Б.Мөнхжин: Бид улс төрөө дотооддоо яаж ч хийж болно. Харин гадаад бодлогынхоо чиглэлд нэгдсэн байр суурьтай байх хэрэгтэй

Монгол Улсын Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн Гадаад бодлогын зөвлөх Б.Мөнхжинтэй Монгол Улсын гадаад бодлогын тухай сонирхолтой яриа өрнүүллээ.

-Төрийн гурван өндөрлөгийн гадаад улс дахь айлчлалын тов төлөвлөгөөг Үндэсний Аюулгүй байдлын зөвлөлөөс баталдаг.  Гол төлөвлөгөөг Гадаад Харилцааны Яам хариуцдаг гэж ойлгодог. Зөв үү?

-Тийм ээ, Гадаад харилцааны яам үндсэн чиг үүргийнхээ хүрээнд гадаад харилцааны нэгдсэн зохицуулалтын асуудлыг хариуцдаг. Ирэх жилүүдэд ямар түвшинд аль улсад айлчлах, ямар олон улсын арга хэмжээнд оролцохыг харилцааны цар хүрээ, айлчлалын давтамж, Засгийн газрын зорилт зэрэг олон хүчин зүйлийг харгалзан бодлогоо тодорхойлдог гэсэн үг юм. ГХЯ ирэх оны өндөр, дээд түвшний айлчлалын төлөвлөгөөг гаргаж холбогдох шат шатны институцүүдээр хэлэлцүүлэн тогтдог журамтай.

-Тэгэхээр Ерөнхийлөгч, УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайд гурав саналаа хэлэх эрхгүй гэсэн үг үү?

-Мэдээж эрхтэй байлгүй яахав. ГХЯ дээр төлөвлөгөөг боловсруулах явцад давхар зөвлөхүүдээр нь дамжуулаад төрийн гурван өндөрлөгөөс саналыг нь авна.

- Монголыг гадаад ертөнцөд төлөөлдөг хамгийн гол хүн хэн юм бэ гэдэг асуудал яригддаг. Жишээ нь, НҮБ-ын чуулганд Ерөнхий сайдыг бус Ерөнхийлөгчийг оролцох ёстой байсан гэдэг байр суурьтай хүмүүс цөөнгүй бий. Ерөнхий сайд тэр чуулганд оролцож болохгүй гэсэн зүйл байдаг уу?

-Нэгдсэн Үндэсний байгууллага бол юун түрүүн Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа дэлхий дахинд дахиж ингэж дайны гамшиг тохиолдохоос урьдчилан сэргийлж, энх тайвныг тогтоон хадгалахын төлөө байгууллагдсан засгийн газар хоорондын байгууллага. Засгийн газар хоорондын байгууллага юм бол түүний жил тутмын чуулга уулзалтад Ерөнхий сайд оролцох нь зүйн хэрэг биз дээ?  

Нөгөө талаас Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Үндсэн хуульд заасны дагуу гадаад харилцаанд улсаа төлөөлөх бүрэн эрхтэй субьект. Гэхдээ НҮБ-ын индэр гэдэг бол хэн нэг улс төрчийн эсвэл албан тушаалтны өмч биш. Энэ бол тусгаар тогтносон Монгол Улсад олгогдсон олон улсын хамтын нийгэмлэгийн өмнө өөрт тулгарч буй сорилтоо бусадтайгаа хуваалцах, өмнө тавьсан зорилтуудаа хэрхэн хэрэгжүүлж байгаагаа тайлагнах, бодлого үйл ажиллагаагаа таниулахад зориулсан индэр юм.

НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн чуулганд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Монгол Улсын Ерөнхий сайд, Гадаад харилцааны сайд хэн нь ч орж болно. Энэ бол дээр дурьдсан нэгдсэн зохицуулалтын л асуудал. Гагцхүү гадаад талдаа нэгдмэл байр суурьтай л байх ёстой. Нэг албан тушаалтан нь нэг юм яриад, дараа жил нөгөө албан тушаалтан нь өөр байр суурь илэрхийлээд байж болохгүй. 

-Өмнө нь Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдорж НҮБ-ын чуулганд долоон удаа дараалж оролцож үг хэлсэн учраас хүмүүс тэгж ойлгодог юм болов уу?

