А.Амарбаяр: Таван зарчмыг мөрдвөл эрчим хүчний хэмнэлттэй дулаан байшин барьж чадна

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

МУИС-ийн Сэргээгдэх эрчим хүчний лабораторийн эрхлэгч, олон улсын Пассив барилгын зөвлөх А.Амарбаяртай эрчим хүчний хэмнэлттэй, дулаан ая тухтай амьдрах боломжийн талаар ярилцлаа.

-Сайн байна уу? Юуны түрүүнд ирэх өвлийн эрчим хүчний нөхцөл байдлыг мэргэжлийн хүний зүгээс хэрхэн харж буй талаар ярилцлагаа эхэлье?

-Манай улсын дулааны цахилгаан станц өнгөрсөн өвөл бүрэн хүчин чадлаараа ажилласан. Уг нь бол эрчим хүчний цахилгаан станцууд нэг нь эвдрэхэд оронд нь ажиллах бэлтгэл нөөцтэй байх ёстой.

Өвлийн оргил ачааллын үед бүх эх үүсвэрүүд ажилладаг. Дутсан эрчим хүчээ ОХУ-аас импортоор авдаг. Импортоор авдаг эрчим хүчний чадал, энергийн хэмжээ жил бүр ихсэж байна. Тиймээс ерөнхийдөө хүнд байдалд байгаа гэж ойлгож болно.

Пассив зарчмын дулаан сууцанд ая тухтай амьдрах боломжтой

-Айл өрхүүдийн хувьд төвийн системээс хамааралгүйгээр дулаан суух ямар боломж бий вэ?

-Эрчим хүчний хүнд байдлаас гарах арга шийдлээ бид хайж байх хэрэгтэй. Хүнд байдлыг даван туулах нэг арга бол эх үүсвэр барих юм. Манай улсад ашиглагдаж буй станцуудын 90 гаруй хувь нь нүүрсний дулааны цахилгаан станц. Усан цахилгаан станцуудын төслийг урагшлуулах тал дээр хичээн ажиллаж байна. Гэхдээ л эх үүсвэр барихад саад үргэлж тулгарч байдаг.

Өөр нэг ухаалаг стратеги бол эрчим хүчээ хэмнэх явдал юм. Өөрөөр хэлбэл амины орон сууц, барилга байгууламжийн дулаан алдагдлыг эрс багасгаж, дулаалгаа сайн хийж, эрчим хүчнийг хэмнэх аргыг сонгох хэрэгтэй. Бид төвлөрсөн халаалтад заавал хамрагдалгүй, пассив зарчмын дулаан сууцанд ая тухтай амьдрах бүрэн боломжтой.

-Эрчим хүчний хэмнэлттэй орон сууцны талаар та мэдээлэл өгөөч?

-МУИС-ийн Хэрэглээний шинжлэх ухаан, инженерчлэлийн сургууль, Сэргээгдэх эрчим хүчний лаборатори сэргээгдэх эрчим хүч, түүн дундаа нарны энергийн технологийг хөгжүүлэх ажил хийхээс гадна эрчим хүчний хэмнэлтийн технологийг Монголдоо нутагшуулах чиглэлээр сүүлийн зургаан жил ажиллаж байна.

Хаягдал эрчим хүчийг сэргээж ашиглах, дулаан хамгаалалтыг эрс сайжруулах зэрэг эрчим хүчийг хэмнэх чиглэлийн ажлыг сайн хийсний дараа сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглах нь зүйтэй. Ингэхгүй бол нарны зай системийг суурилуулсан айл өрх үр ашгийг нь үзэж чадахгүй байна. Яагаад гэвэл галаар өрдөх шаардлагатай байхад нарны зайг олон тавьсан ч дутагддаг. Тиймээс эхлээд дулаан байшин барьчихвал эрчим хүчний хэрэглээ эрс багасна. Энэ хэрэглээг нарны зай, нарны коллектороор хааж болно.

МУИС-ийн зүгээс хэмжилтийн багаж ашиглаад хэд хэдэн загвар байшин дээр ажилласан. Байшингийн хананы зузаан, ханаар алдагдаж буй дулааныг үнэлээд байна. Ганданд байрладаг 70 мкв амины орон сууцанд хоёр жилийн хугацаанд хэмжилт хийж, бүх үнэлгээ тооцооллыг нь гаргаад байгаа. Үүний үр дүнд Олон улсын пассив барилгын хүрээлэн тухайн байшинг эрчим хүчний өндөр хэмнэлттэй байшин гэж олон улсын мэдээллийн санд бүртгэсэн. Ингэж бүртгэгдсэн Монголын хамгийн анхны байшин бол энэ юм.

Бүртгүүлэх ажил зардал ихтэй учир айл бүр бүртгүүлэх шаардлагагүй. Пассив барилгын арга ухаанаа сурчихвал заавал бүртгүүлэх албагүй эрчим хүчний хэмнэлттэй байшинг иргэд өөрсдийн боломжийн хүрээнд барих нь чухал.

