болгох бизнесийн хэл
Зүгээр нэг “дизайн гоё” биш — хэрэглэгч төв гэдэг философи сүүлийн үеэс бүх дижитал хэрэглээнд сууж эхэлсэн. Хүүхэд бүр Scrum самбар дээр backlog-оо тусдаа sticky note-оор хөтөлж, хоёр долоо хоногт багшийг төслийн “Product Owner” болгож stand-up хийдэг.
Энэ бол гэнэт хараад өнгөрөх тоглоом биш, олон улсын DevOps pipeline-ийг зугуухан ноороглох Leonardo Da Vinci-гийн зурган тэмдэглэл шиг үндэс. Atlassian-ы судалгаагаар Agile дадлага агуулсан ахлах ангийн сурагчид их сургуульд төслийн багийн менежмент хийхдээ эхний улиралд 35 % бага цаг үрсэн нь батлагдсан. Мөн Pitch Day дээр гарахдаа тэд MVP-ээ 90 секундэд танилцуулах “элеватор пич” хэмээх бизнесийн дүрмийг эзэмшдэг. Хүүхэд ингэж санаагаа ойлгомжтой, өгөгдөлд суурилж илэрхийлэх чадвартай болбол ирээдүйд хөрөнгө оруулагч, харилцагчийн өмнө самуун тайлбар биш, “факт + ROI тооцоолол” бүхий товч бөгөөд нягт мессеж хүргэх хүмүүс болж төлөвшинө.
7. Capstone — портфолиотой, шууд “CV Level-Up” төгсөлт
“Утаа тодорхойлогч IoT станц + AI загвар”. Сурагчид өөрсдөө дизайн хийж, 3D хэвлэгчээр хайрцаглаж, Arduino-гоо клауд Pool-д холбож, Python-оор загвараа сургасан байна. Төслийг GitHub-т бүртгэж, commit history-гаа бичиж, багш нарт бус олон улсын хөгжүүлэгчдэд pull request хэлбэрээр танилцуулсан. Үүний дараа “Demo Day” дээр 5 минутын pitch, 5 минутын Q&A хийж, үр ашгаа мөнгөн дүнгээр тооцоолж, хотын захиргаанд санал хүргүүлэх бэлэн бизнес-кейс болгоно.
Capstone-ийн үнэ цэн юунд байдаг вэ? Хүүхэд “би иймэрхүү юм сурсан” гэж ярих биш — “энэ бол миний бүтээсэн бодит шийдэл” гэж харуулах боломж. LinkedIn-ийн data hiring менежерүүд портфолиотой төгсөгчдийн CV-г “code test шаардлагагүй” бүлэгт оруулдаг хувь 42 %-д хүрснийг онцолсон. Өөрөөр хэлбэл, TEEE-ээс гарах сурагчид ажлын ярилцлагад код бичиж шалгуулахын оронд capstone-оо шууд дэлгэцлээд “энэ миний хийсэн ажил” гэж харуулж чадна. Ингэснээр тэд олон улсын топ сургуулийн элсэлтийн комисс, стартап акселератор, гадаад компанийн эрэл хайгуулд өртөх нэн өрсөлдөхүйц CV-тэй болж байна.
Блок кодоос эхэлсэн логик булчин, Python-оор нэмэгдсэн олон улсын нэрийн хуудас, IoT-гоор “материаллаг оюун” бий болгох гараа, роботикийн хормын адаптаци, кибер ёс зүйт хамгаалалт, бизнес логиктой UI/UX, эцэст нь портфолио нотолгоотой capstone — энэ бүх шат бол хүүхдийн ирээдүйн мэргэжлийг сонгохдоо алхам тутамд баталгаат гүүр болж өгдөг. Зөвхөн ирээдүйн ажил биш, харин өнөөдөр гэрлийн хурдтай өөрчлөгдөн буй амьдралд “би асуудлыг харлаа, задлав, шийдлээ бүтээлээ” гэж шуурхай хариулах амьд ур чадвар юм. Ингээд TEEE-ийн сурагчид өнөө маргаашийн хичээлээ хийгээд суух биш — улс, хот, нийгмийн том асуудлыг жижиг сенсор, хэдэн мөр кодоор шийдэж чадах инженерүүдийн эхлэл болж байна. Монгол инженерийн шинэ давлагаа яг эндээс эхэлж байна!