-Магадгүй. Гэхдээ 1961 оноос эхэлж харвал бүхий л түвшинд манай улсын төлөөллүүд оролцсон байдаг юм билээ.

-Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн гадаад бодлогын талаар ярихын тулд түүний хамгийн анхны айлчлал болох БНСУ-д хийсэн айлчлалыг дурдах хэрэгтэй байх. Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд нар шинээр томилогдсоныхоо дараах айлчлалаа ихэвчлэн гурав дахь хөршөөсөө эхэлдэг бичигдээгүй дүрэм байдаг гэж ойлгосон. Тэгэхээр Ерөнхий сайдын хувьд энэ бодлогыг баримталсан уу эсвэл өөр шаардлага байсан учраас БНСУ-ыг сонгосон уу?

-Анхны айлчлалаа гуравдагч эсвэл шууд хөрш орноосоо эхэлнэ гэсэн дүрэм журам байхгүй. Ер нь бол өндөр түвшний айлчлалыг хэрэгжүүлэхэд бид дотооддоо тодорхой шийдвэр гаргахаас гадна гадаад улсынхаа төр, засагтай цаг нар, агуулга зэргээ тохиролцож, тодорхой бэлтгэлийг хангаж байж айлчилдаг. Айлын тал айлчлалын товыг айлчлал болохоос ердөө долоо хоногийн өмнө мэдэгдэх тохиолдол бий. Бүтэн жилээр ч хүлээгдэх тохиолдол бий.

Уулын мод урттай богинотой гэдэг шиг улс улс харилцан адилгүй. Ер нь бол анхны айлчлал гэдэг билигдлийн буюу симболик ач холбогдолтой. Тиймээс ойрын түнш, идэвхтэй харилцдаг орон руугаа айлчлалаа эхлүүлэх нь Монголд ч төдийгүй бусад улс оронд ч нийтлэг практик. 

Монгол Улсын Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх гадаад айлчлалаа БНСУ-аас эхлүүлсэн. Учир нь Монголчуудын ажиллаж, амьдарч буй орнуудаас хамгийн их буюу 40 гаруй мянган монгол иргэн БНСУ-д ажиллаж, сурч, амьдарч байна. Засгийн газраас хилийн чанадад байгаа иргэдээ, тэдний эрх ашгийг хамгаалах асуудалд онцгой анхаарал хандуулж байгаа. Хоёрдугаарт, БНСУ нь манай чухал худалдаа, эдийн засгийн чухал түнш улс.

Улс төрийн итгэлцэл буюу “үл үзэгдэх дэд бүтэц” тавигдаж байж хамтын ажиллагаа дагаад өргөжин хөгждөг

Тиймээс энэ улстай харилцах харилцаандаа бид онцгой анхаарал хандуулах ёстой. Айлчлалын дүнд хоёр орны харилцаа, хамтын ажиллагааг улам бүр ойртуулж Стратегийн түвшинд хүргэх санаачлагыг гаргасан, БНСУ-ын Засгийн газраас ОУВС-ийн хөтөлбөрийн хүрээнд олгож буй 500 сая ам.долларын хөнгөлөлттэй зээлийн ерөнхий хэлэлцээрт гарын үсэг зурсан, 10 аймгийн дулааны цахилгаан станц барих төслийг энэ ондоо багтаан хэрэгжүүлэхээр болсон зэрэг олон чухал асуудлуудыг ажил хэрэг болгосон.

Монголчуудын хувьд, Улаанбаатарчуудын хувьд шийдэх ёстой хамгийн чухал асуудлын нэг агаарын бохирдлын эсрэг хийгдэх орон сууцжуулах хөтөлбөрт 500 сая ам.долларын хөнгөлөлттэй зээлийг зарцуулахаар болоод байна.

-Эхлээд гуравдагч хөрш дараа нь хоёр хөршийнхөө аль нэг гэсэн дарааллаар айлчлалаа төлөвлөдөг гэсэн яриа байдаг. Ерөнхий сайдын хувьд яг л үүний дагуу мэт хоёр дахь айлчлалаа БНХАУ-д хийсэн шүү дээ?

