Монгол Улс өлсгөлөнд өртсөн орон биш ч монголчуудын 20% нь хангалттай хэмжээний хүнс тэжээл авч чадахгүй байна
“Монгол Улсын Хүнсний тогтвортой тогтолцоо” сэдэвт үндэсний хэлэлцүүлэг өнөөдөр болж байна.
Хэлэлцүүлгийн эхэнд Монгол Улс дахь НҮБ-ын Суурин зохицуулагч Тапан Мишра болон НҮБ-ын ХХААБ-ын Монгол дахь Суурин төлөөлөгч Винод Ахужа нар үг хэлж, мэдээлэл өгсөн юм.
"Монгол Улс хүнсний тогтолцоогоо эрс өөрчлөх шаардлагатай"
"НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга тус уулзалтыг дэлхийн ард түмнийг шийдэлд хүрэх дээд түвшний уулзалт болгох хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлснийг Монгол Улс дахь НҮБ-ын Суурин зохицуулагч Тапан Мишра тодотгов. Энэхүү уулзалтыг угтан улс орнууд өнөөдрийнх шиг хэлэлцүүлэг, арга хэмжээг зохион байгуулж, хүнсний тогтолцооны урьтал хэлэлцүүлэг долдугаар сарын 26-28-нд Ром хотноо болно. Үүнд хүнсний салбарын бүх төлөөлөгч хуран цуглаж дэлхийн хүнсний системийг хэрхэн өөрчлөх талаар ярих юм.
Цар тахалтай тэмцэж байгаа энэ хүнд үед Монгол Улс хүсний тогтолцоог илүү тогтвортой, баталгаатай болгох талаар ач холбогдол өгч буй Ерөнхий сайдын манлайлалд талархаж байна" хэмээн тэрбээр хэлээд Монгол Улс хүнсний тогтолцоогоо эрс өөрчлөх шаардлагатай гэдгийг бүгд хүлээн зөвшөөрч байгааг онцлов.
Иймд төр, иргэний нийгмийн байгууллагууд, иргэдийн хамтын ажиллагаа чухал бөгөөд хүнсийг хэрхэн үйлдвэрлэж, зах зээлд гаргаж, хэрэглэж, хог хаягдлыг хэрхэн шийдвэрлэж байгаагаа нэн даруй эргэж харах шаардлагатайг санууллаа. Эдийн засгийн урамшууллыг ашиглаж зан үйлийн өөрчлөлтийг шаардана гэдгийг мөн хэлэв.
Цар тахлын үеийн хүнсний үнийн өсөлтөөр Монгол Улс бүс нутагтаа ГУРАВДУГААРТ бичигдэж байна
НҮБ-ын ХХААБ-ын Монгол дахь Суурин төлөөлөгч Винод Ахужа хүнсний салбартай холбоотой чухал статистикуудыг хэлсэн юм.
"Хүнсний аюулгүй байдал бол маш чухал юм. Хувийн хэвшлийн салбарынхан, ажлын байр бий болгох, байгалийг хамгаалах, хүйсийн тэгш байдал, засаглал, эрүүл мэнд, шим тэмжээлийн бүх асуудлыг хамарч байдаг" гэдгийг тэрбээр онцоллоо.
Эндээс Монгол Улстай холбоотой хэлсэн эшлэлүүдийг хүргэж байна.
- Монгол Улсын хувьд цар тахалтай холбоотой эрт арга хэмжээ авч нөлөөг бууруулсан ч дэлхийн хэмжээнд сургуулийн үдийн хоолны 86% зогссон. Хүүхдүүд шимтэй хоол хүнс авах боломж хязгаарлагдсан.
- Олон нийтийн газар хоол хүнс худалдаалахыг 68% хязгаарласан. Хүсний бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт 60% байна. Монгол Улсын хувьд ч хүнсний үнийн өсөлт гарсан. Судалгаагаар Ази, Номхон далайн бүсэд цар тахлын үеийн хүнсний үнийн өсөлтөөр Монгол Улс эхний гуравт бичигдэж байна. Импортоос хамааралтай улс орнууд ингэж илүү их өртсөн байгаа.
- Монгол Улс өлсгөлөнд өртсөн орон биш ч монголчуудын 20% нь хангалттай хэмжээний хүнс тэжээл авч чадахгүй байна.
