Хотын ногоон байгууламжаа сэргээхэд нэгэнт оройтсон уу?

Улаанбаатар хот маань хүний хэрэгцээ хангахуйц ногоон байгууламжаа бүрэн алдаж дууссан гэдэгтэй бид хэдийн эвлэрчээ. Сүүлийн хэдэн арван жилийн турш тасралтгүй үргэлжилсэн эрчимтэй хотжилтын нөлөөгөөр дэлхийн бусад хот ч нүцгэрч үлдсэн гунигтай түүх давхцаж байгаа. Гэхдээ байгаль, цаг уурын эрс тэс нөхцөлд орших манай хот хамгийн хөөрхийлөлтэй, "нүцгэн" нь үнэн билээ. 

 

Хотууд ногоон байгууламж, нийтийн паркуудаа алдахтай зэрэгцээд төрөл бүрийн бохирдол нэмэгдэж буйг дэлхийн хотууд туршлагаараа нотолсон бөгөөд Нью-Йорк, Сингапур зэрэг хотууд үүний эсрэг эрчимтэй арга хэмжээ авч, үлгэр дууриал болж чадаж байна. 

Хот дундах нийтийн ногоон байгууламж бүхий парк, амралтын бүсүүд бүр анх 1840-өөд оны үед Европын зарим хотод үүсэж эхэлжээ. Үүнээс улбаалан иргэд оршин суугчид нь үнэ төлбөргүй нэвтрэн орж, амарч зугаалдаг энэ төрлийн паркууд төлөвлөлт, дизайнаар улам төгөлдөржсөөр төгс жишээ болох Нью-Йоркийн Централ Парк 1857 онд нээгдсэн. 

 

Тасралтгүй хөрөнгө оруулж хөгжүүлсээр ирсэн хотын зам, барилга, гүүр гарцнууд эргүүлээд биднийг торонд хашигдсан зэрлэг амьтад мэт болгож байна. Хүн бол байгалийн амьтан бөгөөд сэтгэл санаа тавгүйтэх, эсвэл бухимдсан үедээ байгалийн ногоон өнгө харж, байгальдаа тайвширдаг нь нэгэнт батлагдсан онол юм. Харин өнөөгийн хотын амьдралд байгаль руугаа зугтаах, тайвшрах боломж байхгүйгээс нийгмийн стресс дээд цэгтээ хүрч байна. 

2016 онд Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас гаргасан тайланд “Сайтар төлөвлөж, зөв менежментээр хөгжүүлсэн хотын ногоон байгууламжууд нь нийтийн биеийн тамирыг дэмжих, төрөл бүрийн тоосонцор бохирдлоос хамгаалах, таргалалтыг бууруулах, дархлааг дэмжих, сэтгэл зүйн таагүй байдлыг багасгах” зэрэг маш чухал ач холбогдолтой тухай дэлгэрэнгүй бичсэн.  Тиймээс хотын байгууламж нь хотын нийт хүн амын эрүүл мэндийн нэн чухал дэд бүтэц байх нь. 

 

Тэгвэл өнгөрсөн хугацаанд харгис газрын наймаанд өртөж явган хүний ч замгүй болчихсон Улаанбаатар хотод ногоон паркууд байгуулах боломж бий юу? Мэдээж хариулахаас өмнө тухайн газрын үнэлгээг тооцох шаардлагатай болно. Итгэнэ үү байна уу хамаагүй, дэлхийн аль ч хотод ногоон орчин одоо хамгийн үнэ цэнэтэй болж эхэлж байна. Тэгвэл Улаанбаатар хотынхоо ногоон байгууламжуудыг сэргээх  хэд хэдэн боломжийг судалж үзэцгээе.

Ногоон байгууламж бүхий газруудад хамгийн үнэтэй барилга байгууламжууд дагаад сүндэрлэдэг. Хэдий их хөрөнгө ногоон байгууламжид зарцуулна, төдий чинээ эргэн тойрны үл хөдлөх хөрөнгүүдийн үнэ өсдөг. Жишээлбэл, дараах томъёогоор паркуудын үнэлгээг гаргаж болдог байна. 