-Цаг хугацааны хувьд л тэгж таарсан болохоос ямар нэгэн тогтсон уламжлал байхгүйг би дээр дурдсан. Урьж байгаа талын зочин хүлээн авах нөхцөл боломж, бидний бэлтгэл хангасан байдал, шийдвэрлэх асуудлууд зэргийг харгалзан БНХАУ-д хийх албан ёсны айлчлал энэ оны дөрөвдүгээр сард болсон.

Энэхүү айлчлал нь БНХАУ-ын Төрийн зөвлөлийн ерөнхий сайд Ли Көчяны урилгаар хийгдсэн албан ёсны айлчлал юм. Ер нь хөрш хоёр оронтойгоо харилцах харилцаа бол манай гадаад бодлогын тэргүүлэх чиглэл. Бид энэ хоёр оронтой хэрхэн харилцах нь бидний аж, амьдралд шууд нөөлөөлдөг. 21-р зуунд улс орнууд өөр хоорондоо улам бүр харилцан хамааралтай болж байна. Энэ цаг үед бид дангаараа бусдаас тусдаа хойш суух бололцоогүй. Энэ хавьдаа зожигроод үлдэж болохгүй, дэлхийтэй хөл нийлүүлэн алхах учиртай гэж би боддог.

Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн Хятадад хийсэн айлчлалын хувьд хамгийн чухал үр дүн нь манай хоёр орны улс төрийн итгэлцэл нэмэгдсэн явдал юм. Хувь хүн хооронд ч тэр, улс орон хоорондын харилцаанд ч тэр итгэлцэл маш чухал. Тогтмол уулзаж, өөрсдийгөө ойлгуулж, харилцан асуудлаа тайлбарлаж байж итгэлцэл нэмэгддэг. Тиймээс ч айлчлалын давтамжийг хадгалах нь чухал гээд байдаг нь энэ. Улс төрийн итгэлцэл буюу “үл үзэгдэх дэд бүтэц” тавигдаж байж дараагийн асуудал болох эдийн засаг, худалдаа, соёл хүмүүнлэг, иргэд хоорондын гэх мэт бусад салбарт харилцаа, хамтын ажиллагаа дагаад өргөжин хөгждөг.

-Төрийн, албан ёсны, ажлын айлчлалуудын ялгааг та тайлбарлаж өгөхгүй юу?

-Төрийн айлчлалаас эхэлье. Төрийн айлчлал гэдэг бол төрийн тэргүүний гадаад улсын төрийн тэргүүний албан ёсны урилгаар тухайн улсад хэрэгжүүлж буй айлчлал. Төрийн айлчлалаар хүндэт харуул жагсч, хүндэтгэлийн зоог барихаас авахуулаад ёслолын арга хэмжээ зонхилно. Албан ёсны айлчлал гэдэг бол ихэнхдээ хүлээж авч байгаа улсын төрийн тэргүүн биш, засгийн газрын тэргүүний урилгаар манай засгийн газрын тэргүүн айлчлахыг хэлж байгаа юм.

Албан ёсны, ёслолын арга хэмжээнүүд байхаас гадна баримт бичигт гарын үсэг зурах, төрийн тэргүүнд нь бараалхах, засгийн газрын тэргүүн ерөнхий сайд болон бусад албаны хүмүүстэй нь уулзалтууд байна.

Ажлын айлчлалын хувьд ойлгомжтой мэдээж урилгагүй, ёслолын арга хэмжээ байхгүй, цэвэр ажил хэргийн уулзалтууд, арга хэмжээнд оролцохыг хэлж байгаа юм. Дипломат ёслолын чиглэлийн хүмүүс надаас сайн дэлгэрэнгүй хэлэх байх. Би бол ерөнхийд нь тайлбарлахыг оролдлоо. 

-Ерөнхий сайд асан Д.Бямбасүрэн гуайгаас хойш буюу олон жилийн дараа АНУ-д албан ёсны айлчлалыг У.Хүрэлсүх өнгөрсөн сард хийсэн. 14 жилийн дараа Монгол, АНУ-ын хооронд харилцаагаа нэг түвшингээр ахиулсан үйл явдал болсон. Өмнөх ЕС нарын хувьд дандаа ажлын айлчлал хийж байсан юм билээ.

