М.Галбаатар: Мөнгөө төлөөгүй этгээдүүд нийлж хэрүүл хийсээр хэвийн ажиллаж буй СӨХ-г хөөн гаргаж, хотхон бужигнуулаад байна

Нийслэлд 1,474 Сууц Өмчлөгчдийн Холбоо (СӨХ) үйл ажиллагаа явуулж, орон сууцны ашиглалтын хэвийн байдлыг хангах, сууц өмчлөгчдийн эрх, ашиг сонирхлыг хамгаалах, дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн менежмент, эзэмшил, ашиглалт, хамгаалалтыг хариуцаж байгаа юм. 

СӨХ-ны үйл ажиллагаа янз бүр бий. Оршин суугч болон СӨХ-ны үл ойлголцлоос болж асуудал үүсэх тохиолдол ч байгаа. Түүнчлэн аль аль талын хүчин зүйлээс үүдэж тухайн хотхон, орон сууцны эрүүл, аюулгүй орчин алдагдах нөхцөл байдал үүсдэг аж. Мөн орон сууц түрээслэгч нар СӨХ-ны төлбөрөө төлөхгүй орхиж нүүх тохиолдол гардаг байна.

Үүнтэй холбогдуулан өнөө үед СӨХ-ны нөхцөл байдал ямар байгаа талаар Монголын Сууц Өмчлөгчдийн Холбоодын дээд зөвлөлийн гүйцэтгэх захирал М.Галбаатартай ярилцсанаа хүргэе.

- Сууц Өмчлөгчдийн Холбоо гэж юу вэ. Энэ холбоог иргэд хэрхэн ойлгох ёстой вэ? 

- Сууц Өмчлөгчдийн Холбоо гэдэг нь өмч дээрээ нэгдэж байгуулагдсан иргэдийн нэгдэл хэмээн тодорхойлж болно. Үндсэндээ ямар нэгэн ашгийн төлөө биш төрийн бус байгууллага гэж болно. 1990 онд иргэд хувийн өмчтэй болсноор төр оролцохгүй учир өөрсдөө хариуцах ёстой болсон. Нэг дээвэр дор инженерийн шугам сүлжээг ашиглаж байгаа бол СӨХ байгуулж, нэгдсэн зохион байгуулалтад шилжих шаардлага үүссэн. 

Үйл ажиллагааны гол чиглэл нь хамтран эзэмшиж буй дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн бүрэн бүтэн байдлыг хариуцах, эрүүл аюулгүй орчинд амьдруулах, үл хөдлөх хөрөнгийн үнэ цэнийг өсгөх юм. 

СӨХ анх байгуулагдахад иргэд маш сайн оролцоотой байсан. Гэтэл дунд үед СӨХ-г цэвэрлэгээ үйлчилгээ хийдэг байгууллага мэт үзэж, үйл ажиллагаа нь доголдсон. Харин 2016 оноос иргэдийн ойлголт харьцангуй эерэг болж эхэлсэн байна. Мөн худалдаж авсан байрныхаа үнэ цэнийг бууруулахгүй байхын тулд СӨХ-той хамтран ажиллах ёстой. 

- СӨХ-ны төлбөрийг цаг тухайд нь төлөх яагаад чухал вэ?

- Иргэний хуулийн 147 дугаар зүйлд ус, дулаан, цахилгааны мөнгийг мэргэжлийн байгууллагад, СӨХ-ны мөнгийг тухайн орон сууцныхаа СӨХ-д төлөх ёстой хэмээн үүрэг болгож, тодорхой хуульчилж өгсөн.

Учир нь өнөөдөр таны гэрт ирж буй ус, дулаан, цахилгаан, орцны цэвэрхэн байдлыг СӨХ хариуцаж явдаг. Хэрэв та ус, дулаан, цахилгаанаа саадгүй авч чадаж байгаа бол СӨХ ажлаа сайн хийж байна гэсэн үг.

Гэрээс гарахад орц болон гадна орчин хогтой байвал СӨХ ажил хийхгүй байна гэж ярьдаг. Гэтэл дээвэр болон зоорийн давхарт инженерийн шугам сүлжээг засах гэх мэт маш их ажил хийгдэж байгааг сайн ойлгохгүй байна. 

СӨХ нь ямар нэгэн байдлаар ашиг төлөө ажиллах ёсгүй. Иргэд гэрээ засуулахын тулд хувь хүнийг хөлсөлдөг шиг ажилладаг байх ёстой.