 

Ингээд тооцвол манай Хүүхдийн парк, Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн гэх мэт байгууламжууд асар их үнэлгээтэй нь харагдана. Хотын зүгээс эдгээртэй адил ногоон зай талбай бүрийг нарийвчлан судалж, тэдгээр газрын үнэлгээг улам өсгөх хөрөнгө оруулалтыг сайтар хийснээр ирээдүйн өгөөжийг нь нэмэгдүүлэх алсын хараатай ажиллах ёстой. Мэдээж дагаад эргэн тойрных нь газрын үнэлгээ өсөх ёстой юм.  

 

Нью-Йоркийн Централ паркийн үнэлгээ 48.7 тэрбум ам.доллар

2. Гэр хорооллуудыг дахин төлөвлөхдөө шинээр сэтгэх

Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийг хэрэгжүүлэхдээ асар их ажил болж, газар чөлөөлөлт хийгдэж байгаа. Гэсэн хэдий ч тухай байршилдаа ахиад л үнэлгээ муутай орон сууцны нэг хоёр барилга барих нь урт хугацаандаа ямар ч үнэ цэнгүй төлөвлөлт харагдаад байгаа юм. Нэг хэсэг газрыг тэр чигт нь нүүлгэн шилжүүлж, нөхөн сэргээх ажил сайтар хийсний дараагаар Улаанбаатар хот дахь хамгийн том цэцэрлэгт хүрээлэн байгуулах боломж мэдээж бий. Дагаад өнөөх үнэтэй бүтээн байгуулалтууд нь хийгдээд ирэх бөгөөд гэр хорооллуудыг ийм аргаар томоор нь хумих боломжийг туршаад үзэх хэрэгтэй. Хамгийн эхэнд Баянбүрд, 7 дугаар хороолол, 100 айл орчмоос эсвэл Яармагаас эхлэх хэрэгтэй. 

Хотын АА зэрэглэлийн байршил дахь боломжит бүх барилгуудын гаднах хашаа хашлагуудыг буулгаж, бут сөөг, модоор орлуулах санаачилгыг хотоос сайтар дэмжих хэрэгтэй. Ингэж албадан чиглүүлэх боломж, хүний нөөц, эрх мэдэл хотын удирдлагуудад хангалттай бий. Албадлагаас зайлсхийе гэвэл төрөл бүрийн татаас, урамшууллын аргаар энэ тал дээр ажиллавал богино хугацаанд маш эерэг өөрчлөлт гарч болно. 

Дээврүүдээ ногооруулах, паркууд байгуулах санаачилгууд нэг хэсэг эрчимтэй хөгжсөн. Энэ талаар судалгаа хийж, ашиглагдахгүй орхигдсон дээврүүдийн аюулгүй байдлыг ханган ашиглалтад оруулах. Эсвэл Vertical garden буюу босоо цэцэрлэгжүүлэлтийг дэмжих ажлууд хийх. Цаг уурын төстэй нөхцөлд туршигдсан дэлхийн олон хотуудын жишээ байгаа тул хийгээд туршчихсан газраас нь тусламж авч болохгүй гэх зүйлгүй. Энэ тал дээр хувийн хэвшлүүд манлайлан ажиллах бүрэн боломжтой. 

Дунд сургуулийн сурагчид, оюутнуудыг хотын ногоон байгууламжийг сайжруулах, арчлалт хамгаалалтыг нэмэгдүүлэх тал дээр цагийн ажлын системээр урамшуулан дайчлах боломж бий. Шинэ үеийн хотын иргэд дуртайяа, таатайяа хайрлан гамнаж энэ төрлийн ажлыг гүйцэтгэнэ гэдэг итгэл надад байдаг.  Саяхан Филиппин улсад төгсөх ангийн сурагч бүр заавал 10 мод тарих хууль хэрэгжиж эхэлсэн тухай та уншсан биз ээ. 

 

Энэ мэтээр бид уг нь өөрсдөө жаахан ч гэсэн бүтээлч, өөр нүдээр харвал Улаанбаатар хот маань тийм ч авралгүй, найдваргүй болчихоогүй билээ.

 

Олон улсын жишгээр мод, ногоон байгууламж тарихад зарцуулсан зардал нийгмийн эрүүл мэнд, эерэг байдалд үзүүлэх нөлөөгөөрөө зургаа дахин өсөж тусдаг байна. Тиймээс иргэдээ тааламжтай сайхан амьдруулахад энэ талын хөрөнгө оруулалтуудыг төрөл бүрийн аргаар босгож, халамжилж чадах аваас Улаанбаатарчууд тун удахгүй тансаг ногоон орчинд амьдрах боломжтой болох ч юм билүү?