Дүгнэлт: Бага ангиас эхлэн блок кодлохоос мэргэжлийн Python, IoT, кибер аюулгүй байдал, DevOps хүртэл шат ахина. Сурагч бүр 12-р ангид портфолиотой, бодит бүтээгдэхүүн хөгжүүлдэг, дэлхийн хаана ч их сургуульд орон суралцаж инженер болон бэлтгэгдэх эсвэл кодер болон ажиллахад бэлэн бүрэн стекийн ур чадвартай төгсдөг.
“Хиймэл оюун энгийн код бичээд эхэлсэн. TEEE-д зааж буй бүх ур чадвар ирээдүйд үнэгүйдэхгүй юу?” гэж санаа зовж байгаа байх. Энэ асуултад ирээдүйг боломжит нөхцөлүүдээр төсөөлөн хариулъя.
Дэлхийн Эдийн Засгийн Форумын 2025 оны шинэ тайланд “ирэх арван жилд технологид суурилсан 170 сая ажил шинээр бий болно” гэж онцолсон; өсөлтийн тэргүүн эгнээнд программ хангамж, Хиймэл оюун/Машин сургалт, кибер аюулгүй байдал орж байна World Economic Forum. Хэдийгээр Copilot гэх мэт бичиж буй кодыг тааж хурдан бичүүлдэг шиг хиймэл оюунаар код бичигчид алгоритмын “гараар бичилтийг” багасгаж буй ч ажил олгогчид системийн дизайн, системчилсэн ойлголт, найдвартай байдлыг хүний түвшинд улам өндөр үнэлж эхэлж байна World Economic Forum.
Энэ нөхцөл байдалд TEEE таны хүүхдийг хэрхэн бэлдэх вэ?
GitHub-ийн 2024 оны Octoverse судалгаагаар хиймэл оюунаар код бичүүлэн туслуулж буй хөгжүүлэгчдийн бүтээмж 55%-иар өсөж, шинэ төсөл эхлүүлэх тоо 46%-иар нэмэгджээ GitHub Resources. Ийм өсөлт нь зах зээл илүү олон, илүү бүтээлч “Хиймээр оюунаар гүйцэтгэгч-хөгжүүлэгч” нарыг шаардана гэсэн үг; хиймэл оюунаар кодоо хурдавчилснаар ажлын байр агшихгүй, харин дизайн, интеграци, аюулгүй байдал дээр шинэ ажлын байр нээгдэнэ.
Энэ нөхцөл байдалд TEEE таны хүүхдийг хэрхэн бэлдэх вэ?
Хиймэл оюун ухаан нь хамгийн амар хялбар олон давтагддаг ажлуудыг орлох боломжтой учир ирээдүйд их сургуульд инженерчлэлийн ангийн хичээлийн хөтөлбөр программчлалд биш систем архитектур тал руу түлхүү анхаарах хандлагатай. Энэ үед уламжлалт 10 жилийн системээр явсан сурагчид их сургуульдаа ороод инженерчлэлийн ангийн хөтөлбөрийг давахгүй байх магадлал өндөр. Инженерчлэлийн анги одоо ч гэсэн хамгийн хэцүү ачаалал өндөртэй ангиудын нэг.
Хиймэл оюун ухааны хөгжлөөс үүдэн энэ анги улам хэцүү болсоор байх болно. Тиймээс инженерийн ангийг төгсөж буй хүүхдүүд нэг бол улам багаасаа бэлтгэгдэх үгүй бол цөөрөх гэсэн хоёр сонголтын өмнө л тулж ирээд байна. ТЕЕЕ сургуульд сурснаар жил бүр орчин үеийн технологийн дэвшилтэй уралдан хөтөлбөрийг сайжруулдаг учир энэ өөрчлөлтөд хамгийн эрт бэлтгэгдэж ирээдүйд “ховрын бараа” болох хосолмол ур чадвартай инженер болох суурь чадвараа олж авах юм.
