Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт барилга барих журам

Нийслэлийн ИТХ-ын ээлжит бус хуралдаанаар барилгын зориулалтаар газар эзэмшүүлэхээс эхлэн, барилга барьж ашиглалтад оруулах харилцааг бүхэлд нь зохицуулсан нийтлэг журмыг баталсан.

Мөн энэхүү журамтай хамтатган “Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг шилжүүлэх, хугацааг сунгах, газрын зориулалт, хэмжээг өөрчлөх үйл ажиллагааны журам”-ыг хэлэлцэн баталсан юм. 

Журмын дэлгэрэнгүй танилцуулж байна
 
 
НИЙСЛЭЛИЙН НУТАГ ДЭВСГЭРТ БАРИЛГА БАРИХ
ГАЗРЫН ЭРХ ОЛГОХ, БАРИЛГЫН ЭХ ЗАГВАР ЗУРАГ БАТЛАХ,
БАРИЛГА УГСРАЛТЫН АЖИЛ ЭХЛҮҮЛЭХ, АШИГЛАЛТАД
ОРУУЛАХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ЖУРАМ
 
 
НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ. НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ
 
1.1.        Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт барилга барих зориулалтаар газрын эрх олгох, барилгын эх загвар зураг батлах, техникийн нөхцөл олгох, барилга угсралтын ажил эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл олгох, барилгыг ашиглалтад оруулах үйл ажиллагаатай холбоотой үүсэх  харилцааг энэхүү журмаар зохицуулна.
1.2.        Журмын 1.1-д заасан үйл ажиллагаатай холбоотой зөвшөөрөл олгох асуудлыг эрх бүхий байгууллагууд хариуцан хэрэгжүүлнэ. Үүнд: 
1.2.1.    барилга барих газрын эрх олгох үйл ажиллагааг нийслэлийнгазрын асуудал эрхэлсэн байгууллага;
1.2.2.    барилгын эх загвар зурагбатлах үйл ажиллагааг нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллага;
1.2.3.    техникийн нөхцөл олгох үйл ажиллагааг Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын алба;
1.2.4.    арван долоо хүртэлх давхар барилгын барилга угсралтын ажил эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл олгох үйл ажиллагааг нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллага;
1.2.5.    арван долоо хүртэлх давхар барилгыг ашиглалтад оруулах үйл ажиллагааг нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллага.
1.3.        Энэ журмын 1.1-д заасан харилцаандоролцогчиргэн,  хуулийн этгээдөмчийнхэлбэрээсүлхамааран энэхүү журмыг заавал дагажмөрдөнө.
 
 
ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ.  БАРИЛГА БАРИХ ГАЗРЫН ЭРХ ОЛГОХ
 
2.1.         Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт  барилга барих зориулалтаар МонголУлсыниргэн,  хуулийн этгээдэд газар эзэмших эрх олгох асуудлыг Газрын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.3-т заасан бүрэн эрхийнхээ дагуу зөвхөн нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар шийдвэрлэх бөгөөд барилга барих газрын эрх олгох үйл ажиллагааг нийслэлийнгазрын асуудал эрхэлсэн байгууллага хариуцан зохион байгуулна.
2.2.         Нийслэлийн Засаг дарга энэ журмын 2.1-д заасан үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхдээ Газрын тухай хуульд заасан журмыгбаримтландараах зарчмаар шийдвэрлэнэ. Үүнд:
2.2.1.    Төсөвт байгууллагад зайлшгүй шаардлагатай тохиолдолд барилга барих зориулалтаар газар эзэмшүүлэх асуудлыг Газрын тухай хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.1.1-т заасны дагуу нийслэлийн Засаг даргын шийдвэрээр;
2.2.2.    Монгол улсын иргэн, хуулийн этгээдэд Газрын тухай хуулийн 33.1.2-т заасны дагуу дуудлага худалдаа, төсөл шалгаруулалтын зарчмаар тус тус шийдвэрлэнэ. Дуудлага худалдаа, төсөл шалгаруулалтыг Засгийнгазраастогтоосон журмыг баримтлан зохион байгуулна.
2.3       Нийслэлийн нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд газар, барилгажилтын асуудлыг нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын болон газрын асуудал эрхэлсэн байгууллагын хамтарсан Газар, барилгажилтын зөвлөл /цаашид “Зөвлөл” гэх/-ийн хурлаар хэлэлцэн шийдвэрлэнэ. Зөвлөлийн бүрэлдэхүүнийг нийслэлийн Засаг дарга батална.
 
2.4.Төсөвт байгууллагад барилга барих зориулалтаар газар эзэмших эрх олгох:
2.4.1.    Газрын тухай хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.1.1 дэх заалтын дагуу төсөвт байгууллагын зайлшгүй хэрэгцээнд зориулан газар эзэмшүүлэх эрх олгох үйл ажиллагааг нийслэлийн газрын асуудал эрхэлсэн байгууллага хариуцан зохион байгуулна.
2.4.2.    Төсөвт байгууллагын газар эзэмших хүсэлтийг Газрын тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.3-д заасан шаардлагыг хангуулан нийслэлийн Иргэдийг хүлээн авах төвөөр авч, Зөвлөлийн хурлаар хэлэлцүүлэн дүгнэлт гаргахдаа  дүүргийн Засаг даргын саналыг харгалзан үзнэ.
2.4.3.    Tөсөвт байгууллагын зайлшгүй хэрэгцээнд эзэмшүүлэх газрын байршил, хэмжээ, зориулалт нь тухайн жилийн газар зохион байгуулалтын төлөвлөгөөнд тусгагдсан хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөтэй уялдсан байна.
2.4.4.    Энэхүү журмын 2.4.2-д заасны дагуу гарсан Зөвлөлийн дүгнэлтийг үндэслэлтэй гэж үзвэл нийслэлийн Засаг дарга газар эзэмших эрх олгох шийдвэр гаргана.
 
 
2.5.Иргэн,  хуулийн этгээдэд дуудлага худалдааны зарчмаар барилга барих зориулалтаар газар эзэмших эрх олгох:
 
