Иргэд сар бүр ₮500,000 хүртэлх худалдан авалтад төлсөн НӨАТ-аа 100 хувь буцаан авдаг байхаар хуулийн төсөлд тусгажээ

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

Энэ хавар татварын шинэчлэлийн асуудал халуун сэдэв болохоор байна. УИХ, Засгийн газрын төлөөллүүд олон нийтийн дунд удаа дараа хэлэлцүүлэг зохиож, НӨАТ, ХХОАТ, ААНОАТ гэх мэт татварын чухал хуулиудад өөрчлөлт оруулахаар болсон. 

Татварын бодлогыг тодорхойлдог Сангийн яамны зүгээс өөрчлөлтийг аль чиглэлд хийх тухай анхны хуулийн төслөө өнгөрсөн долоо хоногт танилцуулсан байна. Одоогоор иргэдээс хуулийн төсөл дээрээ санал авч байгаа бөгөөд УИХ-ын энэ хаврын ээлжит чуулган үеэр албан ёсоор өргөн барих юм. 

УИХ татварын хуулийн төслийг дөрвөн удаагийн шат дамжлагатай хэлэлцэж, гишүүд өөрсдийн нэмж, хасах саналаа тусгасны дараа эцэслэн батлагдана. Ингэснээр НӨАТ-ын шинэчилсэн хууль 2026 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс нийгмийн харилцаанд хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж эхэлнэ.

Энэхүү нийтлэлд Сангийн яамнаас боловсруулсан хуулийн төслүүд дундаас Нэмэгдсэн Өртгийн Албан Татвар (НӨАТ)-ын тухай хуулийг хэрхэн шинэчлэх гэж байгаа талаар мэдээлэл хүргэе.

Манай улс ойролцоогоор 10 жил тутамд татварын тухай хуулиа шинэчилж, өөрчилдөг. 1998 онд НӨАТ-ыг бий болгож, бие даасан шинэ хууль баталсан бөгөөд татварын хувь хэмжээг 15 хувь байхаар зохицуулж байв.

 

НӨАТ-ын шинэчлэлийн талаар...

Энэ удаад НӨАТ-ын хуулийн шинэчлэлээр үндсэн хоёр зүйлд томоохон өөрчлөлт оруулах аж. Тухайлбал татвар төлөгч, түүнд үзүүлэх хөнгөлөлт болон татвар суутган төлөгч, түүнийг бүртгэх, бүртгэлээс хасах харилцаанд өөрчлөлт оруулахаар хуулийн төсөлд тусгасан байгаа юм.

Жишээлбэл дэлгүүрээс 1,000 төгрөгийн талх худалдан авч буй таныг албан татвар төлөгч гэж нэрлэдэг. Та талх авсан 1,000 төгрөгийнхөө 10 хувь буюу 100-г НӨАТ-т зориулж төлж байгаа. Үүнийхээ 20 хувь буюу 20 төгрөгийг татвар төлснийхөө шанд улирал тутамд буцаан олголтоор авдаг. Энэхүү зохицуулалтыг Сангийн яамны боловсруулсан хуулийн төсөлд дараах байдлаар өөрчлөхөөр болсон байна. 

Хуулийн төсөлд бичсэнээр хөнгөлөлтийг хувь хүний сар бүрийн худалдан авалтаас хамаарч харилцан ялгаатай үзүүлэхээр тогтоожээ. Иргэн сар бүрийн 500,000 төгрөг хүртэлх худалдан авалтад төлсөн татвараа 100 хувь, 500,001- 800,000 төгрөг хүртэлх худалдан авалтад төлсөн татвараа 50 хувь, 800,001 төгрөгөөс дээш худалдан авалтад төлсөн татварыг 20 хувиар хөнгөлж, буцаан олголтоор авах аж.

ХУУЛИЙН ТӨСӨЛ:

 

Одоогийн хуулиар иргэд худалдан авалтынхаа хоёр хувийн НӨАТ-ын буцаан олголтоо авахын тулд заавал татвар суутган төлөгч буюу жилийн 50 сая төгрөгөөс дээш борлуулалтын орлоготой компаниас худалдан авалт хийх ёстой.

