Gen Z сонгогчид сонгуульд бэлэн үү?

УИХ-ын ээлжит сонгуулийн нэр дэвшигчид тодорч сонгуулийн уур амьсгал нэгэнтээ орж эхэллээ.

Энэ цаг үед олон нийт улс төрийн намууд, нэр дэвшигчдэд түлхүү анхаарлаа хандуулж байгаа боловч сонгуулийн чухал асуудал болох сонгогчид, тэдний идэвхтэй оролцоо, ирцийн асуудалд анхаарлаа мөн хандуулах шаардлагатай байна.

Ялангуяа шинэ залуу сонгогчид маань сонгуульд санал өгөхөд бэлэн байна уу.

Ардчиллын чанарыг илэрхийлдэг нэг гол үзүүлэлт нь сонгогчийн идэвхтэй оролцоо, ирц байдаг. Бид сонгуулиар ардчилсан иргэний хувьд  эрх барих, төлөөллийн байгууллагаа чөлөөтэй сонгох чухал эрхээ эдэлдэг. Гэтэл энэхүү чухал эрхээ эдлэн, сонгуульд саналаа өгөх сонгогчийн ирц, ялангуяа залуучуудын ирц улам буурсаар байна.

Сонгогчдын сонгуулийн идэвх нь нас ахих тусам нэмэгддэг. 2016 оны сонгуулийн жилд ойролцоогоор 18-25 насны залуучуудын сонгуулийн идэвх хамгийн муу байсан байна. Өөрөөр хэлбэл, энэ насны бүлгийн хоёр хүн тутмын нэг сонгуульд оролцоогүй ба ойролцоогоор 18-30 насны 300 мянга гаруй сонгогчид саналаа өгөөгүй байгаа нь нийт санал хураалтын бараг 25 гаруй хувь болж байгаа нь харамсалтай тоо юм.  

График. УИХ-ын сонгуульд сонгогчдын оролцоо, насны бүлгээр, мян хүн, хувь, 2016 он СЕХ

 

Залуучуудын сонгуулийн идэвхгүй байдал нь монгол төдийгүй дэлхийн улс орнуудад тулгардаг асуудал. АНУ-ын  MIT Election Lab судалгаагаар сонгуульд идэвхтэй оролцдог нийгмийн сигмент голдуу дунджаас дээд настай, гэрлэсэн, боловсролтой, орлоготой байдаг гэнэ. Мөн эмэгтэйчүүд түлхүү сонгуульд саналаа өгдөг байна.

Их Британид хийсэн нэгэн судалгаагаар залуучууд сонгуульд оролцдоггүй шалтгаан нь улс төрийн намуудыг  өөрсдийн төлөөлөл гэж  үздэггүйгээс болдог гэнэ. Түүнчлэн АНУ-ын Тафтс их сургуулийн судалгаагаар залуучуудын 20 хувь нь сонгуульд хэрхэн оролцох талаар мэдээлэл, мэдлэг хомсоос сонгуульд оролцдоггүй гэсэн байна. Тэдний хувьд сонгуульд оролцох, олон намын нэр дэвшигч сонгох, санал авах үйл явц хэт төвөгтэй мэт санагддаг байна.

Сонгуулийн идэвхгүй залуучуудыг залхуу гэж зэмлэхээс илүү санал өгөхгүй байгаа шалтгааныг тодруулан, идэвхтэй оролцоход нь түлхэц үзүүлэх нь чухал.

Монголчуудын хувьд сонгогч гэсэн имиж залуу хүн гэхээс илүү дээлтэй өндөр настан, нийгмийн хэт их хэнээтэй хүн мэт дүр зураг бий болсон гэхэд хилсдэхгүй. Ийм имиж залуучуудад сонгууль зөвхөн настайчуудын эсвэл хуучинсаг хүмүүсийн сонирхох зүйл гэсэн  мессеж өгөн тэднийг улам түлхдэг. Сонгуулийн сурталчилгааны материал дээр ашигласан зураг голдуу дунд эсвэл ахимаг насны дүр байдаг нь доорх Сонгуулийн Ерөнхий Хорооноос бэлдсэн сонгогчийн гарын авлагын жишээнээс харагдана.