2.5.1.    Нийслэлийн тухайн жилийн газар зохион байгуулалтын төлөвлөгөөнд эзэмшүүлж, ашиглуулахаар тусгасан байршлуудаас дуудлага худалдаагаар олгох газрын байршлын жагсаалтыг нийслэлийн Засаг дарга тухайн жилийн төлөвлөгөө батлагдсанаас хойш 30 хоногийн дотор нийтэд зарлана.
2.5.2.    Жагсаалтанд орсон байршилд дуудлагахудалдааявуулаххугацааг нийслэлийн Засаг дарга тогтоох ба дуудлага худалдааг Засгийн газрын 2003 оны 28 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Газарөмчлүүлэх, эзэмшүүлэх, ашиглуулахдуудлагахудалдааявуулахжурам”-ын дагуу зохион байгуулна.
2.5.3.    Дуудлага худалдааг нийслэлийн Иргэний танхимын байранд зохион байгуулж явуулна.
2.5.4.    Дуудлага худалдаа явуулах бэлтгэл ажлыг нийслэлийн газрын асуудал эрхэлсэн байгууллага хариуцах бөгөөд дуудлага худалдааг зохион байгуулах өдрөөс өмнө дор дурьдсан бичиг баримтуудыг бүрдүүлсэн байна. Үүнд:
2.5.4.1.Тухайн газарт баригдах барилгын зориулалт, хэмжээг нийслэлийн барилга, хот байгуулалт, газрын  асуудал эрхэлсэн байгууллагуудын хамтарсан Зөвлөлийн хурлаар хэлэлцэн, архитектур төлөвлөлтийн даалгавар, инженерийн дэд бүтцийн төлөвлөлтийн шийдлийг тодорхойлсон баримт бичиг;
2.5.4.2.Улаанбаатар хотын Ерөнхий архитектор баталсан барилгын эх загвар зураг;
2.5.4.3.холбогдох байгууллагуудаас авсан барилгын инженерийн шийдлийн техникийн нөхцөлийн зөвшөөрлүүд;
2.5.5.   Дуудлага худалдаагаар олгох газар дээр баригдах барилгын талаарх мэдээллийг олон нийтэд мэдээлэх 3х2м хэмжээтэй самбарыг барилгажих талбайд тод харагдахуйцаар 7-оос доошгүй хоног байршуулж, санал авна.
2.5.6.    Дуудлага худалдааны зар мэдээ болон түүний үр дүнг хэвлэл, мэдээллийнхэрэгслээрнийтэдмэдээлэх ба дор дурьдсан зарчмаар хэрэгжүүлнэ. Үүнд:
2.5.6.1.Дуудлагахудалдаанызармэдээгугдуудлагахудалдааявуулахаартовлосонөдрөөс 30-аас доошгүйхоногийнөмнө Хэвлэлийн хүрээлэнгээс гаргасан өдөр тутмын хэвлэлийн рейтингэд эхний 5 байранд орсон 3-аас доошгүй сонины 1 дүгээр нүүрэнд А5-аас дээш хэмжээтэйгээр;
2.5.6.2. үндэсний хэмжээний радио, телевизийн 3-аас доошгүй сувгаар 20-оос дээш секундын хугацаатай мэдээг өдөрт 3-аас доошгүй давтамжтайгаар 5 хоногийн турш;
2.5.6.3.нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар, барилга, хот байгуулалтын болон газрын асуудал эрхэлсэн байгууллагуудын цахим хуудсанд дуудлага худалдааг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр зарласан өдрөөс эхлэн товлосон өдөр хүртэлх хугацаагаар тус тус байршуулж нийтэд мэдээлнэ.
2.5.7.    Зар мэдээнд Засгийн газрын 2003 оны 28 дугаар тогтоолын 6 дугаар хавсралтаар баталсан “Газар өмчлүүлэх, эзэмшүүлэх, ашиглуулах дуудлага худалдаа явуулах журам”-ын 8 дугаар зүйлд заасан зүйлүүдийг заавал тусгах бөгөөд тус журмын 8.3-д заасан “Гэрээний зүйл” гэсэн хэсэгт дуудлага худалдаагаар худалдах газарт баригдах барилгын эх загвар зураг, газар эзэмших гэрээний нөхцөл болзол, газар эзэмшүүлэх хугацааны талаар тусгана.
2.5.8.    Сонирхогч этгээд дуудлага худалдаанд оролцох, олон нийтийн зүгээс дуудлага худалдааны үйл явцыг сонирхох, ажиглах нөхцөл боломжоор хангах, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр шууд дамжуулах зэргээр дуудлага худалдааг нээлттэй хэлбэрээр зохион байгуулах нөхцөл боломжоор хангасан байна. 
 2.6.   Иргэн,  хуулийн этгээдэд төсөл сонгон шалгаруулах зарчмаар барилга барих зориулалтаар газар эзэмших эрх олгох:
 2.6.1.Нийслэлийн тухайн жилийн газар зохион байгуулалтын төлөвлөгөөнд эзэмшүүлж, ашиглуулахаар тусгасан байршлуудаас төсөл сонгон шалгаруулалтаар олгох газрын байршлын жагсаалтыг нийслэлийн Засаг дарга тухайн жилийн төлөвлөгөө батлагдсанаас хойш 30 хоногийн дотор нийтэд зарлана.
2.6.2.Газар эзэмшүүлэх эрхийг дараах тохиолдолд төсөл шалгаруулалтаар олгоно.
2.6.2.1 цахилгаан, дулаан болон цэвэр усны эх үүсвэр, цэвэрлэх байгууламж барих, өргөтгөх,
2.6.2.2.хог, хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр барих,
2.6.2.3. 100 /нэг зуу/-аас дээш ажлын байр бий болгосон үйлдвэрийн зориулалттай барилга байгууламж барих.
2.6.2.4.нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлаас батлагдсан төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх.
2.6.3. Төсөл сонгон шалгаруулах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхдээ Засгийн газрын 2003 оны 28 дугаар тогтоолын 7 дугаар хавсралтаар батлагдсан “Газар эзэмшүүлэх төсөл сонгон шалгаруулалт явуулах журам” болон дараах зарчмыг баримтална.
2.6.4.Төсөлшалгаруулалтааргазарэзэмшүүлэхтухайзармэдээгугажиллагаагявуулахаартовлосонөдрөөс45-аас доошгүйхоногийнөмнөхэвлэл, мэдээллийнхэрэгслээрнийтэдмэдээлэх ба “Газар эзэмшүүлэх төсөл сонгон шалгаруулалт явуулах журам”-ын 4 дүгээр зүйлд заасан зүйлүүдийг заавал тусгах бөгөөд энэ журмын 2.5.6-д заасан зарчмаар хэрэгжүүлнэ.  
2.6.5.Төсөл шалгаруулах үйл ажиллагааны бэлтгэл ажил болон төсөл шалгаруулалтын бүртгэлийн үйл ажиллагааг нийслэлийнгазрын асуудал эрхэлсэн байгууллага хариуцан зохион байгуулна.
2.6.6. Нэг удаагийн төсөл шалгаруулалтад 2-оос дээшгүй газрын байршлыг зарлан оруулах бөгөөд “Газар эзэмшүүлэх төсөл сонгон шалгаруулалт явуулах журам”-ын 11 дүгээр зүйлд заасан шаардлагыг хангасан гишүүд бүхий комиссыг Нийслэлийн Засаг дарга томилно.
2.6.7.Комисс нь шалгаруулалтадирүүлсэнтөслийнталаарнэмэлтмэдээлэлшаарданавахэрхтэйбөгөөдэдгээрмэдээлэлдтуссаниргэн, хуулийн этгээдийн нууцыгзадруулахгүйбайхүүрэгхүлээж, “Газар эзэмшүүлэх төсөл сонгон шалгаруулалт явуулах журам”-ын 18 дугаар зүйлд заасан шалгуурын дагуу төслийг сонгон шалгаруулах ба шалгаруулалтын ажиллагааг нэг хуралдаанаар эцэслэн шийдвэрлэж дүгнэлт гаргана. 
2.6.8. Комисс төсөл тус бүрээр дүгнэлт гаргах бөгөөд комиссын дүгнэлт нь “Газар эзэмшүүлэх төсөл сонгон шалгаруулалт явуулах журам”-ын 21-22 дугаар зүйлд заасан шаардлагыг хангасан байна.  
2.6.9.Комисс дүгнэлтээ нийслэлийн Засаг даргад танилцуулах ба Засаг дарга комиссын дүгнэлтийг үндэслэлтэй гэж үзвэл “Газар эзэмшүүлэх төсөл сонгон шалгаруулалт явуулах журам”-ын дагуу газар эзэмшүүлэх шийдвэр гаргана.
2.6.10.Нийслэлийн Засаг дарга комиссын дүгнэлтийг үндэслэлгүй буюу хууль зөрчсөн гэж үзвэл дахин төсөлсонгоншалгаруулалтявуулахшийдвэрийггаргана.
 
ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ. БАРИЛГЫН ЭХ ЗАГВАР ЗУРАГ БАТЛАХ
                 
3.1.      Нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллага иргэн, хуулийн этгээдийн өмчлөл, ашиглалт, эзэмшлийн газарт барилга барих асуудлыг хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө, хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөнд нийцүүлэн шийдвэрлэж, барилга барих зөвшөөрөл олгоно.
3.2.      Барилга барих зөвшөөрлийг Хот байгуулалтын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1, Монгол Улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулийн 27 дугаар зүйлийн 27.1.7, Засгийн газрын 2009 оны 204 дүгээр тогтоолоор батлагдсан “Барилга байгууламжийн зураг төсөл боловсруулах, зөвшилцөх, магадлал хийх дүрэм” болон холбогдох норм дүрмийг баримтлан олгоно.
3.3.      Иргэн, хуулийн этгээд барилга барих хүсэлтээ нийслэлийн Иргэдийг хүлээн авах төвөөр дамжуулан нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллагад гаргана.
3.4.      Барилга барих хүсэлт нь дараах бүрдэлтэй байна.
3.4.1.иргэний өргөдөл, хуулийн этгээдийн албан бичиг;
3.4.2.газар өмчлөх, эзэмших, ашиглах эрхийн гэрчилгээ, гэрээ, кадастрын зургийн нотариатаар батлуулсан хуулбар;
3.4.3.барилга барихтай холбогдуулан байгууллага, иргэд хооронд байгуулсан гэрээний нотариатаар батлуулсан хуулбар (шаардлагатай тохиолдолд);
3.5.      Ерөнхий төлөвлөгөө, газрын зориулалт, барилгын норм дүрмийг хангахгүй байгаа зэрэг тодорхой шалтгаанаар барилга барих хүсэлтийг хүлээн авах боломжгүй тохиолдолд нийслэлийн барилгын асуудал эрхэлсэн байгууллагаас үндэслэл бүхий хариуг хүсэлт гаргагчид ажлын 7 хоногт багтаан албан бичгээр өгнө.
3.6.      Барилга барих хүсэлтийг хүлээн авснаас хойш ажлын 14 хоногт багтаан Зөвлөлийн хурлаар хэлэлцүүлж, дэмжигдсэн шийдвэрийг үндэслэн “Архитектур төлөвлөлтийн даалгавар”-ыг ажлын 2 хоногт багтаан Улаанбаатар хотын Ерөнхий архитектороор баталгаажуулж, түүнийг хүсэлт гаргагчид хүлээлгэн өгнө.
3.7.      Архитектур төлөвлөлтийн даалгавар хүлээн авсан иргэн, хуулийн этгээд барилгын эх загвар зургийг боловсруулахад хот байгуулалтын мэдээллийн сан дахь дэвсгэр зурагт үндэслэн эрх бүхий мэргэжлийн байгууллагаар хийлгэнэ.
3.8.      Архитектур төлөвлөлтийн даалгаврын дагуу хийгдсэн барилгын эх загвар зургийг нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллага ажлын 2 хоногт хянан батална.
3.9.      Барилга барих хүсэлтийг шийдвэрлэсэн хурлын шийдвэр, хүсэлтийн хариуг эс зөвшөөрсөн тохиолдолд хүсэлт гаргагч нь Улаанбаатар хотын Ерөнхий архитекторт гомдол гаргаж болно.
3.10.    Барилгын эх загвар зураг батлуулсан иргэн, хуулийн этгээдийн газар өмчлөх, эзэмших, ашиглах эрхөөрэтгээдэдшилжсэн тохиолдолд барилгын эх загвар зургийг хамт шилжсэнд тооцно.
3.11.    Нийслэлийн Өмчийн харилцааны газар нь орон сууц барихаар газрын зориулалт өөрчлөх зөвшөөрөл олгогдсон газар эзэмшигч, ашиглагчтай орон сууцны барилгын нийт ашигтай талбайн 2 хувьтай тэнцэх хэмжээний орон сууцыг нийслэлийн орон сууцны санд төвлөрүүлэхээр гэрээ байгуулна.
3.12.    Барилга байгууламжийн эх загвар зураг батлагдснаас хойш 2 жилийн хугацаанд барилга угсралтын ажил эхлээгүй бол уг барилга байгууламжийн эх загвар зургийг хүчингүй болгох эсэх асуудлыг Зөвлөлийн хурлаар хэлэлцүүлж, шийдвэрлэнэ.
3.13.    Газрын эрх цуцлагдсан, хугацаа сунгагдаагүй тохиолдолд барилгын эх загвар зураг хүчингүй болно.
 
ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ. БАРИЛГА БАРИХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНД ИРГЭН,
 ХУУЛИЙН ЭТГЭЭДИЙН ОРОЛЦООГ ХАНГАХ, САНАЛЫГ ТУСГАХ
 
4.1.      Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт барилгa барих үйл ажиллагаанд иргэн,  хуулийн этгээдийн оролцоог хангана.
4.2.      Дараах тохиолдолд барилга барих үйл ажиллагаанд  иргэн, хуулийн этгээдийн саналыг авч болно.
4.2.1.орон сууцны хороолол дундах барилгажаагүй талбайд барилга байгууламж барихад;
4.2.2.гэр хорооллын газар дахь нэгж талбарт барилга барих /амины орон сууцнаас бусад барилгын хувьд/;
4.3.      Журмын 4.2.-д заасан санал авах тохиолдолд,  дараах байдлаар  авна.
4.3.1.орон сууцны хороолол дундах барилгажаагүй талбайд барилга барих тохиолдолд нэгж талбарын хил хязгаарыг тогтоосон эргэлтийн цэгүүдээс дор дурьдсан зайд байрлах үл хөдлөх хөрөнгийн өмчлөгчөөс;
4.3.1.1. 2-4 давхар барилгад 15 метр,
4.3.1.2. 5 давхар барилгад 21 метр,
4.3.1.3. 9 давхар барилгад 30 метр,
4.3.1.4. 12 давхар барилгад 40 метр,
4.3.1.5. 16 давхар барилгад 45 метр.
4.3.2.гэр хорооллын нэгж талбарт байгаа эдэлбэр газрын  хөрш залгаа эд хөрөнгө өмчлөгчөөс;  
4.4.      Баригдах барилгын талаарх мэдээллийг олон нийтэд мэдээлэх 3х2м хэмжээтэй самбарыг барилгажих талбайд тод харагдахуйцаар 7-оос доошгүй хоног байршуулна.
4.5.      Мэдээллийн самбарт дараах мэдээллийг тусгасан байна.
4.5.1.газар эзэмшигчийн нэр, газрын зориулалт, хэмжээ, газар олгосон шийдвэр;
4.5.2.төлөвлөж буй барилгын талаарх мэдээлэл, план зураг;  
4.5.3.санал авах хугацаа, зөвлөлийн хурлын тов, хаяг, холбоо барих утасны дугаар.
4.6.      Баригдах барилгын талаарх саналыг бичгээр, эсвэл зөвлөлийн хуралд төлөөллөө оролцуулах замаар гаргаж болно.
4.7.      Бичгээр ирүүлэх саналыг нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллагад ирүүлнэ. Хариуг иргэнд баталгаат шуудангаар хүргүүлнэ.
4.8.      Зөвлөлийн хуралд төлөөлөн оролцох иргэн нь төлөөлөх эрхээ бичгээр баталгаажуулсан байна.
4.9.      Зөвлөлийн хурлын тов, хэлэлцэх асуудлын жагсаалтыг нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллагын цахим хуудсанд байршуулж, хуралд иргэд оролцож санал өгөх нөхцөлийг бүрдүүлнэ.
4.10.    Зөвлөлийн хуралд төлөөллөө оролцуулаагүй, саналаа ирүүлээгүй тохиолдолд тухайн байршилд барилгажихыг дэмжиж саналаа өгсөнд тооцно.
4.11.    Санал өгвөл зохих иргэдийн 70 хувийн саналыг хүчинтэйд тооцно.
4.12.    Барилгын захиалагч нь нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллагаас баталсан загварын дагуу самбарыг хийж байршуулна.
4.13.    Иргэн, хуулийн этгээдээс барилга барих үйл ажиллагаатай холбогдуулан хууль бус санал тавьж, санаатайгаар саад учруулж, мөнгө, хөрөнгө шаардсан нь нотлогдсон тохиолдолд тухайн иргэн, хуулийн этгээдээс санал авахгүй.
 
ТАВДУГААР БҮЛЭГ.ТЕХНИКИЙН НӨХЦӨЛ ОЛГОХ
 
5.1.      Иргэн, хуулийн этгээд барилгын эх загвар зургийг баталгаажуулсаны дараа техникийн нөхцөлийг нэг цэгийн үйлчилгээгээр авна.
5.2.      Техникийн нөхцөлийг нэг цэгийн үйлчилгээгээр олгох үйл ажиллагааг холбогдох журмын дагуу Улаанбаатар хотын Ерөнхий менежер хариуцан зохион байгуулна.
5.3.      Техникийн нөхцөлийг нэг цэгийн үйлчилгээгээр олгох үйл ажиллагааны журмыг Нийслэлийн Засаг дарга баталж, мөрдүүлнэ.