Эгц урагшаа харсан цонхыг аль болох томоор төлөвлөх хэрэгтэй

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

-Пассив барилга барихад ямар дүрмийг дагаж мөрдөх шаардлагатай вэ?

-Энэ таван зарчмыг дагавал эрчим хүчний хэмнэлттэй дулаан алдагдалгүй пассив байшин барьж чадна.

Зузаан дулаалгатай хана. Ганданд баригдсан байшин дээр жишээ болгоод ярихад ханын дулаалгын зузааныг 45 сантиметрээр хийсэн. Өнөөгийн манай улсын стандартаар шинэ орон сууцны байшингийн хувьд ханыг 20 сантиметрээр дулаалж байна. Үүнээс хоёр дахин илүү дулаалж байж яндангүй, дулааны тав тухтай болно.
Тасралтгүй дулаалгатай байх. Дээвэр, суурь, шал зэргээр дулаалгын зузааныг нимгэн хийж болохгүй. Дулаалга тасралтгүй жигд үргэлжлэх ёстой. Тасарсан хэсгээр дулаан урсан алддаг, үүнийг дулааны гүүр гэдэг.
Өндөр битүүмжлэл. Хаалга, цонхны амлагаа хэсгээр сийгдэг. Тийм нүх сүвийг огт үүсгэж болохгүй.
Пассив цонх. Гурван давхар шилэн багц бүхий цонхонд хоёр завсар нь аргон хий шахаж, Low-E түрхлэг гэдэг тунгалаг металл бүрхүүлийг дотор шилэнд түрхэж, гадагш алдагдах дулаан долгионыг түгждэг. Зузаан ханатай байшин барьсан үед цонх хамгийн нимгэн, эмзэг хэсэг болж, дулааныг шөнийн цагаар алддаг. Нараар халаагуур хийх гэж байгаа тул эгц урагшаа харсан цонхыг аль болох томоор төлөвлөх хэрэгтэй. Хойшоо харсан цонх аль болох байхгүй байх нь зөв. Энэ нь шөнийн цагаар ихэнх дулааныг алддаг. Хэдийгээр гурван давхар шилэн багцтай пассив цонх ч гэсэн шөнө дулаан алдана. Гэхдээ нийт балансаар нь харахад өдрийн цагаар урагшаа харсан цонхоор орж ирсэн энерги нь алдсанаасаа их байдаг. Тиймээс урагшаа харсан цонх ашигтай. Харин баруун болон зүүн тийш харсан цонхыг аль болох жижигхэн төлөвлөж агааржуулалтын хэлбэрээр ашиглах нь зүйтэй. Байрлалаас хамаараад айл бүрт ийш тийшээ харсан цонх хэрэгтэй. Гэхдээ дулаахан, зуухгүй, эрчим хүчний хэмнэлттэй амьдаръя гэвэл аль болох урагшаа харсан цонхыг томоор сонгохыг зөвлөж байна.
Агааржуулалт. Ямар ч нүх сүвгүй, битүүмжлэл сайтай байна гэдэг нь агаар сэлгэгдэхгүй гэсэн үг. Тиймээс цэвэр агаараар байнга сэлгэж, хаягдал дулааныг сэргээн ашигладаг албадмал агааржуулалтын ERV төхөөрөмжийг пассив барилгад ашигладаг. Зүгээр нэг сэнс тавьдаггүй. Гаднаас оруулж буй хүйтэн цэвэр агаарыг гадагшлуулж буй бохир бүлээн агаартай дулаан солилцуулдаг гэсэн үг. Гаднаас орж ирж буй цэвэр агаарыг нэмэх градустай бүлээн агаар болгох юм.

Пассив сууц маш зузаан дулаалгатай учир хөрөнгө оруулалт их шаардана. Айл бүр өөрсдийн боломжоороо хананы дулаалгын зузааныг 25-40см болгож, гол нь жигд тасралтгүй, битүүмжлэл сайтай дулаалахыг бид байнга зөвлөдөг.

-Өрхийн хэрэглээний зардал эрчим хүчний хэмнэлттэй байшинд амьдрахад хэрхэн буурах вэ? Үр ашгийн тухайд мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Эрчим хүчний хэмнэлттэй байшинг эхлээд барихад зузаан дулаалга орж байгаа учраас анхны хөрөнгө оруулалт өндөр гарна. Гэхдээ жил бүр халаалтдаа зардаг түлш нүүрс, цахилгаан халаалтын зардлаа хэмнэдэг. Өөрөөр хэлбэл урсгал зардлаа хэмнэх боломж бүрдэх юм.

Гал түлдэг айл гэхэд өглөө эрт босоод галаа асаахад цаг заваа зарцуулна. Мөн үнсээ авах гээд бохир ажил хийхгүй байх боломжтой. Түүнчлэн дулааны ая тухыг авчирна.

