Монголчууд үнэхээр эх орноосоо "дайжиж" байгаа юу, аль эсвэл?

"Монголоос гарах сүүлчийн хүн тог цахилгаанаа салгаад нисээрэй" гэх хошигнол үнэний ортой юу...

Эх орон, элгэн саднаасаа монголчууд тэгж их дайжаа юу, эсвэл эргэн тойрныхоо хүмүүсээр баримжаалаад байгаа юу гэдгийг нягтлах нь зүйн хэрэг. 

Харийн оронд ажиллаж, амьдарч байгаа иргэд төрсөн нутагтаа ясаа тавих гэж ирдэг хэмээх шүүмжлэлийн суурь юу байв гэдгийг эхлээд харах шаардлагатай.

Манай нийгмийн өнөөгийн дүр төрх 

1. Бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт болон цалингийн урвуу хамаарал: Үндэсний Статистикийн Хороо(ҮСХ)-ны дарга Б.Батдаваа хэлэхдээ "Цар тахлаас хойш хүнсний гол нэрийн бараа бүтээгдэхүүний үнэ 57 хувиар өссөн" гэдгийг онцолж байв. Хамгийн сүүлийн үеийн буюу зургаадугаар сарын 26-ны байдлаар Улаанбаатар хотод хүнсний гол нэрийн барааны дундаж үнэ өмнөх сараас 3.5 хувиар өссөн байна. Гэтэл энэ оны нэгдүгээр улирлын байдлаар нэг өрхийн сарын дундаж бодит орлого 1.2 сая төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 47,500 төгрөгөөр буурчээ. 
2. Нийгмийн шударга бус байдал буюу баян ядуугийн ялгарал: Боловсролын зээлийн сангийн асуудал нийгэмд "Гал" тавиад удаагүй. Боловсролд хөрөнгө оруулах нь буруу зүйл биш. Гэтэл нийгмийн цөөнх буюу бидний хэлж заншсанаар эцэг эх нь эрх мэдэлтэй хүний хүүхдүүд тус сангаас зээл авч, зарим нь тэглүүлж, чөлөөлөгджээ. Бусдын боломжийг хулгайлсан, гарааны ижил нөхцөлөөс эхлээгүй тэдний хийрхэл ард түмнийг доромжилж байгаагийн нэг хэлбэр. 
3. Улс төрчдийн увайгүй тонуул, дээрэм: УИХ-ын гишүүд тангараг өргөхдөө "...авлига ашиг сонирхлоос ангид байж, гишүүний үүргээ чин шударгаар биелүүлэхээ тангараглая. Миний бие энэхүү тангаргаасаа няцвал хуулийн хариуцлага хүлээнэ" гэдэг. Ард түмнийг төлөөлөх гишүүд эх орны баялгаас цөөхүүлээ ашиг хүртэж байсан нь нийт иргэний бухимдлыг дээд цэгт хүргэсэн гэхэд хилсдэхгүй. Жишээ дурдахад:

• Нүүрсний гэх хэрэгт одоогоор УИХ-ын долоон гишүүнд эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн болохыг Авлигатай тэмцэх газраас мэдээлсэн. Ингэхдээ УИХ-ын гишүүн Т.Аюурсайхан, Д.Бат-Эрдэнэ нарын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлээд буй.
• Мөн Хөгжлийн Банкны гэх хэрэгт УИХ-ын гишүүн Н.Алтанхуяг, Г.Амартүвшин, Ё.Баатарбилэг, Х.Ганхуяг нарыг холбогдуулан шалгаж, гэм бурууг нь тогтоосон. Хоёр сар гаруй хугацаанд үргэлжилсэн шүүх хуралдааны үр дүнд Ё.Баатарбилэг гишүүнийг гэм буруутайд тооцож, бусдыг нь цагаатгав. 

Энэ мэт шалтгааныг дурдаад байвал бид баялагтаа эзэн бус боол нь болж амьдарсаар... 

Тэгвэл "Монгол Улсаас дайжигсад" гэж тодорхойлох нь хэр бодитой вэ гэдгийг Хил хамгаалах ерөнхий газраас гаргасан тоон мэдээллээс нягталж хараарай

2023 оны нэгдүгээр улирлын байдлаар давхардсан тоогоор Монгол Улсаас 349,483 иргэн гадаад руу зорчжээ. Тэдгээрийн 60 хувь БНХАУ руу, 13 хувь ОХУ руу, 10.6 хувь нь БНСУ-д, үлдсэн 16.4 хувь нь бусад улс руу зорчсон байна. 