ЗУРГААДУГААР БҮЛЭГ. БАРИЛГЫН АЖЛЫГ ЭХЛҮҮЛЭХ, ҮРГЭЛЖЛҮҮЛЭХ
ЗӨВШӨӨРӨЛ ОЛГОХ
 
6.1.      Монгол улсын Засгийн газрын 2012 оны 151 дүгээр тогтоолоор батлагдсан “Барилгын ажлыг эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл олгох, ашиглалтад оруулах дүрэм”-ийг баримтлан барилгын ажлыг эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл олгоно.
6.2.      Иргэн, хуулийн этгээд нь барилгын ажлыг эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх хүсэлтийг нийслэлийн Иргэдийг хүлээн авах төвөөр дамжуулан нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллагад гаргана.
6.3.      Барилгын ажлыг эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл олгох хүсэлт нь Засгийн газрын 2012 оны 151 дүгээр тогтоолын 4 дүгээр хавсралтын “А” хэсэгт заасны дагуу дараах бүрдэлтэй байна.
6.3.1.зөвшөөрөл олгохыг хүссэн өргөдөл;
6.3.2.барилгын ажил, үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрлийн гэрчилгээ (тухайн ажлыг гүйцэтгэх хүрээнд тохирсон);
6.3.3. тухайн барилгын магадлал хийгдсэн зураг төсөл;
6.3.4.барилга угср-алтын ажилд захиалагчийн техникийн хяналт гүйцэтгэх инженер техникийн ажилтныг  томилсон шийдвэр;
6.3.5.захиалагч (хөрөнгө оруулагч)-ийн техникийн хяналт гүйцэтгэх болон зохиогчийн хяналт хийх гэрээ;
6.3.6.барилга угсралтын ажлыг гүйцэтгэх гэрээ;
6.3.7.хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн үйл ажиллагааны шаардлагыг хангасан барилгын талбайн зохион байгуулалтын зураг.
6.4.      Дор дурьдсан шаардлагыг хангасан иргэн, хуулийн этгээдэд барилгын ажлыг эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл олгоно.
6.4.1.энэ журмын 6.3-т заасан баримт бичгийн бүрдлийг хангасан байх;
6.4.2.барилгын тэг тэнхлэгийг газарт шилжүүлэх ажлыг хийлгэсэн байх;
6.4.3.барилгын хамгаалалтын хашаа, орц, гарцын байршлыг нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллагаар тогтоолгосон байх;
6.4.4.барилгын талбайн зохион байгуулалт, барилгын хамгаалалтын хашаа, орц , гарцыг тогтоосон зургийн дагуу гүйцэтгэсэн байх;
6.4.5.барилга угсралтын ажил удаан хугацаагаар зогссон болон хуучин барилгад шинэчлэлт хийх үед салбарын мэргэжлийн хяналтын байгууллагын шийдвэр, зөвлөх үйлчилгээ гүйцэтгэгчийн дүгнэлт гаргуулах.
6.5.      Барилгын захиалагч нь барилга, байгууламжийн тэг тэнхлэгийг газарт шилжүүлэхдээ геодези, зураг зүйн үйлдвэрлэл үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй байгууллага /цаашид “геодезийн гүйцэтгэгч” гэх/-аар гүйцэтгүүлнэ.
6.6.      Геодезийн гүйцэтгэгч нь батлагдсан ерөнхий төлөвлөгөө, архитектур төлөвлөлтийн даалгавар, барилгажих талбайн байршлын схем зургийг үндэслэн гарсан барилга, байгууламжийн зай хэмжээ, өндөржилтийн зургаар тэг тэнхлэгийг газарт шилжүүлэх ажлыг хийж акт үйлдэнэ.
6.7.      Барилгын асуудал эрхэлсэн байгууллагатай гэрээ байгуулсан геодезийн гүйцэтгэгч компани нь барилга, байгууламжийн тэг тэнхлэгийг газарт шилжүүлэх ажлыг гүйцэтгэснээс хойш ажлын 3 хоногт багтаан акт болон тоон мэдээллийг хот байгуулалтын мэдээллийн санд хүлээлгэн өгнө.
6.8.      Геодезийн гүйцэтгэгч нь батлагдсан ерөнхий төлөвлөгөө, архитектур төлөвлөлтийн даалгавар, зай хэмжээний зургийг зөрчин барилга, байгууламжийн тэг тэнхлэгийг газарт шилжүүлэх, акт нөхөж үйлдвэл тусгай зөвшөөрлийг цуцлуулах хүртэл арга хэмжээг нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллагаас холбогдох эрх бүхий байгууллагад тавьж шийдвэрлүүлнэ.
6.9.      Барилгын захиалагч, гүйцэтгэгч нь батлагдсан  архитектур төлөвлөлтийн даалгавар, зай хэмжээний зургийг зөрчин тэг тэнхлэгийг газарт шилжүүлэн тавиулсан бол барилга угсралтын ажлыг зогсоох, барилга байгууламж эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрлийг цуцлах хүртэл арга хэмжээг нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллагаас авна.
6.10.    Энэ журмын 6.3, 6.4-т заасан баримт бичгийн бүрдэл дутуу, зөвшөөрөл хүссэн барилгын газар болон барилгатай холбоотой асуудлаар шүүх, хууль хяналтын байгууллагад хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явагдаж байгаа зэрэг шалтгаанаар хүсэлтийг хүлээн авах боломжгүй тохиолдолд нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллагаас үндэслэл бүхий хариуг хүсэлт гаргагчид ажлын 3 хоногт багтаан өгнө.
6.11.    Барилгын ажлыг эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрлийг нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллага олгоно.
6.12.    Барилгын ажлыг эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрлийг захиалагчийн хүсэлтийг үндэслэн барилга угсралтын ажлын дараахь үе шатаар олгож болно.
6.12.1.газар, шороо, суурийн ажил
6.12.2.барилга угсралтын ажил
6.12.3.барилгын засал чимэглэл, тохижилтын ажил
6.12.4.гадна шугам сүлжээний ажил
6.13.    Нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллага баримт бичгийн бүрдэл болон барилгын талбайн хяналтыг гүйцэтгэсний үндсэн дээр барилгын ажлыг эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрлийг хүсэлт хүлээн авснаас хойш ажлын 3 хоногт багтаан холбогдох иргэн, хуулийн этгээдэд олгоно.
6.14.    Захиалагчийн техникийн хяналт нь барилгын зураг төсөл болон барилга угсралтын ажлын үе шатны хяналтаар хэрэгжинэ.
6.15.    Энэ журмын 6.13-т заасан техникийн хяналтыг захиалагчийн сонгосон мэргэжлийн баг, хуулийн этгээд гэрээний үндсэн дээр хэрэгжүүлнэ.
6.16.    Техник хяналтын гэрээнд хяналтыг хэрэгжүүлэх дор дурьдсан асуудлыг заавал тусгана.
6.16.1.барилгын хийц, бүтээц, материал, эдлэхүүний чанар;
6.16.2.барилга угсралтын хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй ажиллагаа;
6.16.3   талбайн зохион байгуулалт.
6.17.    Нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллага нь дор дурдсан санал, хүсэлтийг хянаж, барилгын ажил эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрлийг хүчингүй болгож болно.
6.17.1.захиалагч /хөрөнгө оруулагч/-ийн хүсэлт;
6.17.2.техникийн хяналт гүйцэтгэгч болон зохиогчийн хяналт гүйцэтгэгчийн санал;
6.17.3.барилгын үйлдвэрлэлийн явцад технологийн ноцтой алдаа гаргасныг мэргэжлийн хяналтын байгууллага тогтоож, ирүүлсэн санал.
6.18.    Нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллага нь албан ёсны зөвшөөрөлтэй барилгын талаарх мэдээллийг өөрийн байгууллагын/mpa.ub.gov.mn/ цахим хуудсанд байршуулан нийтэд мэдээлнэ.
6.19.    Цахим хуудсаар дамжуулан мэдээлээгүй зөвшөөрөлгүй болон зөрчилтэй барилгад захиалга өгсөн, худалдан авсан, хөрөнгө оруулсан зэргээс үүдэн гарсан асуудлаар төр хариуцлага хүлээхгүй.
6.20.    Нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллагаас барилгын ажил эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл авалгүйгээр барилга угсралтын ажил эхлүүлсэн иргэн, хуулийн этгээдийн талаарх мэдээллийг банк, санхүүгийн байгууллага, инженерийн дэд бүтцийн техникийн нөхцөл олгогч байгууллагуудад албан ёсоор хүргүүлнэ.
  
ДОЛООДУГААР БҮЛЭГ. БАРИЛГЫГ АШИГЛАЛТАД ОРУУЛАХ
 
7.1.      Монгол Улсын Засгийн газрын 2012 оны 151 дүгээр тогтоолоор батлагдсан “Барилгын ажлыг эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл олгох, ашиглалтад оруулах дүрэм”-ийг баримтлан барилгыг ашиглалтад оруулна.
7.2.      Иргэн, хуулийн этгээд нь барилгыг ашиглалтад оруулах хүсэлтийг нийслэлийн Иргэдийг хүлээн авах төвөөр дамжуулан нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн байгууллагад гаргана.
7.3.      Барилгыг ашиглалтад оруулах хүсэлт нь Засгийн газрын 2012 оны 151 дүгээр тогтоолын 4 дүгээр хавсралтын “Б” хэсэгт заасан баримт  бичгээс бүрдсэн байна.
7.4.      Баримт бичгийн бүрдэл, барилга угсралтын ажлын гүйцэтгэлийг урьдчилан  хянаж, шаардлага хангасан бол барилгын зориулалт, хүчин чадал, хийц бүтээцээс хамааруулан барилга ашиглалтад оруулах комиссын бүрэлдэхүүн, ажиллах хуваарийг нийслэлийн барилгын асуудал эрхэлсэн байгууллагаас долоо хоног бүрийн пүрэв гаригт батлан ажиллуулна.
7.5.      Барилгыг ашиглалтад оруулах комисс барилга угсралтын ажлын гүйцэтгэлийг шалгана.
7.6.      Нийслэлийн Өмчийн харилцааны газар нь энэ журмын 3.11-д дурьдсан орон сууц төвлөрүүлэх гэрээний биелэлтийг хангуулан, орон сууцыг нийслэлийн өмчид бүртгэх ажлыг хариуцан гүйцэтгэнэ.
7.7.      Батлагдсан зураг төслийн дагуу тохижилтын ажил хийгдээгүй барилгад  ашиглалтад оруулах комисс ажиллуулах хүсэлт ирүүлсэн бол  захиалагч нь Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын албатай тохижилтын ажлын гэрээ байгуулж тухайн барилга байгууламжийн орчны тохижилтод шаардагдах зардлыг батлагдсан төсвийн дагуу байршуулсан байна.
7.8.      Захиалагч /зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэгч/, гүйцэтгэгч нь комиссоос өгсөн үүргийн биелэлтийг 14 хоногт бүрэн хангасан тохиолдолд барилга ашиглалтад оруулах акт үйлдэж, түүнд бүх гишүүд гарын үсэг зурна.
7.9.      Барилга ашиглалтад оруулах актад нэгдсэн дугаар олгоно.
7.10.    Энэ журмын 7.6, 7.7, 7.8-д дурьдсан үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж, баталгаажуулснаар тухайн барилгыг ашиглалтад оруулсанд тооцно.
7.11.    Байнгын ашиглалтад оруулах комисс ажиллахаас өмнө барилгын болон инженерийн гадна шугам сүлжээний гүйцэтгэлийн мэдээллийг хот байгуулалтын мэдээллийн санд бүртгүүлнэ.
7.12.    Захиалагч /хөрөнгө оруулагч/ нь ашиглалтад оруулсан барилга байгууламжийн газрын зөвшөөрөл, тэг тэнхлэг таталтын акт, зураг төсөл, ил, далд ажлын гүйцэтгэлийн акт, гадна шугам сүлжээний гүйцэтгэлийн зураг, барилгын ажлын чанар, явцад зохиогчийн болон техникийн хяналт гүйцэтгэгчийн дүгнэлт болон бусад баримт бичгийг тухайн барилга байгууламжийг ашиглалтад оруулах комисс ажилласан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор холбогдох архивт шилжүүлнэ.
 