Сонгуулийн Ерөнхий Хорооны сонгогчийн гарын авлагаас

 

Сонгогчийн зан үйлд тухайн хүний орчин, хүрээлэл маш их нөлөөлдөг. Залуучуудын сонгуулийн идэвхд нөлөөлдөг хүчин зүйл нь залуучуудын бүлгийн нөлөө буюу найз, нөхөрлөлийн хүрээллийн нөлөө байдгийг олон судалгаа харуулжээ. Хэрэв эдгээр хүрээлэл нь сонгуульд саналаа өгдөггүй бол бусаддаа мөн нөлөөлдөг байна. Энэхүү хүрээллийн нөлөөллийг амжилттай ашигласан жишээ нь АНУ-д 2012 оны сонгуульд фейсбүүк ашигласан туршилт юм.

Энэхүү туршилтад сонгуульд саналаа өгсөн хүн фейсбүүкт “I voted” буюу “Би сонгуульд саналаа өгсөн” гэсэн сонгуульд зориулсан тусгай товч өөрийн хуудас дээрээ дарснаар тухайн хүний фейсбүүкийн найз, найзын найз гэх мэтээр дамжин тэдний сонгуульд саналаа өгөхийг сэдэлжүүлж улмаар 340 мянган хүн санал өгчээ.¹

Сонгогчийн идэвхд нөлөөлдөг өөр нэг хүчин зүйл нь сонгуулийн кампанит ажлын мэдээлэл сурталчилгаа сонгогчийн насны бүлэг бүрт тохируулсан мессеж бүхий байвал илүү үр дүнтэй байдаг. Сонгогчдод нийтэд нь зориулсан мессеж, сурталчилгаа ялангуяа залуучуудад сонгуульд саналаа өгөх сэдэл төрүүлдэггүй байна. Залуу сонгогчдыг татахын тулд орчин үед хамгийн нөлөөтэй нь сошиал сүлжээ бөгөөд тэдний хамгийн их дагадаг инфлунсер буюу нөлөөлөгч хүнээр дамжуулан мессежээ түгээх нь үр дүнтэй байдаг.

АНУ-д сонгогчдын боловсролоор ажилладаг төрийн бус байгууллага болох Vote.org залуучуудын дунд од болсон алдарт дуучин Тэйлор Свифттэй сонгуулийн үеэр хамтран ажиллажээ. Дуучин 112 сая дагагчтай өөрийн инстаграм хуудсандаа сонгуульд оролцож, саналаа өгөхийг уриалж, санал өгөх талаар дэлгэрэнгүй мэдээллийг Vote.org сайтаас авахыг зөвлөсөн байна. Энэ постын дараа Vote.org сайтад 24 цагийн дотор 155,940 хүн орж санал өгөх мэдээлэл авсан ба улмаар залуучууд саналаа өгчээ.

Залуучуудыг сонгуульд уриалах бас нэгэн сонирхолтой жишээ Япон улсад сонгуулийн идэвхийг сайжруулах төслийн хүрээнд хийгдсэн цуврал комеди видео сурталчилгаа байдаг. Өндөр настай иргэдийн оролцсон “Залуучуудаа сонгуульд битгий оролцоорой” гэсэн залуучуудыг өдөөн хатгасан, хошин  агуулгатай видео сурталчилгааг 274,000  хүн үзжээ.² 

Сонгуулийн сурталчилгаа залуучуудыг дандаа идэвхтэй оролцоорой гэдэг бол эсрэгээр битгий оролц гэвэл илүү үр дүнтэй гэж уг төслийнхөн тайлбарлажээ. Энэ санаа анх АНУ-ын сонгуулийн үеэр залуучуудыг битгий оролц, та нарын амьдрал, ирээдүйг бид шийднэ гэсэн өндөр настнуудын видео сурталчилгаанаас гарчээ.

Залуу сонгогчдоо сонгуульд идэвхтэй оролцуулахын тулд дээр дурдсан шиг шинэлэг хэлбэрээр, нөлөөлөх хүрээллээр нь дамжуулан, зөвхөн тэдэнд зориулсан мессеж бүхий, сошиал сүлжээг ашиглан түгээвэл илүү үр дүнтэй болно. Тухайлбал уламжлалт ухуулга сурталчилгаа бус инфлунсер, инстаграмаар дамжуулан сонгуульдаа идэвхтэй оролцохыг  уриалах (тодорхой улс төрийн нам, нэр дэвшигчийг дэмжих бус), гэх мэт залуучуудад хурдан хүрэх арга замыг ашиглах хэрэгтэй байна. Залуу үеийнхэн сонгуульд идэвхтэй санал өгдөг болсноор тэдний иргэний идэвх, оролцоо сайжирч улмаар, ардчилал улам бэхжихэд чухал хувь нэмэр болно.