Гахайн махны импорт аюул дагуулах вий
-БНХАУ-д зорчсон гэр бүлийн хоёр гахайн ханиадаар өвчилжээ-
Монголчууд бид сар шинийн баяраа тэмдэглэж, хонь, үхрийн махаар хийсэн буузаа “гүзээлэн” завгүй байх үед дэлхий дахин гахайн томуу хэмээх аюулт өвний эрсдлээс өөрсдийгөө яаж хамгаалья даа хэмээн толгой гашилгаж байжээ. Өнгөрсөн зун Беларусиас эхэлсэн “гахайн томуу” өвчний тархалт оны эхээр Орос, Украинаар дамжин Европын холбооны улсуудад орж ирэхэд МХЕГ хүний урманд мэдэгдэл ч гаргаагүй.
Хэдийгээр хонь үхрийн мах ихэвчлэн зооглодог ч хиамны үйлдвэрлэлд ашигладаг гахайн өөхөө бараг 100 хувь БНХАУ-аас импортолдгийн хувьд энэ шуугианд бага ч гэсэн ач холбогдол өгч болох байв. Гэсэн ч тэгээгүй. БНХАУ-д ямар өвчин гарсан биш гэсэн байдлаар хандсан.
Тэгвэл цагаан сардаа бэлдээд завгүй байх тэр үед буюу нэгдүгээр сарын 27-ны өдөр Баян-Өлгий аймагт шувууны томуу өвчин тус аймгийн Өлгий суманд гахай, шувууны томуугийн H1N1 вирус илэрсэн тохиолдол бүртгэгдлээ. Өлгий сумын 34, 31 настай том хүн 5 сар, 4 сартай хүүхдэд томуугийн шинж тэмдэг илэрснийг лабораторид шинжлээд томуугийн А хүрээний H1N1 вирус болохыг тогтоосон.
Энэхүү томуу нь хүний болон гахай, шувууны томуу үүсгэгч вирусуудын эрлийжсэн хэлбэр, H1N1 вирусээр үүсгэгдсэн хүний томуугийн шинэ халдвар гэдгийг тогтоосон билээ. Баян -Өлгий аймагт гарсан өвчин БНХАУ-аас орж ирсэн байх боломжтой.
Говь-Алтай Ховд аймагт БНХАУ-тай хиллэдэг хилийн боомтууд бий. Зүүн талын Наран, Баяндэлгэр, Дарьганга суманд үхрийн шүлхий халдсан шинж илэрлээ. Энэ нь БНХАУ-аас хил онгойсонтой холбоотой байх боломжтой. Ер нь Мэргэжлийн хяналтынхны ажил тийм ч сайн байгаагүйг шүлхий гарсан явдал харуулсан. Ажилтнууд нь “Өөр аймагт шүлхий гарвал вакцин хүрэлцэхгүй” гэж мэдэгдээд л...
Тэгсэн хэрнээ гахайн томуу хажуухан талд маань аюул тарьж байгааг мэдсээр байж зохих арга хэмжээ авахгүй байгааг бодохоор МХЕГ-ын дарга, эрх мэдэлтнүүдээс “Чи муу миний талд байна уу баавгайн талд байна уу” гэж асуумаар санагдах юм. Шувууны ханиад, гахайн ханиад өвчин анх гарч байх үед “албаар бий болгосон, хүний бүтээл” гэлцэн шуугиж байсан. Тэгвэл энэ хоёр өвчний эрлийз вирус Монголд орж ирдэг нь ч юу вэ. Айхгүй ч гэсэн аягүй гэдэг дээ.
Оросууд БНХАУ-ын хойд нутгаас орж ирж байгаа иргэддээ онцгой анхаарал тавьж эхэлсэн байна. Хэдийгээр хойд хөршид гахайн томуу гараад байгаа ч гэсэн БНХАУ-аас илүү аюул орж ирэн түгшүүрийн харанга дэлдсэн байна.
БНХАУ-д зорчоод ирсэн гэр бүлийн хос гахайн томуугаар өвчилсөн нь тогтоогдож, ОХУ даяар аюулын харанга дэлдээд байна. Бид урд хөршөөс гахайн мах импортолдог, гэтэл урд хөршид зорчсон ОХУ-ын иргэд нутагтаа гахайн томуу чирээд очиж шүү дээ. БНХАУ-д шувуу, гахайн томуу өвчин хүнд халдварласан тохиолдол гарч, 19 хүн нас бараад байна.
