1,072 хувьцааг Монголын Хөрөнгийн Бирж дээр арилжаалж эхэлбэл нэгж хувьцааны үнэ ₮930-аас илүү өндөр үнэлэгдэх боломжтой

Ногдол ашгаас өөрөөр үр өгөөж хүртэж үзээгүй, үнэт цаасны дансанд "хийцгүйрээд хэвтэж" буй таны 1,072 хувьцаа Монголын Хөрөнгийн Бирж дээр арилжаалагдаж, ногдол ашгаас ч илүү үнэд хүрвэл ямар вэ?

Энэхүү нийтлэлд дээрх сайхан зүйл биелэх боломж, нөхцөл үүссэн талаар мэдээлэл хүргэе. Гэхдээ бүүм болох албан ёсны шийдвэр гарсан хэдий ч хэрэгжилтийн хувьд бэлтгэл ажил хангагдах шатандаа явж байна.

Энэ оны дөрөвдүгээр сард 1,072 хувьцааны ногдол ашиг буюу 256 мянган төгрөгийг иргэд дансандаа авч, "Минийх ороогүй байна, хэзээ вэ", "Нөгөөх чинь орчихож" гэсэн хөгжилтэй сэтгэгдлүүд олон нийтийн сүлжээнд хөвөрч байв. "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК-ийн 2023 оны үйл ажиллагааны 3.5 их наяд төгрөгийн цэвэр ашгаас нэгж хувьцаанд ногдол ашиг тараах асуудлыг 2024 оны нэгдүгээр сарын 17-нд батлагдсан УИХ-ын 10 дугаар тогтоолд тусгасан.

Ингэхдээ иргэдэд үнэ төлбөргүйгээр олгосон 1,072-ыг "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК-ийн энгийн хувьцаанд бүртгэх асуудлыг давхар шийдвэрлэсэн юм. 

Төр иргэдэд үнэ төлбөргүй эзэмшүүлсэн хувьцаагаа тус компанийн энгийн хувьцаанд бүртгэж, "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК нээлттэй болсноор Монголын Хөрөнгийн Бирж дээр арилжаалах, нэмж худалдан авах, өвлүүлэх эрх нээгдэх юм.

1. "нэгж ширхэг хувьцааны үнэ өсөх магадлалтай. Мөн эдийн засагт маш эергээр нөлөөлнө"

 

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

1,072 хувьцааг "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК-ийн энгийн хувьцаанд бүртгэж, Монголын Хөрөнгийн Бирж дээр арилжаалагддаг болсноор ямар давуу тал үүсэх талаар "Өлзий энд Ко капитал" ХХК-ийн Арилжаа, борлуулалтын албаны захирал, Хөрөнгийн зах зээлийн шинжээч Ч.Раднаадавгаар тайлбарлууллаа. 

Тэрбээр "Эрдэнэс Тавантолгой бол нээлттэй хувьцаат компани биш. Зөвхөн Засгийн газрын тогтоолоор хувьцаат компани болж, бүртгэлийг Үнэт цаасны төвлөрсөн хадгаламжийн төв дээр хийсэн. Албан ёсоор хувьцаат компани болохын тулд Монголын Хөрөнгийн биржид бүртгүүлэх ёстой. 

1,072 хувьцаа нь одоогоор зөвхөн ногдол ашиг тараах зорилгоор Үнэт цаас төвлөрсөн хадгаламжийн төвд бүртгэлтэй байдаг. Засгийн газрын тогтоолд буй "Монгол Улсын иргэдэд үнэ төлбөргүйгээр эзэмшүүлсэн "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК-ийн хувьцааг тус компанийн энгийн хувьцаанд бүртгэх арга хэмжээ авна" гэдэг нь Монголын Хөрөнгийн бирж дээр нээлттэй арилжаална хэмээн энгийнээр ойлгож болно. 

