ЦААТАН ЗАЛУУ: Хотод очоод хоёр ч утсаа хулгайд алдсан, тайгаа санасан

Цаатнуудын отгоос бэлтгэсэн цуврал СУРВАЛЖИЛГА үргэлжилж байна. 

Жилийн дөрвөн улиралд цаан сүрэг хаана идээшилнэ, тэр зүгт цаатны отог нүүдэллэдэг.

Одоогоор Зүүн тайгын цаатнууд Хөвсгөл аймгийн Цагааннуур сумаас 30 хүрэхгүй километрт өвөлжиж байна. Өвлийн тэсгим хүйтэн энэ улиралд цаан сүргийг отор нүүдлээр хариулдаг.

Цас ихтэй, сэрүүн, өндөрлөг газарт байх тусам цаа буга тарга тэвээрэг сайн ордог тул цаатан залуус цаандаа ээлжээр явна.

• Зүүн тайгад ойролцоогоор 800 цаа
• Баруун тайгад 1,000 гаруй цаа буга бий. 

Цааны эвэр жил бүр унадаг тул цаатан эрчүүд түүгээр гар урлал, бэлэг дурсгалын зүйлс хийдэг нь сонирхол татаж байлаа. 

Энэ тухай Зүүн тайгын цаатан С.Ганбатаас тодруулахад "Манайх өөрийн 50 гаруй цаатай. 

Цааны иддэг өвс тэгш тал газарт байдаггүй тул заавал уул тайга бараадна. Тиймээс дөрвөн улирлын аясаар цааныхаа бэлчээр дагаж, отроор нүүдэллэж явдаг. 

Зүүн тайгад 100 гаруй цаатан амьдарч байна. Урин дулаан ормогц цааны сүүгээр цагаан идээ, хурууд, бяслаг хийнэ. Цааны сүү тослог тул цай сүлэг сайхан болно. 

Энэ амьтны эвэр жил болгон унаж, дахин шинээр ургадаг онцлогтой. Зундаа найм, есөн сар хүртэл цусан эвэртэй явдаг бөгөөд аажмаар ясажна. Ясжингуут эврийнхээ гадна талын бүрхүүл арьсыг модонд зулж, шүргэж унагаадаг.

Сүүлийн үед залуус цааны ясан эврээр гар урлал, бэлэг дурсгалын зүйлс хийж, жуулчдад зараад тодорхой хэмжээнд орлого олж харагддаг" хэмээв. 

Цааны эврээр хийсэн эдлэлүүд: 

Сургууль, цэцэрлэгийн амралт таарсан тул цаатны хүүхдүүд Цагааннуур сумаас тайгадаа ирцгээжээ. Мөн энэ үеэр тайгыг зорин ирэх жуулчдын хөл хөдөлгөөн ч нэмэгдсэн байв. 

Цаа буга унаж, урцанд орж үзэх, цаатны ахуй амьдралтай танилцах нь хотынхны хувьд хамгийн сонирхолтой аялал байдаг ажээ. 

Зүүн тайгын отгоос танилцсан дараагийн зочин бол цаатан айлын гэргий Г.Саран юм. 

Зуны улиралд сааль сүүгээ бэлтгэж, ааруул цагаан идээгээ боловсруулна. Цаа буга маллахад эзэгтэй, эмэгтэй хүний үүрэг их гэдгийг хэлж байлаа. 

Үргэлжлүүлэн түүнтэй цөөн хором ярилцсанаа хүргэе. 

-Танайх ам бүл хэдүүлээ вэ?

-Ам бүл дөрвүүлээ. 

-Та Цагааннуур суманд 10 жилээ төгссөн үү?

-Тийм ээ. Сургуулиа төгсөөд өөрийн шийдвэрийг гаргаж, цаагаа маллахаар тайга руугаа буцаж ирсэн. 

-Хэдэн жил цаа маллаж байгаа вэ?

-Хүүхэд байхаасаа л цаандаа явдаг байлаа. Аав, ээж маань цаатан хүмүүс. Одоо ах, дүү нар маань бүгд тайгадаа цаа маллаж байна. 

-Жилийн дөрвөн улиралд цаатан эзэгтэйн амьдрал ямар онцлогтой байдаг вэ?

-Манайх одоо 30 гаруй цаатай. Зунд сааль авна, ажил их. Нэг цаанаас 300 грамм сүү гарна. Бусад малыг бодоход сүү багатай ч сүлээд цай чанахаар өтгөн болдог.

Манайх саалийн 15 гаруй цаатай. Цаа номхон, янзагыг нь идээшлүүлээд эхийг нь уяад саана. 

Өвөлжөөнд дөрвөн сар хүртэл байхдаа байшинд амьдарна. Цааш хаваржаа, зуслан руу нүүвэл дан урцан гэрт амьдардаг. 

-Ярилцлага өгсөнд баярлалаа. 

-Зүгээр (Инээв)