НАЙМДУГААР БҮЛЭГ. ХОРИГЛОХ ЗҮЙЛ
 
8.1.      Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт барилга барих үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд дараах зүйлийг хориглоно.
8.1.1.нутгийн захиргааны байгууллага болон эрх бүхий мэргэжлийн байгууллагын зөвшөөрөлгүй газар эзэмших, барилга байгууламж барих;
8.1.2.олгосон газарт зориулалтын бус барилга байгууламж барих, хүн амын амьдрах орчны чанарт сөрөг нөлөө бүхий үйл ажиллагаа явуулах;
8.1.3.бусдын газар эзэмшихтэй холбогдсон эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчих;
8.1.4.эзэмшиж, ашиглаж буй газартаагеодезийнцэг, тэмдэгтболонэдлэнгазрынхилзаагийнтэмдэглээсийггэмтээх, устгах, зохихзөвшөөрөлгүйнүүлгэншилжүүлэх;
8.1.5.архитектур төлөвлөлтийн даалгаваргүйгээр барилгын эх загвар зураг боловсруулах, батлагдсан эх загвар зураггүйгээр ажлын зураг төсөл боловсруулах;
8.1.6.барилгын ажлыг магадлал хийгдсэн ажлын зураг төсөлгүйгээр гүйцэтгэх;
8.1.7.инженерийн шугам сүлжээний хамгаалалтын зурваст барилга байгууламж төлөвлөх, барих;
8.1.8.барилга угсралтын ажлыг эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлгүйгээр эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх;
8.1.9.барилга байгууламжийн зураг төсөл боловсруулах, барилгын ажил гүйцэтгэх, зураг төсөл зохиогч, захиалагч /хөрөнгө оруулагч/-аас чанарын хяналт тавих, худалдан борлуулахтай холбогдсон ажиллагааг гэрээгүйгээр гүйцэтгэх;
8.1.10.барилга байгууламж барих ажилд стандартын шаардлага хангаагүй, гарал үүсэл, тохирлын гэрчилгээгүй, батлагдаагүй импортын материал, эдлэхүүн болон барилгын хэв хашмалын тулаасанд мод хэрэглэх;
8.1.11.барьж дуусаагүй, дууссан боловч ашиглалтад хүлээж аваагүй барилга байгууламжийг ашиглах;
8.1.12.газрын зөвшөөрөл, техникийн нөхцөл олгоогүй, зураг төсөл нь боловсруулагдаж дуусаагүй орон сууцны барилгад иргэдээс хөрөнгө төвлөрүүлөх;
8.1.13.эрх бүхий байгууллагаас барилгын холбогдох зөвшөөрлийг зохих журмын дагуу авсан иргэн, хуулийн этгээдийн барилга угсралтын ажилд хөндлөнгийн этгээд санаатайгаар саад хийх.
8.1.14.барилга угсралтын ажлыг эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл аваагүй барилга байгууламжийг инженерийн дэд бүтцээр хангах;
8.1.15.дуудлага худалдаа, төсөл шалгаруулалтаар газар эзэмшүүлэх, ашиглуулах хуулийн заалтыг зөрчин газар эзэмшүүлэх шийдвэр гаргах.
8.1.16.хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө болон барилгын норм нормативыг зөрчин барилгын эх загвар зураг батлах;
8.1.17.барилга угсралтын ажлыг эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл олгох, барилга байгууламжийг байнгын ашиглалтад оруулах ажлыг хууль бусаар хийж гүйцэтгэх.
 
ЕСДҮГЭЭР БҮЛЭГ. ХАРИУЦЛАГА
 
9.1.      Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт барилга барих үйл ажиллагаанд холбогдох хууль тогтоомж болон энэ журмыг зөрчсөн этгээдэд дор дурьдсан хариуцлагыг ногдуулна.
9.1.1.зохихзөвшөөрөлгүйгээргазардээрбарилга, байгууламжбарьсан, эсхүл бусад  хэлбэрээртүүнийгдурмэдэнэзэмшсэнбол Газрын тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.4-т заасны дагуу газрыгалбаданчөлөөлөхаргахэмжээавч, холбогдохзардлыггэмбуруутайэтгээдээсгаргуулна. Газрыгчөлөөлөөгүйболугбарилга, байгууламжийгшаардлагатайгэжүзвэл Газрын тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.5-т заасны дагуу .төрийнөмчлөлдүнэтөлбөргүйшилжүүлнэ.
9.1.2.барилгад техникийн нөхцөл авах, барилгын хийц, эдлэхүүний бат бэх, чанарын асуудлыг захиалагч болон зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэгч хариуцна.
9.1.3.барилгын ажлыг эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл аваагүй этгээд  барилга угсралтын ажил эхлүүлж, үргэлжлүүлсэн бол газар эзэмших, ашиглах эрхийг нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар хүчингүй болгоно.
9.1.4.энэ журмын 8.1.1, 8.1.5, 8.1.6, 8.1.8, 8.1.9, 8.1.10-д заасныг зөрчсөн этгээдэд Барилгын тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.1.2-т зааснаар иргэнийг 250000-500000, хуулийн этгээдийг 1000000-2000000 хүртэл төгрөгөөр торгоно.
9.1.5.барилга байгууламж, инженерийн шугам сүлжээ тохижилтын ажил гүйцэтгэх явцад учруулсан хохирлыг тухайн үйл ажиллагааг гүйцэтгэсэн этгээд хууль тогтоомжийн дагуу нөхөн төлж, ажлыг хийж гүйцэтгэнэ.
9.1.6.энэ журмын 8.1.2, 8.1.7-д заасныг зөрчсөн бол Хот байгуулалтын тухай хуулийн 28 дугаар зүйлийн 28.1.2-т зааснаар иргэнийг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 10-20 дахин, хуулийн этгээдийг 40-80 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно.
9.1.7.энэ журмын 8.1.11, 8.1.12, 8.1.13-т заасныг зөрчсөн бол Барилгын тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.1.3-т зааснаар иргэнийг 500000-1000000, хуулийн этгээдийг 2000000-4000000 төгрөгөөр торгож, учруулсан хохирлыг арилгахтай холбогдон гарах зардлыг төлүүлнэ.
9.1.8.энэ журмын 8.1.14, 8.1.16, 8.1.17-д заасныг зөрчвөл тухайн байгууллагын даргыг ажлаас халах үндэслэл болно.
9.1.9.энэ журмын 8.1.15-т заасныг зөрчвөл нийслэлийн Засаг даргыг албан тушаалаас огцруулах үндэслэл болно.
9.1.10.барилгын ажил гүйцэтгэсний дараа зам, талбай, шугам сүлжээ болон бусад байгууламжийг анх байсан байдлаар нь сэргээн засаагүй, эсхүл дутуу буюу чанаргүй гүйцэтгэсэн бол Захиргааны хариуцлагын тухай хуулийн 381 дүгээр зүйлийн  381.2-т зааснаар зөрчил гаргасан иргэнийг 30000 хүртэл, албан тушаалтныг 40000 хүртэл, хуулийн этгээдийг 150000 хүртэл төгрөгөөр торгоно.
9.1.11.иргэн хуулийн этгээд чанар муутай, дутуу болон батлагдсан зураг төсөл зөрчиж барилга барьж, ашиглалтад хүлээлгэн өгсөний улмаас хохирол учруулсан бол Эрүүгийн хуулийн 174 дүгээр зүйлд заасны дагуу хариуцлага хүлээлгэнэ.