Үргэлжлүүлэн тус компанийн нэгж хувьцааны үнэ хэдэн төгрөгөөр гарах магадлалтай талаар тэрбээр "2010 онд "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК-ийн нэгж ширхэг хувьцааны үнийг 933 төгрөгөөр тогтоосон. Энэ үед тухайн компани дээр ямар нэгэн идэвхтэй ажиллагаа, хөгжүүлэлт огт хийгдээгүй байсан.

 

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

Харин 2024 онд хоёр их наяд төгрөгийн борлуулалт хийгдсэн, нүүрс олборлолт сайн, баяжуулах үйлдвэр ашиглалтад орж буй зэргээс харвал нэгж хувьцааны үнэ 930 төгрөгөөс хамаагүй өндөр үнэлэгдэх боломжтой. 2010 ба 2024 он хоорондоо тэнгэр газар шиг ялгаатай. Нэгж ширхэг хувьцааны үнэ өсөх магадлалтай. Мөн эдийн засагт маш эергээр нөлөөлнө. Хувьцааны арилжаа хийгдэх үедээ ханш унаж магадгүй. Гэхдээ "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК-ийн борлуулалт, үйл ажиллагаанаас хамаараад өсөх магадлалтай.

Монголчуудын дийлэнх нь хөрөнгийн зах зээлийг сайн мэдэхгүй байх. Тодорхой хэмжээнд ногдол ашиг авах хэрэгтэй учраас үнэт цаасны данс нээлгэсэн. Хэрэв "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК-ийн хувьцаа арилжаанд орж эхэлбэл үнэ цэн өсөх боломжтой бүрдэнэ.

 2. Монголын Үнэт цаасны зах зээлийн үнэлгээ өсөв

1,072 хувьцаа бүүм болохоос өмнө Монголын Хөрөнгийн Зах зээлийн цаг үеийн мэдээллийг танд хүргэж байна. Яагаад гэвэл таны хувьцаа өсөх, буурах эсэх нь энэ салбартай холбоотой.

Монголын Үнэт цаасны зах зээл буюу хөрөнгийн зах зээл ойрын жилүүдэд түүхэнд байгаагүй дээд өсөлтөө үзүүлсэн. Энэ талаар хөрөнгийн зах зээлийн шинжээч Ч. Раднаадавга "Хөрөнгийн зах зээл хөгжиж, өсөлттэй байна гэдэг нь эдийн засгийн хувьд эерэг үзүүлэлт юм. 

Тухайлбал дотоодын аж ахуйн нэгжүүд компанийнхаа тодорхой хувийг Монголын Хөрөнгийн Бирж дээр ямар нэгэн хэлбэрээр гаргаж, олон нийтээс эрүүлээр хөрөнгө босгож байна. Ингэснээр үндэсний аж ахуйн нэгжүүдийн цар хүрээ томорч, дотоод үйл ажиллагаа сайжрахад тус болно. Үүнийг дагаад ажилчдын цалин, орчин, улсын төсөвт өгөх татварын хэмжээ сайжрах учиртай" гэв.

 

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

2024 оны есдүгээр сарын байдлаар Монголын Хөрөнгийн Бирж дээр нийт 12 их наяд төгрөгийн зах зээлийн үнэлгээ бүхий 171 компанийн хувьцаа, 8 компанийн бонд, 2 хөрөнгө оруулалтын сангийн эрх, 10 хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаас тус тус олон нийтэд арилжиж буй аж. "Монголын Хөрөнгийн Бирж ХК" нь энэ салбарын арилжааны систем, дэд бүтцийг сайжруулах үүрэгтэй байдаг.

Хөрөнгийн зах зээл нь тухайн орныхоо эдийн засагтай нягт холбоотой байдаг. Эдийн засаг сайн байвал хөрөнгийн зах зээл өснө. Харин муу байвал унана. Хөрөнгийн зах зээлд оролцогч хүмүүс компанийн хувьцаа, үнэт цаасны ирээдүйн өсөлт бууралтыг хэмжиж байдаг.  

