"Асуудлын гол нь тураг гогой нэг газарт цугласандаа биш, Монгол орны нуур тойромд загас цөөрсөнтэй холбоотой"

П.Сайнжаргал, IKON.MN

2022 оны 8 сарын 5

iKon.MN

Хувийн архиваас авав

Дорнод аймгийн Буйр нуурт хар галуу буюу тураг гогой шувууны тархац нэмэгдэж, улмаар загасны тоо толгойд сөргөөр нөлөөлж байгаа талаарх шүүмжлэл олон нийтийн сүлжээнд өрнөж байна. Энэ төрлийн шувуу нь бөөнөөр сүрэглэж амьдардаг бөгөөд гол төлөв загасаар хооллодог онцлогтой аж.

Тураг гогой нь экологийн тэнцвэрт байдалд хэрхэн нөлөөлж буй талаар судлаачдаас тодрууллаа.

"Загас хангалттай үржвэл энэ хэмжээний сүрэг шувуу нийт нутгаар тархаж нүүдэллэхэд асуудалгүй"

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

Зэрлэг Амьтан Судлах, Хамгаалах Төв (ЗАСХТ)-ийн захирал доктор Б.Нямбаяр "Загас хаана байна тэр газарт л тураг гогой шувуу сүрэглэж амьдардаг. Нүүдлийн шувуу учраас бүх л нуур голуудаар байх боломжтой гэсэн үг. Гэхдээ гол төлөв Буйр нуур, Хөвсгөл нуур, Хяргас нуур зэрэгт томоохон колониуд нь байдаг.

Загасны үржил сайжирчихвал тураг гогой ингэж нэг газарт цуглахгүй. Асуудлын гол нь тураг гогой нэг газарт цугласандаа биш, гол нуурт маань загас цөөрсөнтэй холбоотой. Өөрөөр хэлбэл, бусад нуур тойромд идэш тэжээл нь ховордсон учраас үлдсэн газарт нь цуглаж байна гэсэн үг. Тиймээс бид загасныхаа үржлийг тэтгэх ёстой. Загас хангалттай үржвэл энэ хэмжээний сүрэг шувуу нийт нутгаар тархаж нүүдэллэхэд асуудалгүй.

Бид тураг гогой шувууг бөөнөөр нь устгаад ямар ч үр дүнд хүрэхгүй. Үнэхээр үр дүнд хүргэе гэж байгаа бол нэг дор цуглуулах биш тараах ёстой. Ингэхдээ загасны үржлийг тэтгэх хэрэгтэй. Тураг гогой нь загасны популяцыг авардаг амьтан. Хэрэв энэ төрөл зүйлийн шувуу байхгүй болчихвол загаснууд бүгд халдварт өвчнөөр алга болох магадлал өндөр. Загас нь хязгаарлагдмал нэг хонхор усан дотор байдаг учраас халдварт өвчин гарахад бүгд устах эрсдэлтэй байдаг. Тураг гогой байхгүй бол загасгүй болно гэсэн үг. Угаас байгалийн зохилдлогоо ийм. Хамгийн гол нь энэ ажлыг бид судлах ёстой. Үүнд шинжлэх ухааны үндэслэлтэй хандах нь чухал" хэмээн хэллээ.

"Тураг гогой шувууны идэш тэжээлийн 97-99 хувийг загас эзэлдэг гэсэн судалгаа бий"

Шинжлэх Ухааны Академи (ШУА)-ийн Геоэкологийн хүрээлэнгийн Эрдэм шинжилгээний ажилтан Б.Мэндсайхан "Тураг гогой шувуу загасны нөөцөд сөрөг нөлөө үзүүлдэг гэх судалгаа одоогоор байхгүй. Тиймээс ч хэтэрхий нэг талыг барих нь өрөөсгөл. Энэ төрлийн шувууны талаарх олон улсын эрдэмтдийн хийсэн зарим судалгааны үр дүнг дурдъя.

