Т.Хонгор: Хүүхэд төрүүлчихвэл нөхрийн ааш зан засрах болов уу гэсэн горьдлого эмэгтэйчүүдэд байгаа нь гол алдаа

"Таван хүүхэдтэй орон нутагт амьдардаг нэгэн гэр бүл бий. Нөхөр нь байнга архи уудаг бөгөөд бүх эд хөрөнгөө өөрийнхөө нэр дээр бүртгэсэн. Бусад хөрөнгөө өөрийн дүү, аав, ээжийнхээ нэр дээр бүртгээд авчихсан.

Эхнэр болон хүүхдүүдээ байнга зоддог. Мөн охиндоо бэлгийн хүчирхийлэл үйлдэж байсан. Эхнэр нь энэ байдлыг сүүлийн найман жил тэвчсэн. Цагдаад ч хүртэл хандаж үзжээ. Арга буюу хуульчид хандаж зөвлөгөө аваад хуулийн дагуу асуудлаа шийдэхээр болсон.

Гэтэл нөхөр нь эхнэртээ хүүхдүүдээ болон эд хөрөнгөнөөсөө өгөхгүй гэсэн байр суурьтай байгаа юм. Энэ эмэгтэй миний хөрөнгөн дээр амьдарч байгаа, би өөрийн хүчээр бүх зүйлээ бий болгосон гэдэг байдлаар нөхөр нь хандаж байна. Яг ийм бодол санаатай олон эрчүүд бий.

"Бүх мөнгөө өөрөө олж байна, чи ажилгүй гэртээ суудаг гэж эмэгтэй хүнийг дорд үзэх хандлага байна"

Би бүх мөнгө төгрөгөө олж байна, чи ажилгүй гэртээ суудаг гэж эмэгтэй хүнийг дорд үзэх хандлагууд ч бий" гэдгийг "Хонгор Партнерс Консалтинг" ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал, өмгөөлөгч Т.Хонгор онцолж байлаа.

Гэр бүлийн эрх зүйн чиглэлээр өмгөөлөгчид хандаж зөвлөгөө авч буй кейсүүд, анхаарах асуудлын талаар өмгөөлөгч Т.Хонгортой цөөн хором ярилцлаа. 

Дээрх жишээний хувьд хуулиараа хөдлөх болон үл хөдлөх хөрөнгийг гэр бүлийн гишүүдэд хуваах ёстой байдаг аж. Эхнэр, нөхөр хоорондоо би байраа, чи машинаа авна гээд тохиролцож болно. Гэрлэлт батлуулснаас хойш эхнэр, нөхөр хоёр 100 сая төгрөгийн хөрөнгө бий болгосон бол 50, 50 саяар нь авна гэсэн үг. Хоёр хүүхэдтэй байгаад, ээж дээрээ хүүхдүүд үлдэх бол 75 сая нь тэр гурвынх юм. Талууд шүүхээр маргаанаа шийдүүлж болно. Эсвэл хоорондоо тохиролцох боломжтой юм байна. 

Энэ оны эхний долоон сарын байдлаар 2,800 хос гэрлэлтээ цуцлуулжээ. Гуравхан сая хүн амтай манай улсын хувьд энэ бол өндөр тоо. Гэр бүлийн асуудал анхаарах хэмжээнд хүрчээ гэдгийн тод жишээ. Нөгөө талаар хуулийн байгууллагуудын ачаалал ч ихэссэн байна.

Энэ талаар "Гэр бүлийн маргаантай холбоотой асуудал их гарч байна. Шүүхийн ачааллыг багасгах, цаашлаад гэр бүлийг эвлэрүүлэх, гэрлэлт цуцлах асуудлыг ч шийдэх хэмжээнд ажиллахаар эвлэрүүлэн зуучлах төв байгуулагдсан. Гэтэл энэ төв үнэхээр хангалтгүй ажиллаж байна.

Тэд өөрсдөдөө хандаж байгаа хүмүүст гэр бүлийн асуудлынх нь үр дүн, хор уршгийг сайн тайлбарлаж хэлж өгдөггүй. Сар болгон тогтмол цалинтай ажиллаж байгаа учраас энэ хүмүүст илүү ажил хийж, ийм зүйл яриад суух сонирхол байхгүй. Тухайн хоёр хүн сална уу, нийлж амьдарна уу огт сонин биш байгаа. 