 
ГАЗАР ЭЗЭМШИХ ЭРХИЙН ГЭРЧИЛГЭЭГ ШИЛЖҮҮЛЭХ, ХУГАЦААГ
 СУНГАХ, ГАЗРЫН  ЗОРИУЛАЛТЫГ ӨӨРЧЛӨХ
ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ЖУРАМ
 
Нэг. Нийтлэг үндэслэл  

1.1. Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт Газрын тухай хуулийг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны хүрээнд газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг шилжүүлэх, гэрчилгээний хугацаа сунгах, газар ашиглалтын зориулалтыг өөрчлөх шийдвэр гаргах үйл ажиллагааг зохицуулахад энэхүү журмын зорилго оршино.
1.2. Журмыг нийслэлийн газрын болон барилга, хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн орон нутгийн төрийн захиргааны байгууллагууд үйл ажиллагаандаа мөрдөн ажиллана.
1.3. Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг бусдад шилжүүлэх, эрхийн гэрчилгээний хугацаа сунгуулах, газар эзэмших, ашиглах зориулалтыг өөрчлөх, газрын хэмжээ нэмэгдүүлэх тухай иргэн, хуулийн этгээдийн хүсэлтийг Иргэдийг хүлээн авах төв хүлээн авна.
1.4. Иргэдийг хүлээн авах төв хүсэлтийг бүртгэж, Иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 4-т зааснаар түүнийг шийдвэрлэх байгууллагад өдөрт нь багтаан шилжүүлнэ.
            1.5. Газар эзэмших эрхтэй холбоотой иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын хүсэлтийг дараах зарчмаар шийдвэрлэнэ.
1.5.1. Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг шилжүүлэх тухай хүсэлтийг Газрын тухай хуулийн 38 дугаар зүйлийн 38.3, Газрын харилцаа, геодези зураг зүйн газрын даргын 2008 оны 83 дугаар тушаалаар батлагдсан “Газар эзэмших, ашиглах эрхийн гэрчилгээ олгох журам”-д заасан үйл ажиллагаа явуулж, бичиг баримтын бүрдлийг хангуулан тухайн шатны Засаг даргад танилцуулан шийдвэр гаргуулах;
1.5.2. Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгуулах тухай хүсэлтийг Газрын тухай хуулийн 37 дугаар зүйл, Газрын харилцаа, геодези зураг зүйн газрын даргын 2008 оны 83 дугаар тушаалаар батлагдсан “Газар эзэмших, ашиглах эрхийн гэрчилгээ олгох журам”-д заасан үйл ажиллагаа явуулж, бичиг баримтын бүрдлийг хангуулсны дараа Нийслэлийн Ерөнхий төлөвлөгөөний газраас санал авч тухайн шатны Засаг даргад танилцуулж шийдвэр гаргуулах;
1.5.3. Газар эзэмших, ашиглахзориулалтыг өөрчлүүлэх тухай хүсэлтийг Газрын харилцаа, геодези зураг зүйн газрын даргын 2008 оны 83 дугаар тушаалаар батлагдсан “Газар эзэмших, ашиглах эрхийн гэрчилгээ олгох журам”-д заасан үйл ажиллагаа явуулж, бичиг баримтын бүрдлийг ханган  нийслэлийн барилга хот байгуулалт, газрынасуудал эрхэлсэн байгууллагуудын Газар, барилгажилтын зөвлөл /цаашид “Зөвлөл” гэх/-ийн хурлаар хэлэлцүүлэн хурлаас гарсан санал дүгнэлтийг тухайн шатны Засаг даргад танилцуулж шийдвэр гаргуулах;
1.6. Эзэмшил газрынхаа хэмжээг тухайн байршилдаа нэмэгдүүлэх тухай хүсэлтийг Газрын тухай хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.1.2-т заасныг баримтлан нэмэгдүүлэхээр хүсэлт гаргасан газрын хэмжээгээр мөн хуулийн 36 дугаар зүйлийн 36.1-д заасан дуудлага худалдааны анхны үнийг төлүүлсний дараа тухайн шатны Засаг дарга шийдвэрлэнэ.
1.7. Иргэн өмчийн газраа бусдад ашиглуулах, эзэмшүүлэх, газар өмчлөх эрхээ бусдад шилжүүлэх, барьцаалахтай холбоотой харилцааг Монгол Улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулийн 24 дүгээр зүйл, 26 дугаар зүйлийн 26.1, 27 дугаар зүйлийн 27.1.3, 29 дүгээр зүйл, Иргэний хууль, Эд хөрөнгө өмчлөх эрх, түүнтэй холбоотой эд хөрөнгийн бусад эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн холбогдох бусад заалтад заасны дагуу зохицуулна.

Хоёр. Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг бусдад шилжүүлэх тухай шийдвэр гаргах үйл ажиллагаа

            2.1. Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ шилжүүлэх хүсэлтийг Иргэдийг хүлээн авах төвөөр дамжуулан газар эзэмшүүлэх шийдвэр гаргасан тухайн шатны Засаг даргын харьяалах газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага хүлээн авна.
            2.2. ЭрхийнгэрчилгээгшилжүүлэхтухайхүсэлтийгхүлээнавахдааГазрынтухайхуулийн 38 дугаарзүйлийн 38.2.2-т заасаннотолгоог гэрээ, эсхүл хүсэлтэд тусгах бөгөөд уг бичиг баримтад газрын эрх олгогдох үед эрх шилжүүлэгч талд хүлээлгэсэн эрх, үүрэг, түүнийг хангах аргыг газар эзэмших эрхийн гэрчилгээний хамт гэрчилгээг шилжүүлэн авч буй тал залгамжлан авахыг хүлээн зөвшөөрч байгааг тусгасан байна.
            2.3. Газарэзэмшихэрхийнгэрчилгээгшилжүүлэн авчбайгааэтгээдийнгэрчилгээнийхүгацааг гэрчилгээ шилжүүлэн авсан өдрөөс эрхшилжүүлэгчид анх олгосон гэрчилгээнийхугацаадуусгавар болох хүртэлх хугацаагаар тогтоож шийдвэрийн төслийг бэлдэнэ.
            2.4. Газар эзэмшигч газраа бүхэлд ньшилжүүлжбайгаатохиолдолдгазрынзориулалт, хэмжээг, газрынхаазаримхэсгийгшилжүүлж байгаа тохиолдолд газрын зориулалтыг өөрчлөхгүй.   
            2.5. Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ шилжүүлэх хүсэлт болон түүнд хавсаргасан бичиг баримт Газрын тухай хууль болон газар эзэмшүүлэх, ашиглуулах гэрээнд заасан шаардлагыг хангасан тохиолдолд газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага 15 хоногт багтаан газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ шилжүүлэх талаар гаргах тухайн шатны Засаг даргын шийдвэрийн төслийг бэлдэж танилцуулан шийдвэр гаргуулна.
            2.6. Засаг даргын шийдвэрийг үндэслэн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны орон нутгийн байгууллага газрын улсын бүртгэлд газрын эрх шилжсэнийг бүртгэнэ.
            2.7. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 39 дүгээр зүйлийн 39.1.4-т заасан эзэмших эрхийн гэрчилгээгээ бусдад шилжүүлэхэд төлөх хураамжийг төлсөн тохиолдолд шилжүүлэн авч буй этгээдэд газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг шинээр олгож, газар эзэмшүүлэх гэрээг шинэчлэхгүйгээр өмнөх эзэмшигчтэй хийсэн гэрээнд хавсралтаар зөвхөн газар эзэмшигчийн нэр өөрчлөгдсөн тухай нэмэлт өөрчлөлт оруулна.