-Уг нь ажлын байна уу, албан ёсны байна уу тийм ч чухал биш. Үр дүнтэй байсан эсэх нь л чухал. Гадаад бодлогын чиглэлээр улс төрчдийг хооронд нь өрсөлдүүлэх, шүүмжлэх өнцгөөс харах нь аюултай.

Бид улс төрөө дотооддоо яаж ч хийж болно. Харин гадаад бодлогынхоо чиглэлд нэгдсэн байр суурьтай байх хэрэгтэй. Дотоодын улс төр нь савнаасаа халиад гадаад бодлогоо хөгзрүүлэх нь маш их хор уршигтай.Сүүлийн үед дотоод улс төрийн ашиг хонжоо авах гэсэн оролдлого, өвөр зуурын өрсөлдөөндөө гадаад талыг татан оруулж ирэх, тэдний нэр хүндэд халдах хандлага ажиглагдах боллоо. Ингэснийхээ горыг маш их үнээр төлсөн улс олон байна.  

-Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн АНУ-д хийсэн албан ёсны айлчлал цаанаасаа урилгатай байсан үг үү?

-Тийм. АНУ-ын дэд Ерөнхийлөгч Майк Пенсийн урилгаар Монгол Улсын Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх албан ёсны айлчлал хийсэн. 

-Энэ айлчлалын үеэр Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Бүгд Найрамдах Азербайжан улсад ажлын айлчлал хийсэн. Ерөнхийлөгч бөх үзэх гээд явж байхад Ерөнхий сайд НҮБ-ын чуулганд оролцож байна гэсэн харьцуулалт ч юм уу шүүмжэл их гарч байсан. Харин Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатар “Азербайжан бол манай гадаад харилцааны хувьд чухал түнш. Энэ бол зайлшгүй айлчлал” гэж байв. Иймэрхүү харьцуулалтыг та хэлж байгаа байх.

-Аль нэг субъектээ дээш нь татах гэж байгаад нөгөөг нь баалах сэтгэл зүйг төрүүлэх шаардлагагүй гэж боддог. Ерөнхийлөгч төрийн тэргүүнийхээ хувьд тухайн улс руу айлчлах нь чухал гэж үзсэн бол чухал л байна.

-Жишээ нь, Ерөнхийлөгчийн хувьд Азербайжан улсад бөхийн тэмцээн үзэхээр очсон мэт ойлгогдсон шүү дээ.

-Бөхийн тэмцээн үзэх гэж байсан ч энэ үед дипломат үйл ажиллагаа явж л байдаг. Тэр үйл явдлыг тохиолдуулж тухайн улсын төрийн тэргүүнтэй уулзах мөн уригдан очсон бусад орны удирдлагатай уулзах бололцоо гарч байгаа шүү дээ. Бид өөрийн улсад тулгарч байгаа бэрхшээлүүдээ олон улсын удирдлага, төр засгийн анхааралд аваачиж хэлж, танилцуулж, санал солилцож байх ёстой. Ингэхийн тулд уулзалтын бүхий л арга хэлбэрүүдийг ашиглаж байх хэрэгтэй.  

Өөрийн түнш ойр дотно харилцаатай улсын удирдлагуудтай олон удаа тогтмол уулзаж, ярилцаж байх нь ач холбогдолтой. Уулзалт нь бөхийн тэмцээн байна уу Олимпын үеэр байна уу, Азийн наадмын үеэр байна уу хамаагүй. Гол нь тэр боломжийг л бид амжилттай ашиглах нь чухал. 

-Ерөнхий сайдын АНУ-д хийсэн айлчлалын үеэр Америкийн төрийн тэргүүн Дональд Трамптай уулзсан, уулзаагүй, хурлын үеэр тааралдаж гар барьсан селфигээ тавьсан, лааны тосон баримлын хажууд зогсож зургаа авхуулсан гэх мэт шүүмжлэл гарч байсан. Яагаад ганцаарчилсан уулзалт хийх боломж гараагүй вэ. Төрийн тэргүүн нь хүлээж авч уулзаагүй болохоор энэ айлчлалын ач холбогдол буурч байна гэх ч юм уу тийм тайлбарууд яваад байсан. 