"Эвлэрч болно. Эвлэрэхгүй ч байж болно. Би ажилтай байна. Дараагийн хүн нь хүлээж байгаа" гээд эвлэрүүлэн зуучлах төвийн ажилтан хэлчихээр нөгөө хүмүүс юу ойлгох юм бэ? Эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагаа хангалтгүй байгаа учраас бүх асуудал шүүхээр шийдэгдэж, ачаалал их байна. 

Эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагаагаар асуудлаа шийдэж чадаагүй хүмүүс шүүхэд хандвал гурван шатны шүүх дамжиж, цаг хугацаа их орно. Өмгөөлөгчийн, тэмдэгтийн хураамжийн, хөрөнгийн үнэлгээний гээд зардал их байдаг.

"Аав, ээж нь амьдралд нь оролцох, гэр бүлээс гадуурх харилцаанаас болж хосууд гэрлэлтээ цуцлуулж байна"

Түүнчлэн дараагийн хүүхдээ төрүүлчихвэл нөхрийн ааш зан засрах болов уу гэсэн горьдлого эмэгтэйчүүдэд байдаг нь ажиглагджээ. Энэ нь тэдний гол алдаа болдог аж. "Зарим залуу гэр бүл маш үнэтэй хурим хийдэг ч богино хугацаанд салдаг. Одонгийн ээжүүдтэй холбоотой асуудал мөн байна.

Дөрөв дэх хүүхдээ төрүүлээд маргааш нь, сарын дараа салж байгаа олон ээж бий. Одон медалийнхаа асуудлыг цэгцлэхгүй бол бас нэг талаар болохгүй байна. Хоёр, гурван хүүхэдтэй хүмүүс одон авъя гэдэг байдлаар дөрөв дэх хүүхдээ төрүүлж байна. Гэтэл удалгүй салдаг. Дахиад нэг хүүхэд төрүүлчихвэл нөхрийн минь бодол санаа гэр бүл рүүгээ эргэх болов уу гэсэн бодолтой эмэгтэйчүүд байдаг. Ингээд ч нэмэр алга. Тэгэхээр хүүхдийн тооноос гэр бүлийн харилцаа хамаарахгүй. Монголд өнөөдөр медаль, тэмдэггүй хүн байхгүй. Тиймээс энэ бол хэрэггүй зүйл" гэв. 

Гэр бүл цуцлах, хүүхдийн асран хамгаалах эрх, дундын болон хуваарьт хөрөнгийн асуудал гээд гэр бүлийн маргаантай холбоотойгоор 2023 он гарсаар 1,000 гаруй хүн Т.Хонгор өмгөөлөгчөөс зөвлөгөө авчээ. Энэ бол нэг өмгөөлөгчийн хувьд өндөр тоо юм. Насны хувьд 17-63 хүртэлх насны хүмүүс зөвлөгөө авсан байна. 

Гэр бүл цуцлуулж буй голлох шалтгааны талаар "Нэгнийгээ сайн таньж мэдээгүйгээс шалтгаалж, янз бүрийн зан араншин нь ил гарч ирснээр үл ойлголцол бий болдог. Аав, ээж нь амьдралд нь оролцдог, гэр бүлээс гадуурх харилцаа, хүчирхийлэл, эдийн засгийн зэрэг олон шалтгаанаас болж хосууд гэрлэлтээ цуцлуулж байгаа.

Нөхөртөө зодуулж, элдвээр хэлүүлж амьдраад тэвчээд сурчихсан. Энэ байдлаараа хүүхдүүдээ ч бас хүмүүжүүлдэг юм шиг санагддаг. Орчин цагийн залуу гэр бүлийн соёл өөр болсон. Гэтэл залуучууд гэр бүлийн харилцаа, гэр бүл болох соёлд бэлтгэгдээгүй байна. 

Гэрлэлтээ батлуулах нь маш амархан байгаа нь харамсалтай. Гэрлэлтээ батлуулж, хурим хийхэд тодорхой шалгуур тавьдаг болмоор байна. Хөндлөнгийн хоёр хүн зогсоож байгаад л таван минутын дотор гэрлэлт баталж байна. Үр дагаврыг нь огт тайлбарлаж хэлэхгүйгээр гэрлэлтийг амархан бүртгээд байгаа юм. Гэрлэлт батлуулах шиг амархан зүйл байхгүй. Харин цуцална гэдэг нь ярвигтай асуудал. 