Оросын эрдэмтэн Н.Н.Скокова тураг гогойн идэш тэжээлийн 97-99 хувийг загас эзэлдэг талаар тэмдэглэсэн.

Оросын эрдэмтэн Луговой тураг гогой их хэмжээгээр сүрэглэн тоо толгой нэмэгдэх нь загасны нөөцөд нөлөөлөх магадлалтай талаар судалгаандаа бичсэн байдаг.

Монгол оронд хавар, намар, өвлийн улиралд загасны үржил явагддаг. Тураг гогой нь нүүдлийн шувуу учраас тавдугаар сард өндөглөдөг гэсэн үг. Энэ үед загасны үржлийн үетэй давхцаж байгаа юм. Хэрвээ энэ амьтан байгаль дээр тоо толгой нь тодорхой хэмжээнд байвал популяцад нөлөөлөхгүйгээр тэнцвэрт байдлаа хадгалаад явж болно. Харин тоо толгой нэмэгдээд ирвэл загасны нөөцөд нөлөөлдөг.

Энэ шувуу нь өөрөө идэш тэжээлдээ агнуурын загасны хэдэн хувийг, агнуурын бус загасны хэдэн хувийг идэж байна гэдгийг зайлшгүй тогтоосны үндсэнд бодит тоон мэдээлэл гарна" гэсэн юм.

"Нүдэн баримжаагаар харахад Буйр нуурт 1,000 орчим бодгальтай тураг гогойн сүрэг ирж, хооллож байсан"

Монгол Улсын Боловсролын Их Сургууль (МУБИС)-ийн багш, шувуу судлаач Н.Түвшинлхагва "Манай баг долдугаар сард Буйр нуур, Халх, Нөмрөгийн голд судалгааны ажил хийсэн. Түүнчлэн Дорнод аймгийн Буйр нуурт тураг гогой шувууны ажиглалт, тэмдэглэлийг хийлээ. Бид өнгөрсөн сарын сүүлээр буюу тураг гогой шувууны ангаахай нисэж эхэлж байсан үед очсон. Ангаахайнууд нь нисээд эхэлчихсэн байсан учраас шувуун сүрэг нэлээд их юм шиг харагдаж байгаа юм. Гэхдээ хэчнээн колони байгааг одоохондоо мэдэхгүй байна. Нүдэн баримжаагаар харахад нуурт 1,000 орчим бодгальтай нэг сүрэг ирж, хооллож байсан.

Бидний ажиглалтаар сүрэг шувуу өглөөний 09:00 цагийн үед нуур руу гарч ирсэн. Ингээд орой нар жаргахын өмнө 17:00 цагийн орчимд буцаж байгаа юм. Буйр нуурын тураг гогой нь хүн, мал ойртдоггүй зэгстэй хэсэгт үүрлэж байна. Энэ төрөл зүйлийн шувуу нь нэг өндөглөхдөө 4-5 өндөг гаргадаг. Өндөгний амьдрах чадвар харьцангуй өндөр. Өөрөөр хэлбэл, бүгд ангаахай болно гэсэн үг. Хүн, малын очдоггүй эрэг, арлын зэгсэн дунд үүрлэдэг учраас өндөгний бойжилт их сайн.

Дорнод аймгийн Буйр нуур, Хөвсгөл аймгийн Цагаан нуур, Архангай аймгийн Тэрхийн цагаан нуурт тураг гогой шувууны сүрэг нэлээд их ажиглагддаг. Загас элбэг газарт тураг гогой байдаг. Идэш тэжээлээ л дагаж байрлаад байгаа юм. Тураг гогойн идэш тэжээлийн судалгаа Монгол орны хэмжээнд байхгүй. Тийм учраас загасны нөөцөд тураг гогой нөлөөлж байна гэж хамаагүй ярьж болохгүй. Монгол орны тураг гогой нь хоёр килограмм хүрэхгүй биетэй шувуу шүү дээ. Өөрийн биеийн хэмжээнээс давсан загасаар хооллох ямар ч боломжгүй" гэдгийг хэллээ.