-Монгол Улсын Ерөнхий сайдын ижил түвшний албан тушаалтан нь АНУ-ын талаас дэд Ерөнхийлөгч Майк Пенс нь юм. Тэр хүнтэй хоёр орны харилцааны хамгийн чухал зүйлүүдээ ярьж тохирч уулзалт маш найрсаг уур амьсгалтай болж өнгөрсөн. Үүнээс гадна айлчлалын үеэр өөрөөсөө дээш албан тушаалтанд бид бараалхдаг. Монгол Улсын Ерөнхий сайд АНУ-ын Ерөнхийлөгчид бараалхана. Тэр бараалхалтын формат янз бүр байж болно. Ажлын дундуур эсвэл тусдаа уулзсан ч байж болно.

Бид Ерөнхийлөгч Д.Трамптай Вашингтонд Цагаан ордонд уулзах товтой байсан ч тухайн үед АНУ-ын зүүн эрэгт Флоренс хар салхи гарч онцгой нөхцөл байдал үүсч Ерөнхийлөгч нь тухайн бүс нутагт ажиллахаар явсан. Тиймээс уулзалтын товыг хойшлуулж НҮБ-ийн Ерөнхий Ассамблейн хурлын үеэр Нью Йорк хотод уулзаж таарсан.
Ер нь аливаа асуудлыг шүүмжилье л гэвэл хаанаас нь ч хараад шүүмжлэх зүйл гаргаж чадна шүү дээ. Гэхдээ энэ удаад агуулгыг нь огт харахгүйгээр хэлбэрийг нь л шүүмжлээд байна уу даа гэж харсан.

-Ерөнхий сайдын айлчлалуудыг хөнгөлөлттэй зээл, буцалтгүй тусламж гуйсан бадар барьж явсан айлчлалууд хийж байна гэх шүүмжлэл нэлээд гараад байгаа. Яагаад очсон орон болгон нь Монголд туслаад байна вэ?

-Аливаа Засгийн газрын гадаад бодлогын гол зорилго нь улс төр, дипломатын аргаар өөрсдийн аюулгүй байдал, бие даасан хараат бус тусгаар тогтносон байдлаа хангахад оршдог. Түүний дараагийн чухал зорилго нь Монгол Улсын хөгжил дэвшилд таатай гадаад орчин бүрдүүлэх явдал. Энэ үндсэн зорилгоо Ерөнхий сайд хангаад явж байгаа. Аль нэг улс руу хэт хэлбийсэн явдал байхгүй. Ижил тэгш найрсаг, эерэг хандлагыг хадгалах зорилгыг баримталдаг.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд гадаад бодлогын хувьд дээрх үндсэн зорилгоо биелүүлэхийн зэрэгцээ маш прагматик гадаад бодлого хэрэгжүүлж байна гэж бодогддог.  Өөрөөр хэлбэл, дипломат арга хэрэгсэл ашиглан гадаад харилцааны нөөц бололцоог өөрийн улсад тулгарч байгаа  хүндрэл бэрхшээлийг даван туулахад маш амжилттай ашиглаж чадаж байна гэсэн үг. Хоёр орны гадаад харилцааны үндсэн суурь зорилтууд хэрхэн хангагдсан талаар төдийлөн ярихгүй байгаа учраас ийм юмны төлөө явдаг юм шиг харагддаг байх.

Гадаад бодлогыг дан ганц зоосны нүхээр харах нь өрөөсгөл. Бид айлчлалын үеэр олон чухал зорилтуудаа хэрэгжүүлээд түүний хажуугаар тулгамдаж буй асуудалдаа түншүүдээсээ дэмжлэг авч байна. Хоёр орны зарим асуудал ижил бэрхшээл, зорилготой байх нь бий. Тэгэхээр хоёр ашиг сонирхол нийлж, уялдаж байж шийдвэрүүд гарч буй хэрэг.