Ерөнхий боловсролын болон их, дээд сургуульд гэр бүлийн харилцааны талаар ямар нэгэн сургалт ордоггүй. Гэр бүл гэдэг уг нь бол улсын үндсэн нэгж. Гэтэл өрх толгойлсон ээж, аавууд олон байна. Төрийн зүгээс ийм чухал, тулгамдсан асуудалд анхаарал хандуулахгүй байна. 

Гэр бүлийн, Хүүхдийн эрхийг хамгаалах, Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх, Иргэний, Зөрчлийн тухай зэрэг тодорхой хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах шаардлагатай. Хоорондоо бүгд уялдаа холбоотой байх ёстой" гэж өмгөөлөгч Т.Хонгор үргэлжлүүлэн ярилаа. 

"Хадмууд нь хүртэл чи юутай ирсэн юм бэ гэж эдийн засгийн байдлаар нь бэрээ муулж, доромжилдог"

Хүмүүс ихэвчлэн манай ихэнх хөрөнгө эхнэрийнх эсвэл нөхрийн нэр дээр бүртгэлтэй байдаг яах вэ гэж өмгөөлөгчид ханддаг байна. "Гэрлэлт батлуулснаас хойших хөрөнгө хэний нэр дээр байх нь чухал биш. Хуулиараа тухайн үл хөдлөх болон хөдлөх хөрөнгө хэний нэр дээр байгаагаас үл хамаарч гэр бүлийн гишүүдэд хуваагдана гэсэн үг. Хөрөнгийн хувьд өв залгамжлал, гэрээслэлийн хүртэл асуудал яригдана. 

Тухайн эмэгтэй үр хүүхдээ өсгөж хүмүүжүүлж байгаа нь хөдөлмөр эрхэлсэн гэсэн үг.

Хадмууд нь хүртэл чи юутай ирсэн юм бэ гэж эдийн засгийн байдлаар нь бэрээ муулж, доромжилдог. Гэр бүлийн тухай хуулиараа бол тухайн эмэгтэй үр хүүхдээ өсгөж хүмүүжүүлж байгаа нь хөдөлмөр эрхэлсэн гэсэн үг. Эмэгтэй хүний үнэ цэнийг зарим эрэгтэйчүүд ойлгодоггүй. Эмэгтэй хүн байхгүй бол өөрийгөө байхгүй байх байсан гэдгийг ойлгох хэрэгтэй.

Өсөхийн өлөн арилаагүй гэгчээр таван цаасны бараа хараад, бодол санаа нь өөрчлөгддөг, сайхан хүүхэн харахаараа эхнэр, хүүхдээ голдог эрчүүд олон байна. Тэд энэ хандлагаасаа салах болоогүй байна. Бие биетэйгээ дандаа өмссөн зүүсэн, эдэлж хэрэглэж байгаа зүйлээрээ уралддаг.

Мэдээж хэрэг үлгэр жишээ олон гэр бүл бий. Гэхдээ ийм биш ч олон гэр бүл байна. Энгийн амьдралтай хүмүүсээс эхлээд тодорхой өндөр албан тушаал хашдаг хүмүүс, тэдний эхнэрүүд ч өмгөөлөгчөөс зөвлөгөө авахаар орж ирж байна. Энэ хүмүүс нөхрийнхөө карьер амбицыг бодож асуудлаа нууж, дардаг. Хаалганы цаана мөнгөтэй, мөнгөгүй, эрх мэдэлтэй үгүй нь хамаагүй олон мянган эмэгтэй гэр бүлийн хүчирхийлэлд амьдарч байна. 

Цагаан захтнууд гэр бүлийн хүчирхийлэл их үйлдэж байна гэдгийг онцолж хэлмээр байгаа юм" хэмээн өмгөөлөгч Т.Хонгор онцоллоо. 

Эцэг тогтоолгох асуудалтай холбоотой гэр бүлийн маргаан үүсдэг байна. Тухайлбал "Гэрлэлтийн баталгаа байхгүй, хамтран амьдраад гурван жил болчихсон хүмүүс байгаа юм. Гэр бүл салахын даваан дээр эхнэр нь жирэмсэн болсон бөгөөд нөхөр нь хаяад явчихсан. Хүүхэд төрсний дараа эхнэр нь холбогдсон ч нөхөр нь миний хүүхэд биш гэдэг байдлаар тэтгэмж төлөхөөс зайлсхийж байна.