График 1. Гадаадад зорчсон Монгол Улсын иргэдийн тоо, жил бүрийн нэгдүгээр улирлын байдлаар

Түүнчлэн сүүлийн жилүүдэд гаднын улс руу зорчсон иргэдийн олонх нь буюу 50-94 хувь нь урд хөрш рүү гарчээ. Тэднийг зөвхөн БНХАУ руу явсан гэж дүгнэж болохгүй. Учир нь урд хөршөөс бусад улс руу дамжин нисэх боломжтой байдаг.

Мөн сүүлийн дөрвөн жилийн нэгдүгээр улиралд гадагшаа зорчсон иргэдийн тооны хэлбэлзэл бага байгааг График 1-ээс харж болохоор. Энэ тоонд ажиллах, сурах, амрах зэрэг зорилго хамаарах учир монголчууд эх орноосоо зугтаж байна гэж дүгнэхэд өрөөсгөл байгаа юм. 

Ташрамд дурдахад 2019 онд давхардсан тоогоор нийт 2,415,113 иргэн гадаад улсыг зорьсон бөгөөд цар тахал нүүрлэсэнтэй холбогдуулан энэ тоо 2020 онд 571,867, 2021 онд 282,227, 2022 онд 728,638 болж буурчээ.

Өөрөөр хэлбэл монголчууд эх орноосоо "дайжиж" байна гэж дүгнэх нь эрт бөгөөд учир дутагдалтай болохыг нийтлэлд дурдсан тоон мэдээллээс харах боломжтой.

График 2. Гадагшаа зорчсон иргэдийн визийн хугацаа, 2023 оны нэгдүгээр улирлаар 

Тодруулбал энэ он гарсаар 331.4 мянган иргэн 30 хүртэл хоног, 4.8 мянга нь 30-90 хүртэл хоног, 13.2 мянган иргэн 90 болон түүнээс дээш хоногийн хугацаагаар зорчжээ.

Энэ тоог цар тахлын өмнөх буюу 2019 онд хилээр гарсан нийт иргэний визийн хугацаатай харьцуулж харъя. Тухайлбал тэдний 97.1 хувь нь 30 хүртэл хоногоор, 0.9 хувь нь 30-90 хоног байгаа бол үлдсэн хоёр хувь нь 90-ээс дээш хоногоор зорчжээ. Үүнээс харахад гадагшаа гарч буй иргэдийн 90 гаруй хувь нь 30 хоногийн визээр зорчиж байна. 

Япон болон БНСУ руу хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллах хүч илгээдэг

Засгийн газар хооронд байгуулсан гэрээ, санамж бичгийн дагуу Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газар(ХХҮЕГ)-аас зөвхөн Япон болон БНСУ-д хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллах хүч гаргадаг.

Ингэхдээ Япон улсад асрахуй, хөдөө аж ахуй, нисэх онгоцны засвар үйлчилгээний салбарт ажиллах хүч голчлон илгээдэг бол БНСУ-ын аж үйлдвэрийн салбарт монголчууд ажилладаг байна. Гадаадад ажиллах монгол иргэд өөрсдөө ажлын байраа сонгодоггүй бөгөөд тухайн улсын хөдөлмөрийн зах зээл, ажил олгогчийн эрэлт хэрэгцээнээс шалтгаалдаг. 

График 3. Хөдөлмөрийн гэрээгээр Япон, БНСУ-ыг зорьсон иргэдийн тоо

Тэгвэл, он гарсаар нийт 5,576 иргэн хөдөлмөрийн гэрээгээр гаднын улсыг зорих хүсэлт гаргажээ.

"Солонгос Хэлний Түвшин Тогтоох Шалгалт(СХТТШ) өгөх хуваарийн дагуу эхний ээлжид 2,880 иргэн хамрагдаж, 583 нь тэнцсэн байна.

Харин дараагийн ээлжийн 2,696 иргэн солонгос хэлний шалгалтаа энэ сарын 12-30-ны өдрүүдэд өгнө" хэмээн Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газрын Гадаадад ажиллах хүч гаргах хэлтсийн дарга Н.Алтансувд мэдээлэв. 

Одоогийн байдлаар БНСУ-д хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллуулах шалгаруулалт дуусаагүй учир манай улсын нэг ч иргэн тус улсын ажиллах хүчний нөөцөд бүртгэгдээгүй байгаа аж.