Гурав. Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацаа сунгах тухай шийдвэр гаргах үйл ажиллагаа

3.1. Хотын хөгжлийн ерөнхий болон хэсэгчилсэн төлөвлөгөө, газар дээрх үл хөдлөх хөрөнгө, барилга байгууламжийн ашиглалтын зориулалт, хийц, газрын гэрээний үүргийн гүйцэтгэлийг үндэслэл болгон газар эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацааг 40 хүртэл жил, ашиглах эрхийн гэрчилгээний хугацааг 5 хүртэл жилээр сунгах тухай шийдвэрийг тухайн шатны Засаг дарга гаргана. 
3.2.Газрын эрхийн гэрчилгээг сунгах хугацааг тодорхойлохдоо дараах зарчмыг баримтална:
            3.2.1. Барилга, байгууламж барих зориулалтаар газрын эрх авч гэрээ хийсэн боловч захиргааны байгууллага болон бусдын хууль бус үйлдэлээс  шалтгаалангазар эзэмших, ашиглах гэрээ хийснээс хойш  2 жилийн хугацаанд барилга, байгууламж барьж эхлээгүй газар эзэмшигч, ашиглагчийн гэрчилгээний хугацааг дээр дурьдсан шалтгаан үргэлжилсэн хугацаагаар 1 удаа сунгах;
3.2.2. Гэрээнд заасан хугацаанд барилга байгууламжаа барьж ашиглалтад өгсөн этгээдэд барилга байгууламжийн ашиглалтын зориулалт, хийц, газрын гэрээний үүргийн гүйцэтгэлийг үндэслэл болгон тухайн газрыг үргэлжлүүлэн хуульд заасан хугацаагаар энэ журамд заасан зарчмыг баримтлан сунгах;
3.2.3. Тухайн газрыг хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө, үүргийн болон нутаг дэвсгэрийн бүсчлэлд тусгагдсанаас өөр зориулалтаар болон уурхайн эдэлбэрийн зориулалтаар эзэмшиж буй газар эзэмшигчийн гэрчилгээний хугацааг 5  хүртэл жилээр;                 
3.2.4. Тухайн газрыг хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө, үүргийн болон нутаг дэвсгэрийн бүсчлэлд тусгагдсан зориулалтаар ашиглаж байгаа, 10 жилээс дээш насжилттай, 1-3 давхар барилга бүхий болон нефтийн бүтээгдэхүүний агуулах, шатахуун түгээх станц, бөөний худалдааны зах, төвүүдийн газар эзэмшигчийн гэрчилгээний хугацааг 5-10 жилээр;
3.2.5. Тухайн газрыг хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө, үүргийн болон нутаг дэвсгэрийн бүсчлэлд тусгагдсан зориулалтаар ашиглаж байгаа, доороо үйлчилгээтэй орон сууцны 5-12 давхар барилга, амины орон сууцны барилга, худалдаа, бүх төрлийн үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, шашин, сүм хийд, аж ахуйн бусад зориулалтаар газар эзэмшигчийн гэрчилгээний хугацааг 10-15 жилээр;
3.2.6. Тухайн газрыг хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө, үүргийн болон нутаг дэвсгэрийн бүсчлэл тусгагдсан зориулалтаар ашиглаж байгаа, зориулалтын дагуу үйл ажиллагаа явуулж байгаа төрийн өмчийн сургууль, цэцэрлэг, хүүхдийн байгууллага, төрийн байгууллагын, хотын нийтийн тээвэр, дулаан, холбоо, эрчим хүчний хангамж, төмөр зам, нисэх онгоцны буудлын зориулалттай газрын гэрчилгээний хугацааг 15-20 жилээр;
3.2.7. Улаанбаатар хотыг 2020 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөтэй уялдуулан  боловсруулсан хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөнд тусгагдсаны дагуу шинээр баригдсан иргэний, үйлдвэрлэлийн болон хөдөө аж ахуйн зориулалтаар баригдсан барилга, байгууламжийн газар эзэмшигчийн гэрчилгээний хугацааг 20-40 жилээр сунгаж шийдвэр гаргана.
3.3. Эрхийн гэрчилгээний хүчин төгөлдөр байх хугацаа дуусахаас 30-аас доошгүй хоногийн өмнө газар эзэмшигч, ашиглагч нь хугацаа сунгуулах хүсэлтээ гаргаагүй тохиолдолд өмнөх газрын эрх дуусгавар болсноос хойшхи хугацаанд газрыг зөвшөөрөлгүй ашигласан гэж үзэж Газрын тухай хуулийн 63 дугаар зүйлийн 63.1.11-т заасан захиргааны хариуцлагыг ногдуулж, торгуулийг төлсний дараа гэрчилгээний хугацаа сунгаж шийдвэр гаргана.
3.4. Газрын эрхийн гэрчилгээний хугацаа сунгуулах хүсэлтийгИргэдийг хүлээн авах төвөөр дамжуулан хүлээн авна.
3.5. Иргэдийг хүлээн авах төвөөр дамжууланхүсэлтийг хүлээн авсан газрын асуудал эрхэлсэн байгууллага Газрын тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.2-т заасны дагуу газар эзэмшигч, ашиглагч эрхийн гэрчилгээ эзэмших нөхцөлийг хангасан эсэхийг хянаж газрын гэрээний үүргийн биелэлтийг дүгнэнэ.
3.6. газрын асуудал эрхэлсэн байгууллага нь газар эзэмшигч, ашиглагч эрхийн гэрчилгээ эзэмших нөхцөлийг  хангасан эсэхийг хянаж тогтоохдоо газар эзэмшүүлэх, ашиглуулах гэрээний үүргийн биелэлтийг зүйл тус бүрээр дүгнэжакт үйлдэн шинэчлэн байгуулах гэрээнд хавсаргана.
3.7. Газрын эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгахдаа газрын зориулалтыг газар зохион байгуулалтын болон хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөнд тусгагдсан газар ашиглалтын зориулалтаар тодорхойлон өөрчлөнө.
3.8. Газрын асуудал эрхэлсэн байгууллага  нь газар эзэмших гэрээний үүргийн биелэлтийг хангаж ажилласныг актаар тогтоох болон газрын зориулалтыг хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөнд нийцсэн эсэх асуудлыг ажлын 5 хоногийн дотор Газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны орон нутгийн байгууллага Нийслэлийн Ерөнхий төлөвлөгөөний газарт санал авахаар холбогдох материалыг хүргүүлнэ.
3.9. Нийслэлийн Ерөнхий төлөвлөгөөний газар ажлын 5 хоногт багтаан саналаа бичгээр  ирүүлнэ. Дурдсан хугацаанд санал ирүүлээгүй тохиолдолд зөвшөөрсөн санал өгсөнд тооцно.
3.10. Газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны орон нутгийн байгууллага гэрээний үүргийн биелэлтийг дүгнэсэн акт, Нийслэлийн ерөнхий төлөвлөгөөний газрын саналыг тусган тухайн шатны Засаг даргын гаргах шийдвэрийн төслийг бэлдэж танилцуулна.
3.11. Тухайн шатны Засаг дарга газар эзэмших, ашиглах эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгах эсэх талаар шийдвэр гаргана.
3.12. Газар эзэмшигч, ашиглагч гэрээний үүргийн биелэлтийг хангаагүй нь актаар тогтоогдсон тохиолдолд захиргааны байгууллагаас гэрээний үүргийн биелэлтийг хангах 30 хоногийн хугацаа тогтоож зөрчлийг арилгуулна.
3.13. Тогтоосон хугацаанд гэрээний үүргийн биелэлтийг хангаагүй тохиолдолд үүргийн биелэлт хангах хүртэл гэрчилгээний хугацааг сунгахгүй бөгөөд зөрчлийг арилгасны дараа газрын гэрчилгээний хугацаа сунгахдаа энэ журмын 3.3-тзаасан арга хэмжээ авна.
3.14. Засаг даргын шийдвэрийг үндэслэн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны орон нутгийн байгууллага газрын улсын бүртгэлд газар эзэмших гэрчилгээний хугацаа сунгагдсан талаарх бүртгэлийг хийнэ.

Дөрөв. Газар ашиглалтын зориулалт өөрчлөх тухай шийдвэр гаргах үйл ажиллагаа

4.1. Газар эзэмшигч, ашиглагчийн газар ашиглалтын зориулалтыг дараах үндэслэлээр тодорхойлон өөрчилж болно.
4.1.1. газар зохион байгуулалтын ерөнхий төлөвлөгөөнд тусгагдсан газар ашиглалтын зориулалт;
4.1.2. хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөнд газар ашиглалтын зориулалт тусгагдсан  байдал /үүргийн бүсчлэл/;
4.1.3. хүсэлт гаргагч аж ахуйн нэгж, байгууллагын улсын бүртгэлийн гэрчилгээнд бүртгэгдсэн үйл ажиллагааны чиглэл;
4.2. Тухайн газар дээр 3-аас дээш төрлийн үйл ажиллагаа явуулж буй тохиолдолд газар ашиглалтын зориулалтыг тогтоохдоо эзэмшил газрын талбайн хэмжээнд хамгийн их хувийг эзэлсэн газарт явагдаж байгаа үйл ажиллагааны төрлөөс эхлэн 2-оос илүүгүй газар ашиглалтын зориулалтыг Засаг даргын шийдвэрт тусгаж, эрхийн гэрчилгээнд бичнэ.
4.3.Газрын асуудал эрхэлсэн байгууллага нь газар эзэмших гэрээний үүргийн биелэлтийг хангаж ажилласныг актаар, журмын 4.1-д заасан үндэслэлийн дагуу газар ашиглалтын зориулалтыг ажлын 5 хоногийн дотор тогтоож газар ашиглалтын зориулалтыг өөрчлөх саналаа “Газар, барилгажилтын зөвлөл”-д танилцуулан санал дүгнэлт гаргуулна.
4.4. Газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны орон нутгийн байгууллага гэрээний үүргийн биелэлтийг дүгнэсэн акт, “Газар, барилгажилтын зөвлөл”-ийн  санал, дүгнэлтийг тусган тухайн шатны Засаг даргын гаргах шийдвэрийн төслийг бэлтгэн Засаг даргад танилцуулж шийдвэр гаргуулна.
4.5.Засаг даргын шийдвэрийг үндэслэн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны орон нутгийн байгууллага газрын улсын бүртгэлд газар ашиглалтын зориулалт өөрчилсөн талаарх бүртгэлийг хийж, гэрээг шинэчлэн байгуулж гэрчилгээг шинээр олгоно.

