“Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил дамнасан төмөр замын гүүрийг хамтран барих тухай Монгол Улсын Засгийн газар, БНХАУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг өнгөрсөн сард Шанхай хотноо хийгээд байгаа билээ.
69 жилийн дараа болж буй уг хэлэлцээр манай улсын нийгэм, эдийн засагт чухал нөлөө үзүүлнэ гэдгийг талууд онцлоод буй.
Үүнээс өмнө 2008-2024 оны хооронд Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр зам болон Монгол, Хятадын Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил дамнасан төмөр замын бүтээн байгуулалттай холбоотойгоор Үндэсний аюулгүй байдлын хоёр зөвлөмж, Улсын Их Хурлын таван тогтоол, Засгийн газрын 45 тогтоол, тэмдэглэл зэрэг эрх зүйн барим бичгүүд батлагдан гарч байсан байна.
Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр зам барих эрх нийт таван удаа олгогдож дөрвөн удаа цуцлагдаж байжээ.
Уг түүхийг хураангуйлан танилцуулбал:
Монгол улсын Засгийн газрын 2008 оны 252 дугаар тогтоолоор Ухаахудагийн ордоос Гашуунсухайт боомт хүртэлх төмөр замын суурь бүтэц барих тусгай зөвшөөрлийг "Энержи Ресурс" ХХК-д олгосноор тус чиглэлд төмөр зам барих ажлын эхлэл тавигдсан.
Улсын Их Хурлаас 2010 онд баталсан Концессийн тухай хууль, "Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлого" зэргийг үндэслэн Засгийн газрын 2012 оны 5 дугаар сарын 161 дүгээр тогтоолоор “Ухаахудагийн ордоос Гашуунсухайт боомт хүртэл төмөр зам барих тусгай зөвшөөрөл”-ийг "Энержи Ресурс" ХХК-д олгож, барих-ашиглах-шилжүүлэх концессын гэрээ байгуулан, өргөн царигийн төмөр замын барилгын ажлыг эхлүүлсэн.
2012 оны 5-р сар
Гэвч Засгийн газрын 2012 оны 11 дүгээр сарын 121 дүгээр тогтоолоор "Энержи Ресурс” ХХК-тай байгуулсан концессын гэрээг цуцалж, төмөр зам барих тусгай зөвшөөрлийг "Монголын төмөр зам” ТӨХК-д олгосон.
Шалтгаан нь: "Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлого", Үндэсний аюулгүй байдлын 2011 оны 35/32, 07/04-р зөвлөмжүүдийг тус тус үндэслэн концессийн гэрээг цуцалсан байна. Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөмж, "Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлого"-д шинээр барихаар заасан төмөр замын суурь бүтцийн концессийг төрийн өмчит, эсхүл төрийн өмч давамгайлсан хуулийн этгээдэд олгохоор заасныг зөрчсөн гэж үзжээ.
Засгийн газрын 2013 оны 28 дугаар тогтоолоор концессын эрхийг "Монголын төмөр зам” ТӨХК-д олгож, барилгын ажлыг үргэлжлүүлэхээр шийдвэрлэсэн.
Засгийн газрын 2014 оны 268 дугаар тогтоолоор Тавантолгой уурхайд хөрөнгө оруулах, олборлолтыг Тавантолгой-Гашуунсухайт нэмэгдүүлэх, чиглэлийн төмөр зам, уул уурхайн хөрөнгө оруулалтыг цогцоор нь гүйцэтгэхийг шийдвэрлэсэн.
Дээрх шийдвэрийн дагуу Монгол Улсын Мега төсөл хариуцсан сайд М.Энхсайханы ахалсан хэлэлцээр байгуулах ажлыг 2015 оны 5 дугаар сард Улсын Их Хурлын нэр бүхий 40 гишүүн санал гаргаж зогсоосон.
Засгийн газрын 2018 оны 242 дугаар тогтоолоор "Монголын төмөр зам" ТӨХК-д олгосон Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр замын барилгын 7 ажлын зөвшөөрлийг цуцалж, "Тавантолгой төмөр зам” ХХК-д олгосноор Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр замыг 2022 онд барьж дуусгасан.