- Илчлэгээс гадна хүүхдийн хоол тэцээлийн дутагдлын улмаас тураал, хүнсний хомсдол байгаа. Өнгөрсөн 25 жилд тураалын хэмжээ 30%-аас буурч чадсан. Гэхдээ хүүхдийн шим тэмжээлээс гадна витамин минерал, таргалалтын байдлыг авч үзвэл амаргүй байгаа.
- Импортын хамаарал жимс, хүнсний ногоонд илүү өндөр байна. Хүнсний хэрэглээний хэмжээ нэмэгдэхийн цагт нийлүүлэлт ирээдүйд өсөх эрэлтийг хангахгүй байхаар хандлага байна.
- Монголд байгалийн нөөцийн хэт ашиглалт байна.
- Монгол Улсын хувьд хүнсний хэрэгцээг хангахын тулд албан бус тогтоолцооноос хамаарч байгаа нь эрэлтийг хангахад хүрэлцэхгүй байна. Ялангуяа хүнсний аюулгүй байдлын чиглэлээр тогтолцоогоо сайжруулах шаардлагатай байна.
Тиймээс манай улсад тодорхой гарц гаргалгаа байгаа тухай саналаа хэллээ. Тодруулбал, антибиотикийн хэрэглээ шийдэх шаардлагатай ба залуучуудтай хамтраад ХАА-н салбарыг цахимжуулах маш их боломж байгааг хэлэв.
"Илүү бие даасан, хариуцлагатай институтийг бэхжүүлэх нь маш чухал байгаа. Ийм бүрэн боломж Монголд бий" гэв.
Манай улсад хүнсний үйлдвэрлэлийн тоо мэдээллийн статистикийг сайжруулах шаардлагатай бөгөөд зөв дэмжлэг үзүүлснээр малчдын амьдралыг сайжруулах нөөц их байгааг тэмдэглэв.
Хүнсний салбарын зарим статистикаас:
- Хэдийгээр шинжлэх ухааны ололт гаргаж, хүнсний салбар хөгжсөн ч 690 сая гаруй хүн өлсгөлөнд өртөөд байна. Энэ тоо сүүлийн 5 жилд 60 саяар нэмэгдсэн.
- 5-аас доош насны 144 сая хүүхэд өсөлтийн хоцрогдолтой байна. 47 сая хүүхэд тураалтай. Тураал бол оюун ухаан, хөгжлийн хоцрогдол төдийгүй эдийн засагт нөлөөлнө.
- 2 тэрбум хүн жингийн илүүдэл, хэт таргалалтаас өвчлөлд нэрвэгдэж байна.
- Тэнцвэртэй хоол хүнс, шим тэжээлийг авч үзэх шаардлагатай байна. 3 тэрбум гаруй хүн хүнс тэжээлээ тэнцвэртэй, эрүүл хүнс хүртэх боломжгүй байна. Ихэнх хэсэгт эрүүл хүнс нь илчлэг хангасан хүнснээс 5 ДАХИН үнэтэй байгаатай холбоотой.
- Монгол Улсад хүн амын 40 хувь нь эрүүл хүнсний хүртээмж муутай байна.
- 1.2 тэрбум хүн ажил хөдөлмөр эрхлэлтээрээ энэ салбарын хүнсний үйлдвэрлэлээс хамаарч байдаг.
- Цар тахлын улмаас хүнсний боловсруулалт, үйлчилгээний салбар маш их нөлөөлөлд өртсөн. Хөдөлмөр эрхлэлт л гэхэд 60% нь нөлөөнд өртсөн.
- Хүлэмжийн хийн ялгарлын 29% нь хүнсний салбарт ногдож байна.
- Хүнсний 14% нь 2019 онд хаягдал болсон.
- Хэдийгээр байгалийн нөөцийг их ашигладаг боловч бодит байдалд нийт үйлдвэрлэсэн хүнсний 1/3 нь ашиглагдахгүй хаягдаж байна. Жижиглэнгийн худалдааны салбарт ч гэсэн хэрэглээний түвшинд ч хүнс хаягдах явдал ажиглагдаж байна.
- Энэ салбарыг дэмждэг биологийн 1 сая төрөл зүйл мөхөхөд дөхөөд байна. Жил бүр 10 сая га ой хүнд байдалд орж байна.