Эцэг тогтоолгох шинжилгээ хийлгээгүй, мэдсэн ч тухайн асуудлаар хууль цагдаагийн байгууллагад хандаагүй ээжүүд байна. Энэ төрлийн жишээ байгаа бол яаралтай шинжилгээ өгч, эцэг тогтоолгоод, хуулиар хариуцлагыг нь хүлээлгэх ёстой" гэдгийг өмгөөлөгч хэллээ.

Хүүхдийн тэтгэмжийн тухайд "Сард 100-500 мянган төгрөгийн хүүхдийн тэтгэмж тогтоож байна. Өнөөгийн хэрэглээ ямар болчихсон байгаа билээ. Ээжүүд өөрийнхөө цалингаас гадна хүүхдийн тэтгэмжээ авахдаа аваад, олдохгүй үед нь дан цалингаараа 2-3 хүүхэд өсгөнө гэдэг бол үнэхээр хэцүү. Хүүхдийн тэтгэмжийн тухайд хуулийн хариуцлагыг нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага хуульдаа тодорхой нэмэлт өөрчлөлт оруулах хэрэгтэй. 

Хүүхдийн тэтгэмжийг сар болгон өгөхгүй байх тохиолдол их байна. 2-3 сар болж байгаад нэг удаа өгөх явдал ч бий. Нэг бол ямар нэг шалтаг тоочиж хүүхдийн тэтгэмж огт өгдөггүй" гэв. 

"Гэр бүлээс гадуурх харилцааг хуульчлах нь зөв"

Хүүхдийн тэтгэмжийг дараах хэлбэрээр өгч болно. 

1. Шүүхээс сар болгон өгөхөөр тогтоосон хэмжээгээр 
2. Үл хөдлөх болон хөдлөх хөрөнгө орлуулж өгч болно
3. Тухайн мөнгийг бөөн хэлбэрээр сонгох боломжтой. 

Хугацаандаа өгөөгүй хүүхдийн тэтгэмжид 0.5 хувийн алданги тооцож авах эрхтэй байдаг аж. Хоёр болон түүнээс дээш сарын хугацаанд хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хүүхдийн тэтгэмж өгөхөөс зайлсхийсэн тохиолдолд тухайн хүнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэдэг байна. Баривчилгааны арга хэмжээ авч, цаашлаад хилийн хориг тавина гэсэн үг. 

Түүнчлэн гэр бүлээс гадуурх харилцаатай холбоотойгоор эрчүүд ихэвчлэн өмгөөлөгчөөс зөвлөгөө авдаг байна. "Ээлжийн ажилтай эсвэл гаднын улс оронд ажиллаж, амьдардаг хүмүүсийн эхнэрүүд гэр бүлээс гадуурх харилцааг илүү үүсгэж байна. Мөн эхнэр нь өндөр албан тушаал хашдаг тохиолдол ч багтана.

Гэр бүлийн тухай хуульд нэг эхнэр, нэг нөхөртэй байна, эхнэр нөхөртөө, нөхөр эхнэртээ үнэнч байна гэж хуульчилсан. Гэтэл эрчүүдээс илүү эмэгтэйчүүд гэр бүлээс гадуурх харилцаанд түлхүү орж байна. 

Эхнэр нь нөхрийнхөө найзтай, цаашлаад төрсөн аавтай нь, ахтай нь гэр бүлээс гадуурх харилцаа тогтоогоод ил цагаандаа гарчихсан тохиолдол байна. Нөхөр нь эхнэрийнхээ найзтай, цаашлаад ээжтэй нь хүртэл дотно харилцаа тогтоох тохиолдол гарсаар байгаа юм. Эхнэрийнхээ хоёр эгчтэй нь хүртэл гэр бүлээс гадуурх харилцаа тогтоосон хүмүүс байна.

Хүний ой ухаан, оюун санаанд багтамжгүй ийм үйлдэл гаргаж байгаа юм. Энэ асуудлаар хуульд нарийвчилсан зохицуулалт оруулахгүй бол гэр бүлээс гадуурх харилцаанаас үүдэлтэйгээр эмэгтэй хүмүүс хохирч үлдэж байна. Эрэгтэйтэй нь цуг байгаа эмэгтэй нь хүртэл эхнэрийг нь хэл амаар доромжилдог. 

Өөрийн хань ижлээ зүгээр л нэг зам зуурын хүнээр доромжлуулна гэдэг нь эр хүний хувьд гутамшиг. Тиймээс гэр бүлээс гадуурх харилцааг хуульчлах нь зөв" гэж өмгөөлөгч Т.Хонгор ярилаа.