Орон сууцны байранд амьдарч буй зарим хүмүүс даарч жиндэх, цонхноос сийгээд байна гэж ярьдаг. Энэ нь дулааны ая тух алдагдаж буй хэрэг. Нэг талын хана +20 градусын дулаан байхад цонхон тал +13 хэм, хүйтэн байвал хоёр өөр температурыг хүн мэдэрдэг.

Байшингийн хана, цонх, дээвэр, хаалга гэх мэт хаших хийц бүх талаасаа дөрвөн градусаас илүү зөрүүтэй температуртай байвал хүн даараад байгаа юм шиг ая тухгүй мэдрэмжийг авдаг. Хүйтэн цонхон дээр агаар очиж хөрөөд конвекцын урсгал үүсэж сэвэлзэн хүйт оргидог. Босоо тэнхлэг дагуух температурын зөрүү өндөр байвал хүн хөлөөсөө даардаг. Тэгэхээр байшингийн дотоод орчин тал талаасаа жигдхэн дулаантай байж ая тухтай байна.

Дээврээ хананаасаа 3-5 сантиметрээр илүү зузаан дулаалах нь зөв

-Хамгийн дулаан байшинг хэрхэн барих вэ?

-Тал талаасаа жигдхэн дулаалгатай байж байшин дулаан байх юм. Ханаа дулаалсан хэрнээ шалаа дулаалаагүй бол утгагүй хэрэг. Тиймээс байшинг бүх талаас нь жигд дулаалах хэрэгтэй. Гэр хороололд бид гэрээ ямар ч дулаалгагүйгээр цементэн дээр барьдаг. Ингэж гэрээ барихаар ихэнх халаалтын дулаанаа хөрс рүү алддаг. Хөлдүү чулуун дээр сууж байгаатай ялгаагүй юм.

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

Байшинд бүлээн агаар дээрээ тунадаг. Хоёр давхар амины орон сууц байлаа гэхэд хоёр давхар нь илүү дулаан байдаг. Тиймээс дээврээ хананаасаа 3-5 сантиметрээр илүү зузаан дулаалах нь зөв. Дээр дурдсан пассив барилгын таван зарчмыг ягштал биелүүлж зураг төлөвлөлтөө гарган, ур чадвартай гүйцэтгэгч баг бригадаар гүйцэтгэлээ хийлгэж, барилгын явцад хяналт тавьж, чанарын баталгаатай сайтай гэрээ хийж, мэргэжлийн баг, компаниар бариулахыг зөвлөж байна.

Пассив барилгын хүрээлэнгийн хамт олон пассив орон сууцны мкв-ын үнийг аль болох багасгах тал дээр ажиллаж байгаа. Герман улсад гэхэд эрчим хүчний хэмнэлттэй пассив байшинг ердийн стандарт болгон хямд үнээр олноор нь барьдаг. Гэхдээ тухайн улс цаг уурын хувьд Монголоос илүү зөөлөн учраас зузаан хана хэрэггүй.

Манай улсын цаг уур туйл орчмын цаг ууртай төстэй. Тиймээс эрчим хүчний асуудалд өндөр анхаарал хандуулж, хараат бус байдлыг хангахын тулд пассив зарчимд суралцах ёстой.

Энерги эрчим хүчний асуудлаас үүдэн өнөө цагт дайн самуун болж байна. Германд байгалийн хийн үнэ 20 дахин нэмэгдлээ. Энэ цаг үед эрчим хүчний том эх үүсвэр барих нь хүндрэлтэй учраас айл өрх бүр өөрсдийнхөө эрчим хүчний асуудлыг дор бүрнээ шийдэх нь чухал.

Малчин айл өрх гэхэд өвөлжөөндөө эрчим хүчний хэмнэлттэй сууцанд амьдарч, гэрээ сайн дулаалах хэрэгтэй. Ингэсэн цагт эрчим хүчний хараат бус байдал бий болно.

-Хуучин сууцанд дулаанаа яаж хэмнэх тухайд зөвлөгөө өгөөч?

-Заавал шинэ байшин барина гэхээсээ илүү, одоо амьдарч буй байшиндаа дулаалга буюу дулаан техникийн засвар хийж болно. Айл өрх болгон өөрсдийн байшингаа дулаалдаг. Гэхдээ дөрвөн ханаа дулаалдаг ч шал, суурь, дээвэр таазаа жигд дулаалахгүй орхигдуулах тохиолдол бий.

Жишээлбэл, дөрвөн ханаа дулаалчхаад яагаад дулаахан болохгүй байна гэж боддог. Гэтэл тасралтгүй зарчмаа ашиглалгүй дулааны гүүр үүсгэсэн байдаг. Хананы дулаалга нь шал, таазны дулаалгатай тасралтгүй үргэлжлэх ёстой.

-Ярилцлага өгсөнд баярлалаа.