Тав. Газар эзэмшүүлэх, ашиглуулах гэрээндшаардлагатай гэж үзсэн бусад зүйлийг тусгах

5.1. Газар эзэмшүүлэх, ашиглуулах гэрээг Газрын харилцаа, геодези, зураг зүйн газрын даргын 2003 оны 157 дугаар тушаалын хавсралтаар баталсан загварын дагуу байгуулахдаа Газрын тухай хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.6.11-д заасан гэрээнд тусгах шаардлагатай гэж үзсэн бусад зүйлийг гэрээ тус бүрт тусгайлан зааж оруулсан байна.
5.2. “Гэрээнд тусгах шаардлагатай гэж үзсэн бусад зүйл” гэдэгт газрын байршил, төлөвлөлт, зориулалт, газар эзэмших, ашиглах гэрчилгээний хугацаа,газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг шилжүүлэх тохиолдол, газар ашиглалтын онцлогоос шалтгаалан гэрээгээр нэмж хүлээлгэх нөхцөл, болзлыг ойлгоно.
5.3. Газар эзэмшигч, ашиглагчид гэрээгээр нэмж хүлээлгэх нөхцөл, болзлыг гэрээ байгуулах эрх бүхий этгээд зохих шийдвэр, зайлшгүй нөхцөлийг үндэслэн гэрээнд тусгаж оруулна.
5.4. Шаардлагатай тохиолдолд гэрээгээр нэмж хүлээлгэх нөхцөл, болзлыг журам батлагдахаас өмнө байгуулсан газар эзэмшүүлэх, ашиглуулах гэрээнд тусгаж, гэрээг шинэчлэн байгуулж болно. 

Зургаа. Хориглох зүйл

6.1. Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг бусдад шилжүүлэх, эрхийн гэрчилгээний хугацаа сунгуулах, газар эзэмших, ашиглах зориулалтыг өөрчлөх, газрын хэмжээ нэмэгдүүлэх хүсэлт шийдвэрлэхэддараахүйл ажиллагааг хориглоно.
6.1.1.Газрын тухай хуулийн 37, 38 дугаар зүйлийн холбогдох заалтуудад заасан бичиг баримтын бүрдэл хангаагүй хүсэлтийг хүлээн авах, шийдвэрлэх,
6.1.2. Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг бусдад шилжүүлэх, эрхийн гэрчилгээний хугацаа сунгуулах, газар эзэмших, ашиглах зориулалтыг өөрчлөх, газрын хэмжээ нэмэгдүүлэх хүсэлтийг газар эзэмших, ашиглах гэрээний үүргийн биелэлтийг дүгнэлгүйгээр, журмын 3.3, 3.12, 3.13-т заасан зөрчил арилгуулах арга хэмжээ авалгүйгээр шийдвэрлэх,
6.1.3. Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг бусдад шилжүүлэхдээ эрхийн гэрчилгээний хугацааг анх олгогдсон гэрчилгээний хугацаанаас илүү хугацаагаар сунгах, газар эзэмших, ашиглах зориулалтыг өөрчлөх, талбайн хэмжээг нэмэгдүүлэх, багасгах,
6.1.4. Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацаа сунгахдаа журмын 3.2-т зааснаас өөр үндэслэл, хугацаагаар гэрчилгээ сунгах хугацааг тогтоох,
6.1.5. Газар ашиглалтын зориулалтыг журмын 4.1.1-4.1.3-т зааснаас бусад үндэслэлээр өөрчлөх,
6.1.6. Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг бусдад шилжүүлэх, эрхийн гэрчилгээний хугацаа сунгуулах, газар эзэмших, ашиглах зориулалтыг өөрчлөх, газрын хэмжээ нэмэгдүүлэх хүсэлтийг шийдвэрлэхдээ Газрын тухай хууль болон энэ журамд заасан хугацааг хэтрүүлэх.
6.1.7. Хүсэлтийг шийдвэрлэхдээ бусад хууль тогтоомж зөрчих,

Долоо. Хариуцлага

7.1. Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн удирдлага гаргасан шийдвэрийнхээ хууль зүйн үндэслэл, хариуцлагыг бүрэн хүлээнэ.
7.2. Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг бусдад шилжүүлэх, эрхийн гэрчилгээний хугацаа сунгуулах, газар эзэмших, ашиглах зориулалтыг өөрчлөх, газрын хэмжээ нэмэгдүүлэх талаарх Засаг даргын хууль бус шийдвэрийг Монгол Улсын Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж түүний удирдлагын тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.3, Газрын тухай хуулийн 61 дүгээр зүйлийн 61.1-д заасныг үндэслэн дараах тохиолдолд Засаг дарга өөрөө буюу түүний дээд шатны Засаг дарга хүчингүй болгоно.
7.2.1.тухайн шийдвэр нь газрын тухай хууль тогтоомжийг зөрчсөн нь тогтоогдсон,
7.2.2. тухайн шийдвэр нь газар эзэмшигч, ашиглагчийн хууль ёсны эрх, ашиг сонирхлыг зөрчсөн нь тогтоогдсон.
7.3. Журмын 7.2.1, 7.2.2-т заасан Засаг даргын шийдвэр Газрын тухай хууль тогтоомж, газар эзэмшигч, ашиглагчийн хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн эсэхийгтогтооход Газрын тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.1, 57.2-т заасан байгууллага, албан тушаалтны гаргасан санал, дүгнэлтийг үндэслэл болгоно.
7.4. Энэ журмыг зөрчсөн албан тушаалтанд Төрийн албаны тухай хууль, Хөдөлмөрийн тухай хуульд заасан журмаар сахилгын шийтгэл ногдуулна.
7.5. Нийслэлийн газрын болон хот байгуулалтын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагын албан хаагч, албан тушаалтан албан үүргээ зохих ёсоор биелүүлээгүйн улмаас тухайн байгууллага нь захиргааны хариуцлага хүлээсэн бол зөрчил гаргасан албан хаагч, албан тушаалтанд сахилгын шийтгэл ногдуулна.
7.6. Журмын 3.6, 4.3-т заасан гэрээ дүгнэх явцад газар эзэмшигч, ашиглагч газрын тухай болон хот байгуулалтын тухай хууль тогтоомж зөрчсөн нь тогтоогдсон тохиолдолд эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтан Газрын тухай хууль, Хот байгуулалтын тухай хуульд заасан хариуцлагаас гадна зөрчлийн шинж байдлаас хамаарч эрүүгийн болон захиргааны хариуцлага ногдуулахаар холбогдох байгууллага, албан тушаалтанд хандаж болно.
7.6.1.зохих зөвшөөрөлгүйгээр газар дээр барилга байгууламж барьсан эсхүл бусад хэлбэрээр түүнийг дур мэдэн эзэмшсэн, ашигласан бол Эрүүгийн хуулийн 153 дугаар зүйлд заасан бусдын өмчийг гэмтээсэн гэсэн үндэслэлээр эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээр нийслэлийн Засаг дарга, эсхүл нийслэлийн Өмчийн харилцааны газар эрх бүхий байгууллагад хандана.
7.6.2. газар эзэмших, ашиглах, өмчлөх болон барилга байгууламж барих явцдаа нийтийн эзэмшлийн эд хөрөнгийг эвдсэн, гэмтээсэн этгээдэд зөрчлийн шинж байдлаас хамааран Эрүүгийн хуулийн 153 дугаар зүйлийг үндэслэн эрүүгийн хариуцлага, Захиргааны хариуцлагын тухай хуулийн 38 дугаар зүйлийг үндэслэн захиргааны хариуцлага хүлээлгэхээр нийслэлийн Засаг дарга, эсхүл нийслэлийн Өмчийн харилцааны газар эрх бүхий байгууллагад хандана.
7.6.3.Төрийн өмчийн газарт барилга байгууламж барихаар газрын эрх олгогдсон боловч зохих зөвшөөрөлгүйгээр барилга угсралтын ажил эхлүүлсэн, гүйцэтгэсэн этгээдэд Захиргааны хариуцлагын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 4, 38дугаар зүйлд заасан захиргааны хариуцлага хүлээлгэхээр Засаг дарга, эсхүл нийслэлийн Өмчийн харилцааны газар эрх бүхий байгууллага, этгээдэд хандана.