Хөрөнгийн зах зээлийн үнэлгээ өсөхөд системийн таван банкнууд нээлттэй ІРО хийсэн нь томоохон нөлөө үзүүлсэн аж. Тухайлбал 2022 оны 10-11 дүгээр сард Төрийн банк болон Голомт банк хувьцаагаа олон нийтэд нээлттэй арилжаалан 144.2 тэрбум төгрөгийг татан төвлөрүүлж, зах зээлийн үнэлгээг анх гарсан ханшаар тооцоход 1.4 их наяд төгрөгөөр нэмэгдүүлсэн.

Харин Хаан банк 2023 оны дөрөвдүгээр сард дангаараа 183.4 тэрбум төгрөгийг зах зээлээс татан төвлөрүүлж, 1.8 их наяд төгрөгөөр зах зээлийн үнэлгээг нэмэгдүүлжээ. Иймэрхүү байдлаар зах зээл эерэг байгаа нөхцөлд 1,072 хувьцааг арилжаалж эхэлбэл яах вэ?

Монголын хөрөнгийн бирж нь өнгөрсөн онд Уул уурхайн биржийн үйл ажиллагаа эхлүүлсэн. Уул уурхайн бүтээгдэхүүний цахим дуудлага арилжааг нээлттэй, ил тод, байлгах үүднээс өнгөрсөн жил “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК, “Энержи ресурс” ХХК, “Хангад Эксплорэйшн” ХХК, “Тавантолгой” ХК, “Андын Илч” ХХК, “Монголросцветмет” ТӨҮГ, “Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр” ХХК нь нийт 15.6 сая тонн нүүрс, төмрийн хүдэр болон баяжмалыг 7.5 их наяд төгрөгөөр буюу 2.2 тэрбум ам.доллароор арилжаалсан байна. Тус биржийн 2023 оны борлуулалтын 59 хувийг "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК дангаараа бүрдүүлдэг аж.

"иргэдэд үнэгүй эзэмшүүлсэн бүх хувьцааг тус компанийн энгийн хувьцаанд бүртгэчихсэн"

 

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

"Эрдэнэс Тавантолгой" ХК 2010 онд 15 тэрбум ширхэг хувьцаа гаргаж байсан. Үүний 73.51 хувь буюу 8.8 тэрбум ширхэг хувьцаа нь төрийн мэдэлд бий. Харин 26.43 хувь буюу 3.1 тэрбум ширхэг хувьцааг 3.4 сая иргэн эзэмшдэг бол 488 аж ахуйн нэгж тус компанийн долоон сая ширхэг хувьцаатай байна.

Иргэдэд үнэгүй эзэмшүүлсэн "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК-ийн хувьцааг энгийн хувьцаанд бүртгүүлсэн эсэх талаар Үнэт цаасны төвлөрсөн хадгаламжийн төвөөс тодруулахад "Засгийн газрын энэ оны нэгдүгээр сарын 31-нд гарсан 45 дугаар тогтоолын дагуу иргэдэд үнэгүй эзэмшүүлсэн бүх хувьцааг тус компанийн энгийн хувьцаанд бүртгэчихсэн.

1,072 хувьцаа бол таны өмч хөрөнгө юм. Та хувьцаагаа зарах, өвлүүлэх, нэмж худалдаж авах эрхтэй. Гэхдээ энэ эрхийг төр хаачихсан. Тухайн хувьцааг нээлттэй болох эрхийг төрөөс үе шаттай хэрэгжүүлж байгаа. Эхлээд өвлүүлэхийг нээх үү эсвэл арилжаалах эрхийг үү гэдэг асуудал яригдаж байгаа.