"СӨХ-ны дарга цалин авахгүй атал мөнгө төгрөг идэж уусан мэтээр шүүмжлүүлснээс болж, ажлаа орхих тохиолдол маш их гарч байна" 

 

- Улаанбаатарт буй СӨХ-ны үйл ажиллагаа ямар түвшинд байгаа вэ. Алдагдалтай ажиллаж буй СӨХ хэр их байна вэ?

- 2012-2016 оны хооронд СӨХ гэдэг байгууллагын үйл ажиллагаа, нэр хүнд маш хүчтэй унасан. Шударга Өрсөлдөөн Хэрэглэгчийн Төлөөх Газарт маш их гомдол ирж, татан буулгах асуудал үүссэн. Гэтэл шүүхийн шийдвэр нь иргэд сайн дураараа байгуулсан учраас татан буугдах ёсгүй гэж гарсан.

Энэ хугацаанд төлбөрөө төлсөн иргэд хохирч, улсын хэмжээнд СӨХ-д 17 тэрбум төгрөгийн авлага үүссэн байсан. Одоогоор тус авлага 10 тэрбум төгрөг болж буурсан. 

СӨХ-ны төлбөр нь байр, давхар, талбайгаасаа хамаараад янз бүр байдаг. Улсын төсөв шиг тухайн байранд хийх ажлын хэмжээнээс хамаарч төлбөрийг өөр өөр авах ёстой. Энэ бол дотоод хяналттай байгууллага. Тухайн байранд байнгын оршин суугчид төлөөллийн зөвлөлөөр дамжуулж төлбөр юунд зарцуулагдаж байгааг хянах боломжтой. 

- Өнгөрсөн тавдугаар сард Нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн менежментийн тухай хуулийн төслийг УИХ-д өргөн барьсан. Энэ хуулийн төслийг хэзээ хэлэлцэж эхлэх вэ. Ямар шинэ зохицуулалт оруулж өгсөн бэ? 

Хэрэв иргэдийн мөнгийг төлөвлөснөөс бусад байдлаар зарцуулсан бол СӨХ-ны дарга өөрөө төлж барагдуулна. 

- Түрээслэгч нар СӨХ-ны төлбөрийг төлөхгүй орхиод явчихдаг асуудлыг зохицуулж өгсөн. Түрээслэгч нь түрээсэлж буй хүнтэй гэрээ байгуулахдаа аль тал нь урсгал зардлаа төлөхийг тодорхой тусгаж өгч байгаа. Хэрэв тусгаж өгөөгүй бол түрээслэгч өөрөө бүх төлбөрөө төлөх юм. 

Мөн СӨХ-ны төлбөрөө гурван сараас дээш төлөөгүй бол 0.5 хувийн алданги тооцно. Зургаан сараас дээш төлөөгүй бол Монголбанкны зээлийн мэдээллийн сангийн хар жагсаалтад орно. Төлбөрөө төлсөн тохиолдолд хар жагсаалтаас гарна. Зээлийн мэдээллийн сангаас гарсан ч зээлжих зэрэглэл нь буурна. 

Гэхдээ эрүүл мэндийн болон гадаадад эмчилгээгээр явж байсан бол хүндэтгэн үзэх шалтгаанаар хар жагсаалтад оруулахгүй байж болно. Түүнчлэн бүх гишүүдийн хурлыг цахимаар хуралдуулах, сар бүр тайланг цахимаар тавих боломжтой болж байгаа. Хэрэв иргэдийн мөнгийг төлөвлөснөөс бусад байдлаар зарцуулсан бол СӨХ-ны дарга өөрөө төлж барагдуулна. 

Энэ хуулийг УИХ-аар батлуулах үйл явц бага зэрэг удаашралтай байна. Гэхдээ энэ намрын чуулганаар батлагдчих байх.

- Цахилгааны төлбөр дээр СӨХ-ны мөнгийг авах байдлаар зохицуулалт хийх боломжтой юу? 

- Цахилгааны төлбөртэй хамт мөнгөө авахын тулд СӨХ тухайн байгууллагатай заавал гэрээ байгуулж, шимтгэл төлөх ёстой болно. Жишээлбэл Эрдэнэт хотод усны төлбөр дээр СӨХ-ны мөнгийг авахдаа 10 хувийн шимтгэлийг суутгадаг. Иргэдийн байраа засуулахаар хураалгаж буй мөнгөний 10 хувь нь өөр байгууллагад үлдэнэ гэсэн үг. Тэгэхээр энэ аргыг боломжгүй гэж үзэж байгаа.

