“Хөдөө”-гийн гишүүдийг бухимдуулсан Малын тоо толгойн албан татварын хуулийг УИХ баталж чадах уу

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн Малын тоо толгойн албан татварын тухай хуулийн төсөлд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэв.

Одоо хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй хуульд “Нэг малын тоо толгойд тухайн татварын жилд ногдуулах албан татварын хэмжээ нь 0-2,000 төгрөг байна” хэмээн заасан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, тухайн орон нутгийн засаг захиргаа нэг малд 2,000 хүртэл төгрөгийн татвар ногдуулах эсэхийг шийддэг. Цаг үеийн нөхцөл байдлаар шалтгаалан татвар тогтоохгүй байх ч тохиолдолд бий.

Харин хуулийн өөрчлөлтийн төсөлд “тариалангийн бүс нутагт 0-10,000 төгрөг” байхаар тусгасан байна.

Ийнхүү тариалангийн бүс нутагт малын тоо толгойн татварыг нэмэх болсон шалтгааныг Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд З.Мэндсайхан танилцуулсан юм.

Тэрбээр “Манай улсын мал сүргийн тоо тогтвортой өсөж, 2021 оны жилийн эцэст 67.3 саяд хүрч, бэлчээрийн боломжит даацаас 2.5 дахин хэтэрч, бэлчээрийн ачааллыг 30 хувиар нэмэгдүүлсэн. Бэлчээрийн хүрэлцээ, тэжээлийн хүрэлцээ хомстож байгаа нь уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөөтэй хавсарснаар газрын доройтол цөлжилт эрчимжин, улмаар малын ашиг шим, бүтээгдэхүүний гарц буурах шалтгаан болж байна.

Газар тариалангийн бүс нутагт уламжлалт бэлчээрийн мал сүргийн тоо толгой нэмэгдсэнээр тариалангийн талбайн үржил шимийг бууруулж байна. Мөн тариалангийн талбайд мал сүрэг олноор орноос ургацад их, бага хэмжээгээр хохирол учруулж, малчид, тариаланчдын хооронд зөрчил үүсгэж байгаа тул газар тариалангийн бүсэд малын тоо толгойд ногдуулах татварын хэмжээг бусад бүс нутгаас өөрөөр тогтоох шаардлага үүссэн” гэлээ.

Салбарын сайдын танилцуулгатай холбогдуулан гишүүд асуулт асууж, үг хэлж эхэлснээр багагүй маргаан дэгдэв.

Учир нь орон нутгаас сонгогдсон гишүүдийн олонх нь малын тоо толгойн татварыг нэмэгдүүлэх болсныг эрс эсэргүүцсэн юм. Тэр ч бүү хэл “Энэ хуулийн төслийг дэмжсэн гишүүдийн зургийг авч ирэх 2024 оны сонгуулиар дэлгэнэ шүү” хэмээн бусдыгаа сүрдүүлэх нь нэгэн ч байв. Орон нутгаас сонгогдсон гишүүдийн энэ мэт авирлаж буй нь ирэх сонгуулиар тойргоосоо дэмжлэг авч чадахгүй болно гэдэг “айдастай” холбоотой нь ойлгомжтой.

Иймээс ч хуулийн төслийг хэлэлцэх эсэхийг шийдэх санал хураалтад дийлэнх гишүүн эсрэг санал өгөв. Эсрэг санал олонх болсон нь гишүүдийн ирц хангалтгүй байсантай ч холбоотой. Ийнхүү Малын тоо толгойн албан татварын тухай хуулийн төслийг хэлэлцэх эсэх асуудалд олонхын санал авч чадаагүй тул гишүүдийн ирц бүрдсэн үед санал хураалтыг үргэлжлүүлэхээр болсон юм.

Тариалангийн бүсэд малын тоо толгойн татварын 0-10 мянган төгрөг болгон нэмэгдүүлэх шаардлага хийгээд үүнийг эсэргүүцсэн байр суурийг хүргэж байна.

ХХААХҮ-ийн сайд З.Мэндсайхан: Уламжлалт мал аж ахуй, газар тариалан хоёр зэрэгцэж хөгжих боломжгүй юм. Яваандаа мал аж ахуйн салбар газар тариаланг татаж унагаах эрсдэл харагдаж байгаа. Тиймээс Засгийн газраас газар тариалангийн бүс нутагт эрчимжсэн мал аж ахуйг хөгжүүлнэ гэдэг бодлого баримталж байгаа.