Тэгвэл шинэчилсэн хуулиар НӨАТ суутган төлөгч болох босгыг өөрчилж өгчээ. Иргэн, хуулийн этгээдийн дараалсан 12 сарын борлуулалтын орлогын хэмжээ нь 400 сая төгрөгт хүрсэн бол уг этгээд нь татвар суутган төлөгчөөр бүртгэхээр төлөвлөж байна. Энэ нь угтаа та сар бүр 500,000 төгрөгийн худалдан авалтаасаа 50,000 төгрөгийн буцаан олголт авахын тулд заавал 400 сая төгрөгийн борлуулалтын орлоготой газраас худалдан авалт хийх ёстой болж байгаа юм.

ХУУЛИЙН ТӨСӨЛ:

 

Хуулийн төслийн зургаадугаар бүлэгт татвар тайлагнах, төлөх, илүү төлсөн татварыг буцаан олгох харилцааг зохицуулах, төлөх татварыг хойшлуулах харилцааг тусгасан байна. Татвар төлөгчийн татвар төлөх хугацааг 6 сар хүртэл хугацаагаар сунгах шинэ зохицуулалт оруулжээ. Түүнчлэн одоогийн хэрэгжиж буй хууль, тогтоомжоор татвар төлөгч тухайн сарын борлуулалттай холбоотой нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайланг дараа сарын 10-ны өдөр тайлагнаж төлөхөөр зохицуулалттай байгааг нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайланг илгээсэн өдрөөс 5 хоногийн дараа төлөх үүрэг үүсэх аж.

ХУУЛИЙН ТӨСӨЛ:

 

 

 

иргэдийн 13 хувь нь нийт буцаан олголтын 60 хувийг авч байна

Монгол Улс 30 нэр төрлийн албан татвар, төлбөрийн хураамжаар дамжуулж төсвөө бүрдүүлдэг. Үүнээс улсын төсвийг таван татвар, долоон төлбөр, 1 хураамж бүрдүүлдэг. НӨАТ-ын бүх орлого улсын төсөвт төвлөрдөг аж.

2024 оны байдлаар улсын төсөв 31 их наяд төгрөг байгаагийн 27 их наядыг татварын орлого бүрдүүлж байна. Үүний 5.8 их наяд төгрөг нь зөвхөн НӨАТ-ын орлого юм. НӨАТ-ын албан татвар суутган төлөгчийн тоо 2016 онд 22,785 байсан бол 2024 онд 62,981 болж нэмэгджээ. 

Энэ талаар "2023 оны байдлаар аж ахуйн нэгжүүдийн 57 орчим хувь нь мөнгөн хөрөнгийн дутагдалтай байгаа нь 2019 оныхтой харьцуулахад 27 хувиар өссөн үзүүлэлт юм.

Мөн нийт аж ахуйн нэгжүүдийн 34 хувь буюу 32,000 гаруй компани алдагдалтай ажилласан байна. Түүнчлэн гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын хэмжээ 2019 оноос ердөө 13 хувиар өссөн үзүүлэлттэй байна.

 

Иймээс дээрх нөхцөл байдлыг шийдвэрлэхийн тулд татварын бодлогын холбогдох арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх шаардлага бий болж байна. Түүнчлэн, өнгөрсөн 2023 оны байдлаар иргэдийн төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын 20 хувийн буцаан олголтын урамшууллаар нийт 316 тэрбум төгрөгийг 1.7 сая иргэнд олгосон байна.

Үүнээс хэрэглээ өндөртэй, чинээлэг хэсэг буюу нийт иргэдийн 13 хувь нь нийт буцаан олголтын 60 хувийг авсан байгаа нь өнөөгийн хэрэгжиж буй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийн бодлогыг оновчтой, хүртээмжтэй болгон сайжруулах шаардлага үүсэж байна.

 

Бизнес эрхлэгчид дээр НӨАТ-ын чөлөөлөлтийн асуудал хамгийн их дарамт болдог. Тухайлбал манай улсад 28 төрлийн бараа, 19 төрлийн үйлчилгээг НӨАТ-ын албан татвараас чөлөөлж байгаа нь ялгаатай байх нөхцөлийг үүсгэдэг.

Манай улс 1998 онд НӨАТ-ыг нэвтрүүлэхдээ Шинэ Зеланд улсын туршлага дээр тулгуурлаж байсан. Шинэ Зеланд эдийн засгийн хувьд манай улстай нэлээд төстэй.

Хамгийн гол нь хөнгөлөлт, чөлөөлөлт гэж байхгүй. Бүх компани харилцан баримтдаа өгдөг байна. Гэхдээ шаталсан татварын хэмжээгээр буцаан олголт, хөнгөлөлтийг өгдөг" хэмээн хуулийн төсөл санаачлагч Сангийн яамнаас мэдээлэл өглөө.