Бидний ярих ёстой чухал асуудал бол ажиллах хүчний хомсдол юм. ТҮК-ийн ажилчдын цалин 3.5 сая төгрөгт хүрчихлээ. Гэтэл СӨХ-ны ажиллагсад дээд тал нь хоёр сая төгрөгийн цалин авч байна. Зарим орон сууцны орц маш бохир. Түүнийг цэвэрлэх ажилчид, хүлээж авах СӨХ олдохгүй байгаа юм.

"Өөрийнхөө хамаарал бүхий хүнийг СӨХ-ны даргаар тавьж төлбөрөө тэглүүлэхийг оролддог"

 

- Одоогоор СӨХ-ны төлбөртэй холбоотой ямар асуудлууд гарч байгаа вэ. Хэрхэн шийдэж болох вэ?  

- Өөрийнхөө байранд амьдарч буй үндсэн оршин суугчид төлбөрөө асуудалгүй төлдөг. Харин түрээслэгч нар мөнгөө сайн төлөхгүй байна. Өмчийн эзэн нь байхгүй түрээслэгч амьдардаг тохиолдолд төлбөрийн асуудал орхигддог. "Надад хамаагүй, би бол түрээслэгч, жинхэнэ эзэн нь мэдэж байгаа" гэж хэлчхээд СӨХ-ны мөнгөө өгөхгүй орхиод явж байна.

Саяхан Хан-Уул дүүрэгт нэгэн СӨХ-ны маргаанд очсон. Тухайн газарт юу болсон бэ гэвэл Сууц өмчлөгчдийн холбооны дарга нь мөнгө төлөөгүй гээд шүүхэд өгсөн. Гэтэл шүүх дээр очих ёстой нөгөө хүн нь мөнгөө төлөөгүй байгаа хэсэг оршин суугчийг нийлүүлээд СӨХ-ны даргаа огцруулахаар явж байна. Тухайн этгээд өөрөө мөнгө төлсний дараа бусдын төлбөр дээр хяналт тавих ёстой. Гэвч өөрөө СӨХ-ны мөнгөө төлөөгүй 10 жил болж, 8.5 саяын өр үүссэн байсан.

Энэ үйл явцад өмчийн эзэд гэхээс илүүтэй түрээслэгч нар хамтран оролцож, хууль бус шийдвэр гаргадаг. Өөрийнхөө хамаарал бүхий хүнийг СӨХ-ны даргаар тавьж төлбөрөө тэглүүлэхийг оролддог. Энэ нь хэвийн ажиллаж буй СӨХ-ны үйл ажиллагааг доголдуулахад хүргэж байна.

- СӨХ-г хөөж явуулаад байгаа хүмүүст хэрхэн хариуцлага тооцдог болох вэ? 

- Маргаан хийж буй этгээдүүд өөрсдийн хүнийг СӨХ-ны даргаар тавиад зорилгоо биелүүлсний дараа хаячихдаг. СӨХ-д дарамт үүсгэж буй хүмүүст оршин суугчид хариуцлага тооцох ёстой. 

Хэвийн ажиллаж байсан СӨХ-г хөөж явуулсны дараа хотхоны иргэд мэддэг. Жишээлбэл Сансарын нэг байрны СӨХ-ны дарга ажлаа өгөхөөр болсон байна. Тухайн дарга хуучны байрыг 10 сая төгрөгийн хуримтлалтай болгож, гадна талын пассад, тоглоомын талбайгаа зассан байгаа юм. 

Гэтэл "хотхон бужигнуулаад байгаа тухайн хүнтэй хамтарч ажиллаж чадахгүй" гээд ажлаа орхисон. Тухайн бужигнуулаад байгаа хүн өмнө нь дөрвөн удаа СӨХ-ны дарга солигдоход удирдах зөвлөлд байж таарсан. Удирдах зөвлөлийн хуралд үг хэлж, хотхоны хүмүүсээ уриалаад СӨХ-г хөөгөөд гаргачихдаг.

- Ярилцсанд баярлалаа. Таны ажилд амжилт хүсье.