Оюу толгойн хувьцааны үнэ хэд нугарах боломжтой вэ?

Гэрэл зургийг Mpa.mn

Оюу толгой маргаан яагаад эхэлсэн бэ?

"Оюу толгой" төслийн 66 хувийг Туркойз Хилл Рисурс(TRQ) эзэмшдэг бол 34 хувийг нь Монголын Засгийн газар эзэмшдэг бөгөөд "Рио Тинто" нь Торонтогийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй TRQ-ийн 50.8 хувийг эзэмшдэг билээ.

Уг төслийн санхүүжилтийн бүтцийг шийдвэрлэхдээ Монгол улс ордын 34 хувийг эзэмших болсон юм. Энэ нь ордоос ашиг олбол 34 хувийг нь хүртэнэ гэсэн үг. Гэвч бодит амьдралд зардал анх төлөвлөж байснаас хэдэн тэрбум ам.доллароор хэтэрч, Монголын талын 34 хувьд ногдох өр нэмэгдэн, улмаар ногдол ашиг хойшилж цаашлаад 10 жилээр үргэлжлэх маргаан эхэлсэн юм. Зардлын хэтрэлт, ашгийн хэмжээ буурсан зэрэг үзүүлэлт нь Монгол улсын нийт хүртэх өгөөжийн 70.6% хувийг бүрдүүлэх үүрэгтэй байсан ногдол ашиг, нийтлэг хувь хэмжээгээр ногдуулах татварын хэмжээг бууруулсан юм. 

Өнөөдөрт хүрэх замдаа бид юуг туулав?

2013 онд анх удаа зардал хэтэрч, Монголын талд ирэх ашиг буурч эхлэх үед тухайн үеийн Засгийн газар далд уурхайн санхүүжилтийг зогсоож байсан түүхтэй.

Харин 2015 онд уг зардлын хэтрэлтийг зөвшөөрч, далд уурхайн санхүүжилтийн нэмэлт төлөвлөгөө болох “Дубайн гэрээ”-г байгуулсан юм. Үүнээс хойш бүтээн байгуулалт өрнөсөн боловч 2020 оноос эхлэн зардал дахин хэтэрч, энэ нь уурхайн чулуулгийн бүтэцтэй холбоотой гэж зарлав. Тэгвэл нөгөө талаас Монгол Улсын Засгийн газар, "Эрдэнэс Оюу толгой" компани санаачлан "Оюу толгой" компани дахь зөвлөлийн гишүүдээрээ дамжуулан "Оюу толгой" төслийн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын зардал нэмэгдсэн, хугацаа хойшилсон шалтгааныг судлан дүгнэлт гаргах зорилгоор 2020 оны арваннэгдүгээр сард хөндлөнгийн шинжээчдийг сонгон томилох Тусгай хороо байгуулах тогтоолын төслийг 2020 оны арваннэгдүгээр сард өргөн барьсан. Энэхүү саналыг тусгасан тогтоолын төслийг “Оюутолгой” ХХК-ийн Төлөөлөн удирдах зөвлөл 2020 оны арваннэгдүгээр сарын 30-ны өдөр баталсан.

Ийнхүү хөндлөнгийн шинжээчдийн дүгнэлтээр уг зардлын хэтрэлт нь "Рио Тинто"-ийн буруутай үйл ажиллагаанаас үүдсэн болох нь тодорхой болсон юм. Энэхүү дүгнэлт нь Монголын талд давуу талыг үүсгэж уг дүгнэлт гарснаас хойш "Рио Тинто"-ийн тал эрс хурдтайгаар ажиллаж, Монголын талд хэлэлцээр хийх санал ирүүлсэн байдаг. Нөгөө талаас Монголын тал хэлэлцээрт ялалт байгуулна гэдэгтээ итгэлтэй байгаа нь мэдэгдэл бүрийг нь үзэж, дүгнэлт хийж байсан миний хувьд тодорхой харагдаж байв. Ийнхүү эцэст нь 2021 оны арванхоёрдугаар сарын 13-ны өдөр "Рио Тинто" талаас эцсийн санал ирж, түүнийг нь Монголын тал хүлээн авч байгаагаа мэдэгдлээ. Цаашид ч хэлэлцээр үргэлжилнэ гэж албаныхан мэдээлэв.  

"Рио Тинто"-ийн санал бидэнд ямар өөрчлөлт авчрах вэ?