Хэрэв Засгийн газар "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК-ийн нээлттэй компани болгож, 1,072 хувьцааг ашиглах эрхийг иргэдэд нээж өгвөл манай төв арилжаанд хэрэгтэй бүх мэдээллийг нэг цагийн дотор Монгол Хөрөнгийн Бирж рүү шилжүүлж чадна. Ингэснээр иргэд хувьцаагаа захиран зарцуулах эрх нь нээгдэнэ" хэмээн тус төвөөс мэдээлэл өгөв.

"төр засгийн зүгээс шийдвэр гаргах юм бол манай дотоодын үнэт цаасны зах зээл бэлэн байна"

 

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

Монголын Хөрөнгийн Бирж дээр 1,072 хувьцааг арилжаалах боломжтой эсэх талаар Монголын Хөрөнгийн Биржийн Хяналт зохицуулалтын газрын захирал А.Мөнхбаясгалангаас тодрууллаа. 

Тэрбээр "Эрдэнэс Тавантолгой” хаалттай ХК-ийн хувьд Монголын Хөрөнгийн биржид бүртгүүлэн нээлттэй хувьцаат компани болох бүрэн боломжтой бөгөөд тус компанийн ерөнхий болон санхүүгийн үзүүлэлт нь манай биржид бүртгүүлэхэд тавигдах шалгууруудыг хангахаар харагдаж байгаа.

Бидний зүгээс Монгол улсын эдийн засагт ихээхэн хувь нэмэр оруулах, ач холбогдол өндөртэй компани, ялангуяа төрийн болон төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүдийн үнэт цаасыг хялбаршуулсан нөхцөлөөр түргэн шуурхай бүртгэн арилжих бодлогыг баримталдаг.

Тухайлбал, бүртгэх шийдвэр гаргах ажиллагааг богино хугацаанд гүйцэтгэх, шалгуур шаардлагын хувьд болон үнэт цаас бүртгүүлэхэд төлөх төлбөр хураамжийн хувьд тодорхой хэмжээний хөнгөлөлт эдлүүлэх  зэрэг боломжуудыг олгодог.

Өнгөрсөн хугацаанд Монголын Хөрөнгийн Бирж нь томоохон үнийн дүн бүхий арилжаануудыг зохион байгуулсны нэг жишээ нь "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК-ийн хоёр их наяд төгрөгийн бондын арилжаа байсан бөгөөд мөн үнэт цаасны зах зээлээр дамжуулан  дотоодын банкны реформыг амжилттай хэрэгжүүлсэн.

Монгол улсын хөрөнгийн зах зээлийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний нэр төрөл өдөр ирэх тусам нэмэгдэж, зах зээлийн багтаамж, цар хүрээ улам бүр тэлэгдсээр байна. Өнөөдрийн байдлаар Монголын хөрөнгийн биржийн арилжаа бүрэн буюу 100 хувь онлайн явагдаж байна. Манай биржийн арилжааны платформ нь олон улсын стандартад нийцсэн, хүлээн зөвшөөрөгдсөн систем бөгөөд нэг секундэд зургаан саяас илүү гүйлгээ хийгдэх хүчин чадалтай юм. 

Монгол улсын 3.4 сая иргэд “Эрдэнэт Тавантолгой” компанийн 1,072 хувьцаагаа тусгай зөвшөөрөл бүхий дотоодын 53 брокер, дилерийн компанийн үнэт цаасны дансанд байршуулан, эзэмшиж байгаа. Тиймээс тэдгээр брокер, дилерийн компаниудаар дамжуулан Монголын Хөрөнгийн Биржийн арилжаанд оролцох бүрэн боломжтой.  

Үндсэндээ "Эрдэнэс Тавантолгой" хаалттай хувьцаат компани, түүний үнэт цаасыг Монголын Хөрөнгийн биржид бүртгүүлэн, нээлттэй хувьцаат компани болгох, үнэт цаасыг нийтэд чөлөөтэй арилжих талаар төр засгийн зүгээс шийдвэр гаргах юм бол манай дотоодын үнэт цаасны зах зээл бэлэн байна" хэмээн ярив.