Уншиж байна ...
ХУУЧИРСАН МЭДЭЭ: 2022/04/27-НД НИЙТЛЭГДСЭН

Б.Чойжилсүрэн, Ч.Хүрэлбаатар, Б.Жавхлан нарыг Сангийн сайдаар ажиллах хугацаанд Монгол Улсын өр ₮11.8 их наядаар нэмэгджээ

Р.Оюунцэцэг, IKON.MN
2022 оны 4 сарын 27
iKon.MN

Дэлхийн улс орнуудын өрийн хэмжээ, тэр дундаа хөгжиж буй орнуудын өр цар тахалтай холбоотойгоор аюултай түвшинд хүрээд байгааг олон улсын байгууллагууд мэдээлсээр байна.

Монгол Улсын гадаад өрийн хэмжээ 2021 оны эцсийн байдлаар л гэхэд 33.2 тэрбум ам.доллар болж, түүхэн дээд түвшиндээ хүрээд буй. Энэ нь өмнөх оноос $1 тэрбумаар өссөн дүн болохыг Үндэсний статистикийн хороо мэдээлсэн. 

Улсын нийт өрийн 25.6 хувийг Засгийн газрын өр эзэлж байна. Энэ нь 2021 оны эцсийн байдлаар 8.5 тэрбум ам.доллар буюу 24.6 их наяд төгрөг байгаа юм. 

Хэний Засгийн газрын, аль Сангийн сайд Монгол Улсын өрийг хамгийн ихээр нэмснийг харьцуулж харлаа. 

Үүний өмнө Засгийн газрын өр юунаас болж үүсдэг талаар товч тайлбарлая. Монгол хэмээх "өрх" нэг төсөвтэй. Энэ айл жил бүр олох орлогоосоо хэтэрсэн зардал гаргахаар төлөвлөж, Төсвийн хуулийг баталсан бол өөрт байхгүй дутсан тэр мөнгөө гаднаас зээлдэг. Энэ нь жил бүрийн төсвийн алдагдал болон бичигдэх ба цаад талдаа төдий хэмжээгээр Монгол Улсын өрийг нэмэгдүүлж, түүнийг нь иргэд бид татварын мөнгөөрөө төлдөг билээ. 

Монгол Улсын төсвийг 2000 оноос хойш аваад үзвэл 2008 оноос эхлэн алдагдлын хэмжээ өсөж, 2010, 2018 оныг эс тооцвол тасралтгүй өр тавьж иржээ. Өөрөөр хэлбэл, олж чадах орлогоосоо хэт давсан мөнгийг үр ашигтайгаар бус, зүгээр л зарцуулж ирсэн байна. Ялангуяа, 2012, 2015-2017, 2020, 2021 гэсэн зургаан жилд, жил тутам их наяд төгрөгөөс давсан өр тавих нөхцөлийг УИХ баталсаар иржээ. Үүнээс түүхэндээ хамгийн их өр тавьсан үе нь 2020 он буюу цар тахлын жил байна.

  • Тухайн жилд Ерөнхий сайд асан У.Хүрэлсүхийн кабинетад Сангийн сайдаар Ч.Хүрэлбаатар ажилласан бөгөөд 4.5 их наяд төгрөгийн алдагдалтай төсвийн гүйцэтгэлийг батлуулсан нь түүхэнд тодоор тэмдэглэгдэн үлдэх нь. Энэ нь 1.6 тэрбум орчим доллартой тэнцэх өр.  
  • Харин түүний араас Б.Чойжилсүрэн, Б.Жавхлан нар бичигдэж байна. Өөрөөр хэлбэл, Сангийн яамыг 2016-2021 онд удирдсан сүүлийн гурван сайдын үед Монгол Улсын өр 11.8 их наяд төгрөг буюу 4.3 тэрбум ам.доллароор нэмэгджээ. Энэ нь одоогийн Засгийн газрын нийт өрийн 50 хувьтай тэнцэж байна.

Инфографик. 2000 оноос хойш Сангийн яамыг удирдсан сайд нарын бий болгосон төсвийн алдагдлын хэмжээ

(Тухайн үед Сангийн сайдад хамаарах өрийн хэмжээг тооцохдоо ажилласан хугацаан дахь төсвийн алдагдлын нийлбэрийг хамаатуулав. Ингэхдээ Засгийн газар буюу сайд солигдсон жилийн алдагдлыг хуучин болон шинэ сайдад хамааруулж, хоёр хувааж тооцсон болно. Харин тухай оноо дуустал ажилласан бол тэр жилийн алдагдлыг бүтнээр нь оруулж тооцов. Тухайлбал, Б.Чойжилсүрэн сангийн сайдаар 2016-2017 онд ажиллаж байв. Тиймээс түүнд хамаарах өрийг тооцохдоо 2016 болон 2017 оны төсвийн алдагдлыг аль алийг нь хоёр хувааж тооцсон болно. Харин түүний ажлыг залгаж авсан Ч.Хүрэлбаатар сайдад 2017 оны төсвийн алдагдлын талыг нь хамаатуулж тооцсон бол 2020 оныг дуустал ажилласан тул тухайн жилийн алдагдлыг бүтнээр нь хамаатуулж тооцов.)

2000 оноос хойш найман Сангийн сайд Монгол Улсын төсвийг атгаснаас Ч.Улаан гурван удаа уг албан тушаалыг хашжээ. Тэрбээр гурван Засгийн газрын санг удирдахдаа нийт 2 их наяд төгрөг буюу тухайн үеийн ханшаар 1.3 орчим тэрбум ам.долларын төсвийн алдагдлыг бий болгосон байна. 2000 оноос ажилласан эдгээр найман Сангийн сайдын хувьд Монгол Улсын өрийг нийт 18.4 орчим их наяд төгрөг буюу ойролцоогоор 8 тэрбум ам.доллароор нэмэгдүүлсэн байна. Энэ нь өнөөдрийг Засгийн газрын нийт өрийн 94 хувьтай дүйж байгаа юм. 

График. Сангийн сайд нарт хамаарах төсвийн алдагдал ам.доллароор

Сангийн сайд нарт ногдох төсвийн алдагдлыг тухайн үеийн ханшаар тооцон ам.долларт шилжүүлбэл

  1. Ч.Хүрэлбаатар
  2. С.Баярцогт
  3. Б.Чойжилсүрэн
  4. Б.Жавхлан нар хамгийн өндөр дүнтэй буюу нэг тэрбумаас дээш ам.доллар бүхий төсвийн алдагдлыг үүсгэсэнд тооцогдож байна. 

Сайд нарын солигдох онд ногдож байгаа төсвийн алдагдлыг хоёр хувааж тооцох нь шударга гэж үзэв. Үүнийг инфографикийн доорх хэсэгт тайлбарласан. Ийнхүү тооцоход Ч.Хүрэлбаатар Сангийн сайдаар ажилласан 2017-2020 оны төсвийн алдагдал 6.1 их наяд төгрөгөөр тэлж, Монгол Улсын өр 2.2 тэрбум ам.доллароор нэмэгджээ. Энэ нь Засгийн газрын 2021 оны эцсийн байдлаарх нийт өрийн 26 орчим хувь буюу дөрөв хуваасны нэгийг дангаараа эзэлж байна. 

Монгол Улсын Засгийн газар КОВИД-19 цар тахлын үеийн зарцуулалтаа өнөөдрийг хүртэл дэлгэрэнгүй тайлагнаагүй байгаа билээ.