Улаанбаатар УСНЫ ХОМСДОЛД ОРОХООС ӨМНӨ

Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах Улсын Кейп Таун хот 90 хоногийн дараа усны нөөцгүй болох гэж буйгаа 2018 оны нэгдүгээр сарын 17-ны өдөр зарласан билээ. Тэдний усгүй болох өдөр 26 хоногийн дараа буюу дөрөвдүгээр сарын 22-н.

Үүнээс өмнө хотын дарга иргэдийнхээ усны хэрэглээг хязгаарлаж, нэг өрхийн өдрийн хэрэглээг 87 литрээр “норм”-ложээ. Харин дөрөвдүгээр сарын 22-ноос хойш энэ тоо 25 литр болж буурна. Кейп Таун хотод байх 200 усны цэгийг буутай цэргүүд хамгаална. Энэ бүхэн яг кинон дээр гардаг үйл явдал шиг санагдаж байна уу. Харамсалтай нь энэ бол 4 сая хүн амтай хотын усны хомсдлын бодит байдал юм.

 

Кейп Таун хот, ӨАБНУ

Улаанбаатар хот хэзээ нэг өдөр ийм аюулд орох эрсдэл бий юу? Энэ асуултад хамтдаа хариулцгаая.

Гэр хорооллын иргэд өдөрт 7-14 литр ус хэрэглэдэг бол орон сууцны оршин суугч 140-160 литр ус хэрэглэдэг. Өдрөөс өдөрт нэмэгдэж буй барилгажилт нэг талаараа агаар, хөрсний бохирдлыг бууруулахад чухал нэмэртэй боловч нөгөө талдаа усны эрэлтийг огцом нэмэгдүүлж байгаа юм.

Үүнээс өмнө бид юу хийх вэ?

Мянганы Сорилтын Корпорациас манай улсад хоёр дахь удаагийн компакт гэрээг Улаанбаатар хотын усан хангамжийг сайжруулах чиглэлээр олгох ажил үргэлжилж байна. Энэ гэрээний хүрээнд 350 сая ам.долларын буцалтгүй тусламж орж ирнэ. Үүнийг Улаанбаатар хотын усан хангамжийг нэмэгдүүлэх өргөн хүрээний төсөлд зарцуулах ажээ.

Чухам яагаад усны салбарыг онцолж санхүүжилт олгох болсон талаар бид Монгол Улсын Засгийн газар, АНУ-ын МСК-ийн хооронд байгуулах хоёр дахь компакт гэрээ боловсруулах Үндэсний ажлын албаны дарга Э.Содонтогосоос тодрууллаа.

Тэрбээр “Эдийн засгийн өсөлтийг хязгаарлаж буй хүчин зүйлсийн судалгааг бид 2015 онд хийсэн. Судалгааны үр дүнд Улаанбаатар хотын усан хангамжийн эрэлт, нийлүүлэлт ойрын хугацаанд тэнцэж, цаашид хомсдол үүснэ гэсэн дүгнэлт гарсан байгаа. Манай хөтөлбөрийн хүрээнд үндсэн хоёр том капитал хөрөнгө оруулалтын төсөл хэрэгжинэ.

Нэгдүгээрт, Гүний усны эх үүсвэрийг ашиглалтад оруулах “Гүний худгийн систем” байгуулах ажил хийнэ. Газрын гүний ус хэрэв бохирдсон байвал усыг гүн цэвэршүүлэх үйлдвэр байгуулна.  

Хоёрдугаарт, шинээр баригдах Төв цэвэрлэх байгууламжаас цэвэрлэгдээд гарч буй бохир усыг дахин боловсруулах үйлдвэр байгуулна. Ингэж цэвэршүүлсэн усыг III, IV цахилгаан станцуудад нийлүүлнэ. Одоогоор унданд хэрэглэж болох цэвэр усыг өндөр цамхагаа хөргөх, үнс зайлуулах, угаалга хийхийн тулд ашиглаж байгаа нь харамсалтай боловч өөр сонголт байхгүй. Энэ нь Улаанбаатар хотын нийт усны хэрэглээний нэлээд хувийг эзэлдэг. Тэгэхээр ийм их хэмжээний цэвэр усыг дахин боловсруулсан усаар солих боломжтой.

