Модыг суулгаснаас хойш ХАМГИЙН БАГАДАА НЭГ ЖИЛ идэвхтэй арчлах ёстой

-2019 оны аравдугаар сард бэлтгэсэн мэдээллийг Ням гарагт тохиох "Бүх нийтээр мод тарих өдөр"-т зориулан дахин нийтлэв-

Бүх нийтээр мод тарих өдрийг ес дэх жилдээ буюу 18 дахь удаагаа зохион байгуулах гэж байна.

Модны ач холбогдол биологийн үйлчлэл зайлшгүй хэрэгцээтэй, хотын ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх ч шаардлага бий. Тухайлбал, Улаанбаатар хотын нэг хүнд ногдох ногоон байгууламжийн хэмжээг 2016-2017 онд 2.4-3.2 метр квадрат болгосон бол 2020 гэхэд 5 метр квадратад хүргэхээр ажиллаж байгаа юм. Харин дэлхийн томоохон хот суурин газрын нэг хүнд ногдох ногоон байгууламжийн талбайн хэмжээ дунджаар 15-18 метр квадрат байдаг.

Түүнчлэн манай дэлхий дээр ойролцоогоор 1.2 их наяд орчим мод тарихуйц зай, талбай байгаа бөгөөд бид ийм хэмжээний мод тарьж чадвал ойрын 10 жилийн хугацаанд хүлэмжийн хийн ялгаруулалтыг бууруулах боломжтой хэмээн Швейцарын Их сургуулийн экологич Томас Кроувтерийн судалгаанд онцолжээ. Үүнээс улбаалан НҮБ-ын гаргасан "Их наяд мод тарих" кампанит ажлын хүрээнд дэлхий даяар ойролцоогоор 15 тэрбум орчим мод тариад байгаа аж.

Ерөнхийлөгчийн 2010 онд гаргасан 63 дугаар зарлигийн дагуу жилд хоёр удаа буюу хавар, намрын улиралд бүх нийтээр мод тарих өдрийг зохион байгуулдаг болж, иргэд, ААН-үүд идэвхтэй мод тарьдаг болоод буй.

Тиймээс хаана ямар модыг сонгож тарих ёстой, хэрхэн арчлах талаар ХААИС-ийн Таримал судлал, Ой, Ландшафт архитектурын тэнхимийн дэд профессор Ж.Бат-Эрдэнийн зөвлөгөөг багцлан хүргэж байна.

Улаанбаатарт ямар мод тарих нь тохиромжтой вэ?

 

Улаанбаатарын хотын хөрсний онцлог, агаар, орчны бохирдлыг харгалзан үзвэл шилмүүст мод/ Гацуур, шинэс, нарс гэх/ тарих нь тохиромжтой. Түүнчлэн агаарын бохирдол ихтэй Улаанбаатарын нөхцөлд гацуур, шинэс нь нарсыг бодвол арай амьдрах чадвар сайтай.

Нарс агаарын бохирдолд өртөмтгий, нахиан дээр нь тортог унахаар үхчихдэг.

Модны төрлөө сонгосны дараа хэдэн настай модыг шилжүүлэн суулгах вэ гэдэг нь маш чухал. Ер нь бол мод үржүүлгийн газар үрээр тариалаад, 2-3 удаа өөр талбай руу шилжүүлэн бойжуулсан суулгацыг таривал ургах магадлал өдөртэй байдаг.

Анх үрээр тариалснаас хойш 2-3 жилийн дараа бойжуулах талбай руу гаргадаг бөгөөд бойжуулах талбай тус бүрт 2 жил ургуулаад үндсэндээ 8-10 настай, дасан зохицох чадвартай суулгац бэлэн болдог.

10 настай мод дунджаар 0.8-1.2 метр өндөртэй байдаг болохоор "том мод гоё" гэх ойлголттой хүмүүс шууд уулнаас мод аваад ирдэг.

Байгаль дээр нэг газраа ургаад өндөр болчихсон модыг суурин газрын ногоон байгууламжид тарих технологи байдаг. Гэхдээ манайд яг тэр технологийг мөрдөж чаддаггүй учраас 2-3 жил болоод буюу ойгоос модтой хамт авчирсан хөрсний үржил шим дуусахаар үхчихдэг.   

Гэмтсэн суулгацыг зөв суулгасан ч ургахгүй

 

Гэрэл зургийг mpa.mn

Суулгацын аль нэг эрхтэн гэмтчихсэн тохиолдолд хэчнээн зөв суулгасан ч ургахгүй.