-Хятад дахь айлчлал амжилттай болж шинэ цэвэрлэх байгууламжийн асуудлыг шийдсэнээр АНУ-д хийсэн айлчлал үр дүнтэй болоход нөлөөлсөн гэж албаны хүмүүс онцолж байсан.  Гэхдээ Мянганы Сорилтын Корпорацитай байгуулсан хоёр дахь гэрээ 3-4 засгийн газар дамжсан ажил. Яг ажил болох үед нь У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайд байж таараад гарын үсэг зурж, өөрөө хийсэн ажил юм шиг харагдууллаа гэсэн яриа бас гарсан.

-Гадаад бодлогын аливаа амжилтыг өмчлөхгүй байх зарчим эндээс харагдана. Гадаад бодлогын зорилт нэг шат ахихад Монгол Улс л хожино. Яахав миний үед санаачилсан ажил гэж өмчлөх хүн гарах байх. Гэхдээ баярлалаа, таны санаачилга ажил хэрэг болтлоо маш олон хүний хөдөлмөр, зарим тохиолдол улс төрийн эр зориг, шийдвэрүүдээр дамжиж үр дүнд хүрдэг юм.

Жишээ нь, БНХАУ-ын хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлэх Төв цэвэрлэх байгууламжаас гарсан усыг дахин цэвэршүүлээд ЦС-уудад нийлүүлэх төслийг Мянганы сорилтын сангаас хэрэгжүүлэхээр болсон. Үүнээс харахад, хэрэв бид БНХАУ-ын хөнгөлөлттэй зээлийн асуудлыг богино хугацаанд шийдэж чадаагүй байсан бол энэ ажлыг хийх бололцоо гарахгүй байсан.

Засгийн газруудын үйл ажиллагааны залгамж чанар хэр чухал болох нь эндээс харагдаж байгаа байх.

-Таны хувьд Ерөнхий сайдын бусад орны төрийн удирдлагуудтай уулзах үеэрх, ярих сэдвийн судалгааг нь гаргаж өгдөг гэж ойлгож болох уу?

-Айлчлалын хувьд хамгийн чухал зүйл бол бэлтгэл. Бэлтгэлээ хэр сайн хийнэ айлчлалын үр дүн төдий чинээ гардаг. Мэдээж гадаад бодлогын зөвлөхийн хувьд бодлогын залгамж чанарыг хадгалахыг зорьдог. Өмнөх төрийн тэргүүн, Засгийн газрын тэргүүн юу ярьж байсан,  ямар тохиролцоог өмнө нь хийсэн зэргийг анхаарна.

Бид түүн дээр нь дараагийн шатанд юуг, яаж ярих вэ, ямар гол асуудлууд байна вэ гэдгийг тодорхойлно. Ерөнхий сайд ч гэсэн өөрөө ийм зүйл дээр анхаармаар байна, үүн дээр гадаад түншүүдийн маань дэмжлэг хэрэгтэй, энийг хамтдаа шийдвэрлэе гэдэг саналуудаа гаргана.

Засгийн газрын тэргүүний айлчлал учраас хувь хүний “каризма” маш чухал нөлөөтэй. Зарим тохиолдолд анх удаа уулзаж буй лидерүүд ч байна. Тэдэнд анхны уулзалтаар ямар сэтгэгдэл төрүүлэх, яаж хандах, биеийн хэл ямар байх зэрэг нь цаашдын харилцаанд маш чухал. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн хувьд хувь хүний каризма сайтай байдал нь гадаад түншүүдтэйгээ амархан ойлголцоход нөлөөлдөг болов уу.

-АНУ-ын дэд Ерөнхийлөгч Майк Пэнс манай Ерөнхий сайдтай уулзахдаа протокол зөрчин, уулзалтын хугацаа хэтрүүлсэн, өөрийнхөө өрөөнд урьж удаан ярилцаж суусан гэж байсан.

-Тийм ээ. Уулзалт бидний хүлээж байснаас илүү, маш найрсаг уур амьсгалтай болсон.

-Ерөнхий сайдын Гадаад бодлогын зөвлөхийн хувиар өөрийн тань ярилцлага хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр анх удаа нийтлэгдэж байгаа нь энэ байх. Ажлын туршлагын талаараа танилцуулахгүй юу?

-Би Гадаад харилцааны яаманд 2008 оноос хойш ажилласан. Мөн Лондонд Элчин сайдын яаманд дипломатаар ажиллаж байсан.