МОНГОЛД УС АШИГЛАЛТ /салбараар, БОНХЯ, 2014 он/ 

Монголд Эрчим хүч, Уул уурхайн салбарт хамгийн их ус хэрэглэдэг байна.

Хоёр том үйлдвэр байгуулагдахад бид “recycling” гэдэг цоо шинэ эдийн засгийн нэр томъёо гаргаж ирнэ. Үүнтэй холбогдуулаад усны үнэ тарифт өөрчлөлт орох ёстой. Харин өөрчлөлт нь ард түмний амьдралд шууд сөрөг нөлөө үзүүлэх ёсгүй.

Бид тарифийн өөрчлөлтийг олон нийтээ соён гэгээрүүлэх, устай хандах шинэ хандлага, сэтгэлгээг бий болгох замаар хийнэ.  Бохирдлын өртөг, усны эдийн засгийн үнэ цэнэ гэсэн хоёр ойлголтыг хүмүүсийн ухамсарт ч, эдийн засагт ч бий болгох ёстой.

"Бохирдлын өртөг, усны эдийн засгийн үнэ цэнэ гэсэн хоёр ойлголтыг хүмүүсийн ухамсарт ч, эдийн засагт ч бий болгох ёстой"

Дүгнээд хэлэхэд Улаанбаатар хотын усан хангамжийн системийг тогтолцоогоор нь сайжруулах, сүлжээнд өгч буй усны хэмжээг нэмэгдүүлэх, саарал усыг аж үйлдвэрийн зориулалтаар ашиглах цоо шинэ эдийн засаг, сэтгэлгээний концепцыг оруулж ирэх ач холбогдолтой хөтөлбөр байх юм. Одоогоор Засгийн газар хоорондын хэлэлцээ үргэлжилж байна. Бид энэ зундаа багтаад гэрээнд гарын үсэг зурахаар ажиллаж байна" гэсэн мэдээлэл өглөө.

 

Гэрэл зургийг MPA.mn

Таны ширээн дээр байгаа нэг аяга кофе үнэндээ 200 мл усаар бүтээгүй. Учир нь кофег ургуулах ус, чанах цахилгааныг бий болгох ус гэх мэтээр явсаар 100 литрээс ч хол давах юм. Энэ зарчим бүх салбар, бүх бүтээгдэхүүн, тэр ч бүү хэл өдөр тутмын амьдралд хамаарна. Энэ бол усны жинхэнэ үнэ цэнэ. 

Усны ассоциацийн тэргүүн, доктор Д.Батмөнх "Монгол орны усны нөөц, ашиглалт, ус хэрэглээ" өгүүлэлдээ "Манай улсын хэмжээнд байгаа усныхаа нөөцийг хэрхэн зохистой ашиглах, усны үнэ, тариф ямар байх зэрэг асуудал тулгамдаж байдаг. 

Үүнд,

• Нэгдүгээрт бид  хэрэглэж байгаа усныхаа нөөцийг бүртгэж, тоолж  байна уу, хэдий хэмжээний усыг газрын дороос, хэдий хэмжээтэйг гадаргын уснаас ашиглаж байгааг нарийн тооцоолохгүй байна.
• Хоёрдугаарт усыг зохистой хэрэглэдэггүйгээс усны алдагдал их хэмжээтэй гардаг. 
• Гуравдугаарт усны үнэ бодитой биш байгаа нь усыг хэмнэх тухай ойлголтыг хэрэглэгчдэд төрүүлж чаддаггүй их хэмжээний нөөцийг алдаж байна" хэмээн дүгнэсэн байдаг. 

Тиймээс ч Кейп Тауны дараа усгүй болсон хотоор нэрлэгдэхгүйн тулд Монгол Улс усны бодлогыг яг л уул уурхай, эрчим хүчний салбарыг анхаардаг шиг дээш нь гаргахын зэрэгцээ иргэн хүн бүр үнэ цэнийг нь мэдрэх цаг иржээ.