Хэлэлцээрийн үр дүнг товч дүгнэвэл Монголын тал ямар ч өргүй болох нь. Цаашид бас өр үүсэхгүй нь. Ямартай ч Монголын талд ашигтай хэлцэл болж чадлаа. Мөн цаашид Монголын тал өмнөх шигээ гар хөлөө дөнгөлүүлэхгүй байх боломж бүрдэж байна. Учир нь төслийг цаашид хэрэгжүүлэхэд илүү сайн засаглалыг хэрэгжүүлэхэд хамтран ажиллахаа илэрхийлсэн байна. Энэ нь бид ниргэсэн хойно нь хашхирах биш, нөхцөл байдал хүндрэхээс өмнө асуудлыг тодорхойлж, эрт арга хэмжээ авах боломжийг олгох юм. Ингэснээр гацаанд орохгүйгээр наана нь асуудлаа шийдвэрлэх боломж бүрдэнэ.

Тэгвэл Turquoise Hill Resources-ийн хувьцаа яах бол?

Харин одоо Turquoise Hill Resources компанийн хувьцаа эзэмшигчийн нүдээр харъя. Монголын талын өрийг тэглэж байгаа бол тэрхүү 2.3 тэрбум ам.долларыг хэн төлөх вэ? Цаашид дараагийн шатны санхүүжилтийг хэрхэн босгох вэ? гэх зэрэг асуултууд үлдэж байна.

Засгийн газрын мэдэгдлээс харахад далд уурхайг ашиглалтад оруулах хүртэл гарах нэмэлт зардалтай уялдан Монголын талд дахин өр нэмэгдэж үүсэхгүй гэв. Энэ нь компани санхүүжилтийг зээлээр бус нэмж хувьцаа гарган санхүүжүүлэх хувилбарыг сонгоход хүргэж болзошгүй гэсэн үг юм. Үнэхээр нэмэлт хувьцаа гаргавал үнэ нь тухайн үед унах магадлалтай. Гэхдээ энэ уналт богино хугацааны уналт байх юм. Учир нь ордын баялгийн 80 хувь нь байрлаж буй далд уурхайн ашиглалтад орохоор болж буй нь хувьцааны ханшийн урт хугацааны хандлагыг тодорхойлно. 

 Суурь үйл явдлуудын зураглал

 

Техник шинжилгээний дүр зураг

 

Дүгнэлт

Хэлэлцээрийн үр дүнд Монголын тал өргүй боллоо. Дахин өр үүсэхгүй. Өр үүсэхгүй байна гэдэг Оюутолгойн ордыг ашиглахад ногоон гэрэл аслаа гэсэн үг. Учир нь уг өр Монголын эдийн засагт хүндрэл авчрахаас гадна улс төрийн дарамт, тогтворгүй байдал руу хөтөлдөг байсан юм. Ордын баялгийн 80 хувь байрлаж буй далд уурхай ашиглалтад орох цаг үе нь зэсийн үнийн маш таатай нөхцөл байдалтай давхцах магадлал тун өндөр байгаа. Энэ  ч Монголын тал болон Риогийн талд хоёуланд нь ашигтай. Цаг үеэ олсон хэлцэл болж чадлаа. 

Тэгвэл одоо бүгдээрээ 2015 оны Дубайн гэрээний дараа далд уурхайн хөгжүүлэлт ид хийгдэж байсан цаг үед хувьцааны ханш хэд байсан, мөн зэсийн ханш хэд байсныг эргэн саная.

Хувьцааны ханш тухайн үед буюу 2015-2017 оны хооронд 17-44 ам.долларт хэлбэлзэж байсан бөгөөд дундаж ханш нь 30 ам.доллар байсан юм. Харин зэсийн ханш энэ хугацаанд тонн тутамдаа 4,317-7,312 ам.долларын хооронд хэлбэлзэж байсан бөгөөд дундаж нь 5,800 орчимд байжээ. Тэгвэл одоо зэсийн ханш нэг тонн нь 9,445 ам.долларт хүрээд байгаа. Уг статистикаас харахад одоогийн ханш ирээдүйд 100%-300%-ийн өсөлт гаргах таамаглалыг гаргаж болохоор байна. 

Мэдэгдэл: Энэхүү нийтлэл нь ямар нэгэн хөрөнгө оруулалт зөвлөгөө биш бөгөөд зөвхөн мэдээллийн зорилготой болно. Хэрэв та арилжаа, хөрөнгө оруулалтын шийдвэр гаргах гэж байгаа бол бие даан шийдвэр гаргана уу. Таны шийдвэр таны эрсдэл.