Математик, Физик гэх мэтийг бодоход дижитал технологи маш хурдацтай хөгжин, сайжирч буйг бид мэднэ. Иймээс TEEE сургалтын хөтөлбөрөө 1 жил тутам албан ёсоор шинэчилдэг механизмтай. Жил бүрийн “Tech Radar Review”-ээр GitHub-ийн Octoverse ба WEF, IEEE-гийн стандартад тулгуурласан технологийн жагсаалтаа шинэчилж, нэн шаардлагатай өөрчлөлтүүд байвал хичээлийн жилийн дундаас ч хамаагүй өөрчлөн оруулдаг. 2024 онд гэхэд бид Майкрософтын Смалл Бэйсик программчлалын хэлийг хөтөлбөрөөс бүрэн хассан, мөн 3ди принтерийн хөтөлбөрийг 4-р ангиас авхуулан бүх ангид орж эхэлсэн. Ирэх жилийн хичээлийн хөтөлбөрт хиймэл оюун ухааны промпт инженерчлэл, дроны инженерчлэлийн хөтөлбөр нэмэгдэх гэж байна. Өөрөөр хэлбэл, зургаан жилийн дараа төгсөх хүүхэд өнөөгийнх биш, 2031 оны зах зээлийн чадамжтай гарна.
Товч дүгнэлт
Хиймэл оюунаар код бичиж байгаагийн цаана илүү их дататай, илүү интеграцтай, илүү аюулгүй систем хэрэгтэй болох асар том давлагаа ундарч байна. TEEE энэ давалгааг “кодлогчийн ирээдүй унтарч байна” гэж бус, харин “сурч мэдсэн хүн бүр дараагийн шатны архитектор, систем дизайнч, кибер хамгаалагч болж өсөх боломж” гэж харж, сургалтаа яг тийш нь чиглүүлдэг. Энэнд л бидний баталгаа, ирээдүйд үнэ цэнээ алдахгүйн цөм стратеги оршдог юм.
Жил ирэх тусам ажилд орох босго нэмэгдсээр ирсэн. Тунгалаг Тамир кинон дээр хүний нутагт явгарсан Эрдэнэ Итгэлт баянтай хийсэн ажлын ярилцлагадаа уначхаад сууж байтал улаачийн авчирсан бичгийг уншиж чаддаггүй, бичиг үсэггүй Итгэлтэд бичгийг уншиж өгснөөр тэр даруй ажилтай болдог. Гэтэл та зөвхөн уншиж бичиж чаддаг байгаад ажил олгогчид тоогдохгүй.
Асуудлын гол нь, хүүхдийнхээ боловсролд хийж буй таны хөрөнгө оруулалтын өнөөдрийн сонголт ирээдүйд хүүхдээ амар хялбар амьдрахад биш зогсолтгүй хүндэрч буй ажлын орчинд хамгийн сайн зохицсон боловсон хүчин болоход л туслах юм. Загас өгөх биш загас барих аргыг нь заа гэж.
МОНГОЛЫН №1 ДИЖИТАЛ ТЕХНОЛОГИЙН ТЕЕ EDUCATION СУРГУУЛИЙН 2025-2026 ОНЫ ХИЧЭЭЛИЙН ЖИЛИЙН ЭЛСЭЛТ ЯВАГДАЖ БАЙНА
6 дугаар сарын 2-ноос өмнө бүртгүүлээд төлбөрөө 8 хувааж төлөөрэй.
🌐 Сургуулийн дэлгэрэнгүй мэдээллийн холбоос: tee.education/landing-page
⚡ Бүртгэлийн холбоос: forms.gle/7z6NCmyQiy6D5DTS6
⚡ Цахим гэрээний холбоос: form.jotform.com/251127145502446
☎ Холбогдох дугаар: 88834137, 99821540, 90806161
Хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд (Телевиз, Радио, Social болон Вэб хуудаснууд) манай мэдээллийг аливаа хэлбэрээр бүрэн ба хэсэгчлэн авч ашиглах хориотой ба зөвхөн зөвшилцсөн тохиолдолд эх сурвалжийг (ikon.mn) дурдах замаар ашиглах ёстойг анхаарна уу!