Монгол Улсад орж ирээд, таван хүн өвчилчихөөд байна. Дэлхий нийт айдастай байна. Гэтэл Онцгой байдлын Ерөнхий газар, Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар БНХАУ-аас гахайн махны импортыг зогсоох талаар ямар ч алхам хийсэнгүй. Маш аюултай, амин чухал ийм асуудалд “Сүх далайтал үхэр амар” гэдэг байдлаар хандаж болохгүй шүү дээ. Ийм л үед мэдрэмжтэй байхгүй бол МХЕГ гэж байгаад яах юм.
Гахайн томуугийн талаар гадны орнуудын мэдээллүүдийг уншиж байхад холбогдох байгууллагууд нь асуудалд маш мэдрэмтгий хандаж байгаа нь анзаарагдах юм.
Луганскт гахайн ханиад гарсан даруйд ОХУ эхлээд Литвагаас гахайн мах импортлохыг хориглосон бөгөөд өвчний шинж тэмдэг илэрсэн фермүүдэд карантин тогтоох, зэрлэг гахайнуудыг устгах зэрэг арга хэмжээг дараа нь авсан байна.
Британийн гахайн фермерүүдийг нэгтгэсэн Үндэсний холбоо нь эрх баригчиддаа шаардлага хүргүүлж, энэхүү өвчнийг нутагтаа нэвтрүүлэхгүй байх бүх арга хэмжээ авахыг сануулахад хүсэлт нь тэр дороо биелэгдэж байх жишээтэй. Тэрхүү захидалд нь зөвхөн гахайн ханиадаар тогтохгүй өөр өвчний тухай бичсэн байгаа нь ч анхаарал татна. Захидалд “Гахайн томууны вирус нь гахайн мах, өөхөнд хадгалагддаг, хялбар устдаггүй.
Гахайн махыг хөлдөөсөн байхад ч өвчлүүлэх чанараа хэдэн сараар хадгалж байдаг. Гахайнаас хүнд халдварладаг... Британийн бүх гахайг өвчлүүлэхийн тулд нэг л эх сурвалж хангалттай... Эрх баригчид гахайн ханиад юм уу өөр өвчин тахлыг нутаг дэвсгэртээ оруулахгүйн тулд бүх арга хэмжээг авах үүрэгтэй...
Хэрвээ яаралтай арга хэмжээ авахгүй бол гахайн махны зах зээлээс 350 сая паундын алдагдал хүлээхээс гадна, 2001 оноос хойш энэ салбарт бий болгосон бүх ололт амжилт маань үгүй болно” гэжээ. Бразил, АНУ ОХУ-д гахайн мах экспортлохоо зогсоолоо. Мексикт гахайн ханиад өвчин гарч, 2500 гаруй хүн өвчлөн 350 гаруй нь нас бараад байна. Өвчний тархалт нэмэгдэж, хүрээ нь хумигдахгүй байгаа юм.
БНХАУ энэ жил 609 сая торой бойжуулж, дээд амжилт тогтоожээ. Тэдэнд бол гахайн ханиадаар хүнээ үхүүлчихгүй юм сан гэж бодохоос гахай тийм ч хайран биш. Тэгвэл манай улсад мянгаас олон гахайтай ферм гуравхан байдаг. Нэгэнт ороод ирчихвэл амархаан сүйрнэ. Өмнө нь 60 хувь байсан бол 100 хувь БНХАУ-аас хараат болно гэсэн үг. Хэдэн фермерүүдийн хөдөлмөр, “6 дахь хошуу мал болгоно” энэ тэр гэдэг яриа ч лөөлөө болно. Тэгээд хамгийн гол нь хүнд халдах аюултай.
Монголчууд “Бид цөөхүүлээ” гэж ярих дуртай. Тэгвэл энэ үгийг Шадар сайд Д.Тэрбишдагва, МХЕГ-ын дарга Д.Батмөнх болон бусад эвэртэн тууртнуудад сануулчихья. Өвчин тусч үхэж байснаас гахайн мах, хиам идэхгүй байсан нь дээр. “Аргагүй ээ гахайн мах оруулахаа больчихоор бид идэх хиамгүй болчих гээд байсан юм чинь” гэж өмөөрөх монгол хүн гарахгүй л байх шүү.
