ХУУЛИУД: Нэг хүүхэд төрүүлсэн эхэд ч НДШ төлсөн хугацааг 1.6 жилээр нэмж тооцно

Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд даатгуулагчид, тэр дундаа даатгуулагч эхчүүд рүү чиглэсэн хэд хэдэн өөрчлөлт орсон нь ирэх оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хэрэгжиж эхлэх гэж байна.

Өөрөөр хэлбэл, хуулийн нэмэлт өөрчлөлтүүд Нийгмийн даатгалын сангийн 2020 оны төсвийн тухай хуульд тусгагдсан.

Та бүхэнд ирэх оны нэгдүгээр сарын 1-нээс дагаж мөрдөх тэтгэвэр, тэтгэмжтэй холбоотой зарим хуулийн ОНЦЛОХ заалтуудыг сануулъя.

Хуулийн заалттай холбоотой зарим тайлбарыг НДЕГ-ын Бодлогын хэрэгжилт, судалгааны газрын дарга Ц.Ганцэцэгээс тодруулав.

Өнгөрсөн сарын байдлаар нийгмийн даатгалд даатгуулагчдын тоо 1.1 саяд хүрчээ.

Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд ямар өөрчлөлт орсон бэ?

Тус хуулийн Нэгдүгээр бүлэг 3.5 дахь заалт: Төрүүлсэн болон гурав хүртэл настайд нь үрчлэн авч зургаан нас хүртэл хүүхдээ өсгөсөн эхийн нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн нийт хугацаан дээр төрүүлсэн болон үрчлэн авсан хүүхэд бүрийн тоогоор нэг жил зургаан сарыг нэмж тооцохоор зүйлчилжээ.

Энэ нь даатгуулагч ээж хэрвээ 10 жил нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн бөгөөд дөрвөн хүүхэдтэй бол хүүхэд бүрийн тоогоор 1.6 жил нэмэгдэж, нийт 6 жил нийгмийн даатгал төлснөөр тооцогдоно гэсэн үг.

Үүний дагуу 2020 онд нийт 12.9 мянган эх хамрагдана хэмээн тооцоолж, нийгмийн даатгалын сангийн 2020 оны төсөвт нийт зургаан тэрбум төгрөг зарцуулахаар батлагджээ.

Тус хуулийн Зургаадугаар бүлэг 19.2.1 дэх заалт: Тэтгэмж авах эрх үүссэн эхэд тэтгэмжийн даатгалын шимтгэл төлсөн сүүлийн 12 сарын хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын дунджаас 100 хувиар тооцож, дөрвөн сарын хугацаанд жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж олгоно.

Албан журмын болон сайн дурын даатгуулагчийн гэсэн нийгмийн даатгалын хоёр хэлбэрээс хамаарч жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж ялгаатай байдлаар олгодог байв.

Тодруулбал, одоо байгаа хуулийн 19.2.2-т зааснаар Албан журмын даатгуулагч эхийн хувьд шимтгэл төлсөн 12 сарын дундаж цалингийн 100 хувиар бодож олгодог байсан бол сайн дурын даатгуулагч хувьд 70 хувиар бодож олгодог байсан юм.

Харин ирэх оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хуулийн тус заалтыг хассанаар сайн дураар даатгуулсан ээжүүд жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмжийг өөрийн тэтгэмжийг төлсөн 12 сарын дундаж орлогоос 100 хувиар бодож авах юм.

Ийнхүү 30 хувийн нэмэгдэл зөрүүг сайн дурын даатгуулагч 6.9 мянган ээж авах боломж бүрдэж байгаа бөгөөд үүнд зориулж 4.7 тэрбум төгрөгийн тэтгэмжийн даатгалын зарлагыг төсөвт нэмж суулгажээ.

Тус хуулийн Нэгдүгээр бүлэг 3.6 дахь заалт: Хүүхдээ гурван нас хүртэл нь асарч байгаа албан журмын даатгуулагч эхийн шимтгэлийг ажил олгогч нь, сайн дураар даатгуулагч эхийн шимтгэлийг ажил олгогч нь, сайн дураар даатгуулсан эх тэтгэмж авах эрх үүссэн бол тэтгэмжийн даатгалын сангаас, бусад тохиолдолд 50 хувийг төрөөс, 50 хувийг эх өөрөө төлнө гэжээ.

Албан журмын даатгуулагч эхчүүдийн хувьд ажил олгогч нь хариуцах зохицуулалт хэвээрээ үлджээ.

Харин Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөгч ажил олгогчдын тоо энэ оны арваннэгдүгээр сарын байдлаар 47,451 болсон байгааг доорх графикаас харж болно.

Сайн дурын даатгуулагч эхчүүдийн хувьд тэтгэмж авах эрх нь үүссэн буюу нийт 12 сар шимтгэл төлсөн байх, үүнээс сүүлийн зургаан сар нь тасралтгүй төлсөн гэх болзлыг хангасан тохиолдолд хүүхдийнх нь гурван нас хүртэлх хугацааны шимтгэлийн 50 хувийг даатгуулагч эх өөрөө, 50 хувийг нь Тэтгэмжийн даатгалын сангаас төлнө.

Үүнд нийт 7.2 мянган сайн дурын даатгуулагч ээж хамрагдахаар болсон бөгөөд Тэтгэмжийн даатгалын сангаас төлөх 50 хувийн шимтгэлд 2.6 тэрбум төгрөг зарцуулахаар төсөв батлагдсан байна.