Тиймээс үндэс, мөчир, иш нь гэмтсэн эсэхийг сайтар шалгах ёстой. Ингээд ямар мод суулгаж байгаагаасаа хамаараад тохирсон зөв суулгах аргын талаар мэргэжлийн хүнээс зөвлөгөө аваарай. Жишээлбэл, нарсыг элсэрхэг хөнгөн хөрсөнд, шинэсийг хар шороон хөрсөнд суулгана.

Үндсийг нүхэн доторх хөрсний гадаргуугаас доош 10 см-т суулгах ёстой бөгөөд түүнээс доор эсвэл дээр суулгавал ургах магадлал буурна. Ингээд суулгасны дараа нүх буюу тогоог дүүртэл /40-60 литр/ усална.

Шинэ суулгасан модны нахиаг өвлийн улиралд тоос, тортгоос хамгаалах хэрэгтэй

Гэрэл зургийг mpa.mn

Аравдугаар сарын дундуур тарьсан модонд ус хөлдөх үеэр цэнэг усалгаа хийнэ.

Ингэхдээ тогоог усаар дүүргээд хөлдөөж өвөлжүүлдэг. Хөлдсөн ус өвөлжөөд хаврын хуурай уур амьсгалтай үед чийгээ бариад цэнэглээд явна гэсэн үг. Тогоон дахь ус хайлж дуусмагц хаврын усалгаа эхэлнэ.

Зарим модны үндэс амархан ялзардаг онцлогтой учраас мод тус бүрийн усалгаа ямар давтамжтай байх нь мөн ялгаатай.

Услахаас гадна тогоон дахь хог шороо, хогийн ургамлыг тогтмол цэвэрлэж байхгүй бол үндэсний хүзүү/модны амьсгалдаг хэсэг/-г бөглөөд, үржил шимийг нь булаацалдаад байдаг.  

Мөн шинэ суулгасан модны нахиаг өвлийн улиралд тоос, тортгоос хамгаалах хэрэгтэй.

БНХАУ-д модны нахиаг хөлдөхөөс болон орчны бохирдлоо хамгаалах ажлыг маш сайн хийдэг бөгөөд модны гадуур даавуун уутаар бүрж өвөлжүүлдэг юм билээ. Өнгөрсөн жил Тасганы овооны модыг тоосноос хамгаалах зорилгоор уутаар бүрж өвөлжсөн нь үр дүнгээ өгсөн гэж харж байгаа.

Бүх нийтийн мод тарих өдрөөр хүрз, хувин бариад гарах уу?

“Хотод тарьсан мод сайн ургахгүй байна, арчилгаа хийхгүй байна гэх иргэдийн шүүмжлэл гарч байдаг. Ер нь бол мэргэжлийн хүмүүсээр мод тарих ажлыг хийлгэмээр байгаа юм. Сүүлийн үед хот тохижилтын ажилтнуудыг сургалтад явуулаад, тэд нар нь арчилгаа хийгээд байдаг болсон байна лээ” хэмээн Ж.Бат-Эрдэнэ багш ярьж байв.

Хот тохижилтын газрын ажилтнууд сургалтад хамрагдаж байгаа ч нэг ажилтанд ногдох талбайн хэмжээ их байдгаас шалтгаалан нийтийн эзэмшлийн талбайн 27 хувийг л арчилж байгаа. Нэг хүнд ногдох цэцэрлэгжүүлэлтийг нэмэгдүүлж, олон улсын жишигт хүрэхийн тулд 5-6 дахин нэмэгдүүлэх шаардлага бий гэдгийг Захирагчийн ажлын албаны ногоон байгууламжийн бодлогын асуудал хариуцсан мэргэжилтэн Д.Сүхбат хэлжээ.

Та, танай хамт олон ирэх амралтын өдөр тохиох бүх нийтийн мод тарих өдрөөр хүрз, хувин бариад гарах уу, эсвэл мэргэжлийн хүмүүст хөлсийг нь өгөөд энэ ажлыг нь хийлгэх санаачилга гаргах нь зөв ч юм шиг. 

Хэдийгээр мод тарих санаачилга өөрөө зөв сэдэлтэй ч одоо бид тарьсан модоо урт настай болгоход давхар анхаарах зайлшгүй шаардлага бий болж байна.