Элина Штайнерте: Монголд 2020 онд баривчлах ажиллагааны 99%, 2021 онд 98% нь шүүхийн шийдвэргүйгээр хийгдсэн
Нэгдсэн Үндэсний Байгууллага(НҮБ)-ын Дур зоргоор саатуулах асуудал хариуцсан Ажлын хэсэг Засгийн газрын урилгаар манай улсад аравдугаар сарын 3-14-нд ажиллаж, өнөөдөр урьдчилсан дүгнэлтээ танилцуулав.
Харин тайланг эцэслэн баталгаажуулсан үр дүнг 2023 оны есдүгээр сард болох НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөлийн 54 дүгээр чуулганд өргөн барина.
Урьдчилсан дүгнэлтээс онцолбол, 2017 онд Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын талаар Ажлын хэсгийн ахлагч Элина Штайнерте "Шинэчилсэн хуулийн дагуу цагдаа сэжигтнээс цагдан хорих хугацааг хамгийн ихдээ зургаан цаг байхаар заасан байна. Харин сэжигтнийг шүүхийн зөвшөөрөлгүйгээр цагдан хорих дээд хугацаа 72 цаг байсныг 48 цаг болгон бууруулсан нь сайшаалтай.
Гэхдээ хуульд орсон өөрчлөлтүүдээ дахин сайжруулах шаардлага байна. Жишээлбэл, иргэн цагдаа дээр зургаан цаг цагдан хоригдож, байцаалт өгсөн ч дараагийн 48 цагтаа оруулан тооцуулдаггүй. Зарим тохиолдолд зөвшөөрөгдсөн дээд хэмжээ буюу 48 цагаас хэтэрч байгааг Ажлын хэсэг онцлон тэмдэглэж байна" гэлээ.
Мөн тэрбээр цагдаа гэрчээр мэдүүлэг авна гэж дууддаг ч сэжигтэн болгодог байдал газар авсан байгааг хэлэв.
Олон улсын хүний эрхийн хуульд хүн өөрийн сайн дурын зөвшөөрөлгүйгээр саатуулагдсан тохиолдолд эрх чөлөөг нь хассанд тооцдог аж. Эрх чөлөөгөө хасуулах нь хаана ч тохиолдож болох бөгөөд үүнийг албан ёсоор баривчлах эсвэл түр саатуулах гэхээс үл хамааран дур зоргоор саатуулагдахаас хамгаалуулах нөхцөл бүрддэг байна.
Хатагтай Элина Штайнерте "Эрх чөлөөгөө хасуулсан хугацаа нь цөөн цаг байсан ч үргэлжлэх хугацаанаас хамаарахгүйгээр саатуулсанд тооцно. Монголын нөхцөлд сэжигтэн мэдүүлэг өгөх үйл ажиллагаанаас гарах эрхгүй бол цагдаагийн хэлтэс дээр ирж, мөрдөгчийн хяналтад орсон мөчөөс хойш саатуулагдсанд тооцно" гэв.
"ТЕГ, АТГ зэрэг мэргэжлийн байгууллага шүүхийн зөвшөөрөлгүйгээр баривчлах нь газар авч байна"
Харин шүүхийн шийдвэргүйгээр баривчлах асуудлаар тэрбээр "Ажлын хэсгийнхний санааг маш их зовоосон зүйл бол шүүхийн шийдвэргүйгээр баривчлах, цагдан хорих нь газар авсан байна. 2020 онд баривчлах ажиллагааны 99.3 хувь нь шүүхийн шийдвэргүйгээр хийгдсэн байна. Харин 2021 онд энэ тоо 98.3 хувь болжээ. Баривчлах ажиллагааны өндөр хувь нь шүүхийн урьдчилсан, хяналтгүйгээр явагдаж байгаа нь олон улсын өмнө Монгол Улсын хүлээсэн хүний эрхийн талаарх үүрэг хариуцлагатай огт нийцэхгүй гэж Ажлын хэсэг үзсэн.
Ялангуяа Тагнуулын Ерөнхий Газар, Авлигатай Тэмцэх Газар зэрэг мэргэжлийн байгууллагууд шүүхийн зөвшөөрөлгүйгээр баривчлах нь газар авч байгаад Ажлын хэсгийнхэн онцгойлон санаа зовж байна.
Шүүхийн шийдвэргүйгээр баривчлах энэ асуудлыг Засгийн газар яаралтай шийдвэрлэх ёстой гэж үзсэн" гэв.
Жилд 12-13 мянган хэрэг хянан шийдвэрлэгдсэний ойролцоогоор 40%-д нь яллагдагч хэргээ хүлээжээ
Монгол Улсад мөрдөн шалгалтын, хяналтын прокурорын зэрэг бүх шатанд яллагдагч гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрөх нь чухал үүрэг гүйцэтгэж байна хэмээн дээрх Ажлын хэсгийнхэн үзсэн байна. Тухайлбал, жилд 12-13 мянган хэрэг хянан шийдвэрлэгдсэний ойролцоогоор 40%-д нь яллагдагч хэргээ хүлээжээ. Гэхдээ бодит баримтыг тогтоох зорилгоор зохих мөрдөн шалгах ажиллагаа зохион байгуулахын оронд хэрэг хүлээлгэхийг байнга ашиглаж болохгүйг урьдчилсан дүгнэлтдээ онцолсон байна.
Үүнээс гадна Ажлын хэсгийн урьдчилсан дүгнэлтэд дурдсанаар өмгөөлөгч нар үйлчлүүлэгчийнхээ урьдчилан хорих үндэслэлийг эсэргүүцэж мэтгэлцэхээс өмнө хавтаст хэрэгтэй бүрэн танилцах боломжгүй байна. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн 1-д мөрдөн байцаалтын ажиллагаа дууссаны дараа өмгөөлөгч хавтаст хэрэгтэй бүрэн танилцах боломжтой гэж заасан байдаг. Гэтэл бодит амьдрал дээр урьдчилан хорих шийдвэрийг ихэвчлэн мөрдөн шалгах ажиллагаа үргэлжилж байх үед гаргадаг. Энэ заалтыг өмгөөлөгч нарт хавтаст хэрэгтэй танилцахыг бүрмөсөн хориглох зорилгоор ашиглаж байгаа нь өмгөөлөгч нарт үйлчлүүлэгчийнхээ урьдчилан хорих үндэслэлийг эсэргүүцэхэд ихээхэн саад учруулж байна.
Урьдчилан хорих үндэслэлийн нотлох баримттай танилцах боломжгүйн улмаас өмгөөлөгчид “таамаглал дэвшүүлж”, “харанхуйгаар" эсэргүүцэх ёстой болдог тухай Ажлын хэсгийнхэн мэдсэн. Ихэвчлэн хэрэг прокурорт шилжих өдөр л өмгөөлөгчид хавтаст хэрэгтэй танилцах зөвшөөрлийг өгдөг ба энэ тухай цагийг нь нэлээд тулгаж мэдэгддэг. Өмгөөлөгч нь мөрдөн байцаагчийн өрөөнд цаг алдалгүй очсон байсан ч материалыг хуулбарлах, тэр ч байтугай зургийг нь авахыг хориглодог тул өмгөөлөгчид боломжийнхоо хэрээр хавтаст хэргийн агуулгыг гараар тэмдэглэн авах ёстой болдог байна.