Нийгмийн даатгалд огт даатгуулаагүй эхчүүдийн хувьд хүүхэд гурван нас хүртэл нийгмийн даатгалын шимтгэл дээр ногдох шимтгэлийн 50 хувиа өөрөө төлсөн тохиолдолд 50 хувийг нь төрөөс төлөх зохицуулалттай болж байна.

Үүнд нийт 51.5 мянган ээж өөрийн төлөх шимтгэлийн 50 хувийг төлсөн тохиолдолд улсын төсвөөс 13.6 тэрбум төгрөгийг нийгмийн даатгалын шимтгэлд төлөхөөр тусгажээ.

Тэгвэл тухайн ээж сарын хэдийг төлнө гэсэн үг вэ?

Хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн гурван талт үндэсний хорооны 2018 оны 05 дугаар тогтоолоор 2020 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг сард 420 мянган төгрөг байхаар шинэчилсэн билээ.

Үүний дагуу нийгмийн даатгалын сарын доод шимтгэл 56,700 төгрөг болох юм. Үүнээс сайн дурын болон, огт даатгуулаагүй эхийн 50 хувийг буюу 30,450 төгрөгийг төр хариуцах бол үлдсэн 50 хувийг тухайн ээж өөрөө төлөөд хүүхдээ гурван нас хүртэл хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр даатгуулах боломжтой болж байгаа юм.

Тус хуулийн Зургаадугаар бүлэг 19.1.3-т зааснаар Хүүхэд асрах чөлөөтэй байх хугацаандаа дахин хүүхэд төрүүлсэн тохиолдол бүрт жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж олгохоор болов.

Яг өнөөдөр хэрэгжиж буй хуулиар "Хөдөлмөр эрхэлж байгаад хууль тогтоомжид заасны дагуу хүүхдээ асрах чөлөөтэй байх хугацаанд дахин хүүхэд төрүүлсэн эхэд жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж олгоно. Энэ тохиолдолд уг эхийн чөлөөтэй байсан хугацааны хоёр удаагийн төрөлт хамаарагдана" гэсэн байдаг.

Харин 2017 оны хоёрдугаар сарын 2-ны өдрийн хуулиар энэ хэсгийн “Энэ тохиолдолд уг эхийн чөлөөтэй байсан хугацааны хоёр удаагийн төрөлт хамаарагдана” гэсэн өгүүлбэрийг хассанаар ирэх оноос хүүхэд асрах чөлөөтэй байх хугацаандаа дахин хүүхэд төрүүлсэн тохиолдол бүрт жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж олгохоор болсон.

Ирэх оноос Малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн тэтгэвэрийн даатгалыг нөхөн төлөх тухай бие даасан хууль хэрэгжиж эхэлнэ.

Тус хуульд заасны дагуу 15-60 насны малчид болон хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид 1995-2019 оны тэтгэврийн даатгалын шимтгэлээ нөхөн төлж, 2020 оноос гурван төрлийн тэтгэвэр авах боломж бүрдэж байна.

Үүнд:

Өндөр насны тэтгэвэр,
Тахир дутуугийн тэтгэвэр буюу өвчин, ослын улмаас хөдөлмөрийн чадвараа 50 болон түүнээс дээш хувиар алдсан иргэн тэтгэвэрээ тогтоолгож болно,
Тэтгэвэр тогтоолгосон иргэн нас барсан тохиолдолд гэр бүлийн хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүд нь тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр авах боломжтой.

Тэгвэл тухайн иргэн сард хэдэн төгрөг төлнө гэсэн үг вэ ?

Тус хуулийн 5.1-д зааснаар "Иргэний сард нөхөн төлбөл зохих тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийн хувь хэмжээ нь тухайн үеийн Засгийн газар болон эрх бүхий этгээдээс батлан мөрдүүлсэн хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний 10 хувьтай тэнцүү байна" гэжээ.

Энэ нь ирэх оноос хэрэгжих Хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн гурван талт Үндэсний хорооны тогтоолын дагуу нэг сард 42 мянган төгрөг болно гэсэн үг юм.

Хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр эрт тэтгэвэрт гарсан зарим иргэдийн тэтгэврийг нэмэгдүүлэх тухай хууль ч хэрэгжинэ.

Үүнд, 1991 оны БНМАУ-ын Тэтгэврийн тухай хуулиар тухай үедээ олон хүүхэд төрүүлж, наснаасаа эрт тэтгэвэрт гарсан ээжүүд болон олон жил шимтгэл төлсөн мөртлөө нас харгалзахгүй тэтгэвэр тогтоолгосон эрэгтэйчүүд багтаж байгаа бөгөөд нийт 21.2 мянган хүн хамрагдах аж.

21.2 мянган хүний тэтгэвэр ирэх оны нэгдүгээр сарын 1-нээс 50 мянган төгрөгөөр шууд нэмэгдэнэ. Энэхүү тэтгэвэрийн нэмэгдэлд 12.7 тэрбум төгрөг улсын төсвөөс зарцуулахаар болжээ.

Ташрамд дуулгахад, тэтгэвэр авагчдын тоо жил бүр 20 мянга орчмоор нэмэгддэг талаар НДЕГ-ын Бодлогын хэрэгжилт, судалгааны газрын дарга Ц.Ганцэцэг хэлсэн юм.

Тэгвэл 2016 оноос хойш тэтгэвэр авагчдын тоо хэрхэн нэмэгдсэнийг дараах графикаас харах боломжтой.