Судалгаагаар жилд ургаж байгаа улаан буудайн 25 хувийг мал иддэг. Энэ хэмжээгээр бид хохирол хүлээж байгаа. Бид жилд 460-500 орчим тонн үр тариа авдаг бол үүний 25 орчим хувийг малд идүүлж байна.
Зөвхөн үр тариа идээд байгаа асуудал биш хаврын тариалалтын чийг хадгалах, хөрсний сүрлэн хучлагыг мал ороод идчихдэг. Ингээд хаврын тариалалт эхлэхэд газрын чийгний асуудлаас болоод тариаланг технологийн дагуу тариалах, ургацын хэмжээ буурах зэрэг сөрөг үр дагавартай. Үүнээс харахад уламжлалт мал аж ахуйн газар тариалангийн салбарт маш их хохирол учруулж байгаа.

Сэлэнгэ аймагт гэхэд яг газар тариалангийн бүсэд 2,500 малчны 1.9 сая мал байна. Тэгэхээр 2,500 малчны 1.9 сая малаас болоод гурван сая гаруй иргэний хүнсний хэрэглээг хохироож болохгүй.

УИХ-ын дарга Г.Занданшатар: Малын чанаржуулах, сүргийн бүтэц зэрэг олон талаас авч үзэхэд малчид энэ төслийг дэмжиж байгаа. Хамгийн гол нь энэ татварын орлогыг мал аж ахуйг хөгжүүлэх, бэлчээр хамгаалах чиглэлд орон нутаг өөрөө зарцуулж байгаа.

УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн: Малын тоо толгойн албан татварын хууль хэрэгжиж эхэлснээс хойш нэг жил болж байна. Одоо газар тариалангийн бүсэд байгаа малаасаа дээд тал нь 10 мянган төгрөгийн татвар авдаг болох хуулийн төслийг хэлэлцэж байна.

Өнөөдрийн нөхцөл энэ татварын дээд хэмжээг нэмэгдүүлж байгаа нь буруу. Мал мах, арьс шир зэрэг малчдын үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүн гадаад зах зээл болон дотооддоо борлуулагдах боломж хомс байна. Дээр нь малчдын амьжиргаа сайн биш. Тиймээс энэ цаг үед ачааны хүндийг үүрч байгаа малчдын нуруун дээр дахин нэг дарамт бий болгох шаардлагагүй.

Хоёрдугаарт, 330 суманд малын тоо толгойн татварыг авдаг болоод дөнгөж нэг жил болж байна. Энэ татварыг тухайн сум, орон нутагт нь малын хөгжилд зарцуулна гэдэг зохицуулалттай. Гэтэл газар тариаланг хөгжүүлэх үүднээс тэрхүү татварыг нэмэгдүүлнэ гэж байгаа нь буруу юм.

Энэ хуулийн хэрэгжилтийг аваад үзэхээр нийт 330 сумаас дөнгөж тав нь малын тоо толгойн татварыг 2,000 мянган төгрөгөөр тооцож авсан байна. Үүнээс цаашид татварыг нэмэгдүүлэх боломж байхгүй байна гэдэг нь харагдаж байгаа юм.

Гуравдугаарт, тариалангийн бүс нутгийг шинэчлэх шаардлагатай байна. Өнөөдөр газар тариалангийн бүс нутгийг зургаан аймгаар тооцсон байгаа. Гэтэл Архангай аймгийн 19 сумаас 17 нь газар тариалангийн бүсэд орсон байгаа нь малчдын эрх ашиг, амьжиргаа, орлогод сөргөөр нөлөөлнө.

УИХ-ын гишүүн Ц.Идэрбат: Бэлчээрийн даац хэтэрснээс болоод аймаг, сум, баг хоорондын маргаан, тэр бүү хэл нэгнийхээ амь насанд хүрсэн тохиолдол ч гарч байсан. Газар тариалангийн бүс нутгаас татварын аргаар шахаад гаргачихаар тэр олон малыг яах вэ.