Газар өмчлөл Улаанбаатарыг хэрхэн тэлсэн бэ?

Гэрэл зургийг mpa.mn

Манай улсад 2002 оныг хүртэл газар зөвхөн төрийн өмч байж иргэд эзэмшигчийн гэрчилгээгээр газрыг түрээслэн ашигладаг байв. Тус онд буюу 2002 оны зургаадугаар сард Газрын тухай хууль батлагдаж 2003 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хэрэгжиж эхэлсэн юм. 

Хууль иргэдэд газраа өөрийн нэр дээр өмчилж, үл хөдлөх хөрөнгө болгон ашиглах боломж олгосон хэдий ч орон нутгаас нийслэл хот руу тасралтгүй хөвөрч байсан нүүдлийг эрчимжүүлснийг статистик мэдээллээс харж болохоор байна.

Хууль батлагдахаас өмнөх болон дараах 10 жилийн хугацаан дахь иргэдийн шилжих хөдөлгөөнийг харвал:

График 1, Улаанбаатар хотод шилжин ирэгсэд ба явагсад, 

1992-2001 онд жилд 136 мянган иргэн орон нутгаас нийслэлд шилжин ирж, эсэргээрээ 36 мянган иргэн орон нутаг руу шилжсэн байна. Харин газрын хууль батлагдсанаас хойших 10 жилд 326 мянган иргэн нийслэлд шилжин ирж, 65 мянган орчим иргэн орон нутаг руу шилжжээ. 2003, 2004 онд Улаанбаатар хот руу шилжих хөдөлгөөн хамгийн их байж 80 гаруй мянган хүн шилжин ирсэн ч тухайн хоёр жилд ердөө 2,000 иргэн орон нутаг руу шилжжээ. 

Орон нутгаас шилжин ирэгсдийн дийлэнх нь гэр хороололд суурьшиж, ямар ч зөвшөөрөл төлөвлөгөөгүй дуртай газраа хашаа барьж гэр хороолол тэлсээр байв. Оршуулгын газартай хаяа нийлж, уулын орой, үерийн ам, өндөр хүчдэл доор гээд хаа хамаагүй буусан нь Улаанбаатар хотын агаар хөрсний бохирдлыг туйлд нь хүргээд байна. 

Хүн амын хэт өсөлтөөс хамаарч иргэдийн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрх зөрчигдөн, орчны болон агаарын бохирдол, замын хөдөлгөөний түгжрэл нэмэгдэж байгаагаас шалтгаалан Нийслэлийн Засаг дарга С.Батболд шилжилт хөдөлгөөнийг 2020 он хүртэл сунгах санал гаргасан. Уг саналыг Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулсныг зарчмын хувьд дэмжсэн юм.

Нэг хүнд ногдох газрын хэмжээгээр манай улс дэлхийд тэргүүлдэг /1 км квадрат талбайд 2 хүн ногддог/ хэдий ч нийслэл хотын 1 км квадрат талбайд 306.5 хүн ногдож байна. 

"Улаанбаатарт дахин шинээр газар ологох ямар ч боломж байхгүй, газар дууссан" гэдгийг Нийслэлийн Газрын албаны Газар өмчлөлийн хэлтсийн дарга У.Сувдсүрэн гэж байв. Харин газар дээрээ олон жил амьдарсан хэдий ч бичиг баримтгүй болон эзэмшигчийн гэрчилгээтэй иргэдэд газраа өмчилж авах уриалгыг Нийслэлийн газрын албанаас гаргаад буй.

Хууль хэрэгжиж эхэлснээс хойш буюу 15 жилийн хугацаанд Нийслэлийн газрын албанаас 191,000 иргэнд газар өмчлүүлсэн байна.

Нийслэлийн хэмжээнд иргэдэд газар өмчилсөн байдлыг хэлбэрээр нь ангилбал:

2003-2018 оны хооронд нийслэлийн Засаг даргын 156 удаагийн захирамжаар нийт 191,372 иргэнд 10,145 га газрыг гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар өмчлүүлээд байна. Үүнээс:

1. Гэр хорооллын суурьшлын бүсэд 120,675 иргэнд 6,591.3 га газрыг буюу эзэмшиж буй газрыг нь өмчлүүлсэн. 
2. Цахим хэлбэрээр 69,836 иргэнд 3,501.28 га газрыг буюу шинээр суурьшлын бүс үүсгэж газар өмчлүүлсэн.
3. Нийслэлийн ногоон бүсэд 861 иргэнд  52.4 га газрыг буюу зуслангийн зориулалтаар газар эзэмшиж буй иргэдэд газрыг нь өмчлүүлсэн байна.

Өдгөө 1.4 сая хүн амтай болоод буй Улаанбаатар хотыг хэрхэн төлөвлөж байв?

 

Гэрэл зургийг mpa.mn

1921 онд Ардын хувьсгал ялахад Их хүрээ 80 мянга орчим хүн амтай байжээ. 1924 онд Улаанбаатар нэртэй болсон нийслэл хотын анхны төлөвлөгөөг Монгол Улсын анхны архитектор Б.Чимэд гуай 1948 онд ЗХУ-д сургууль төгсөж ирээд хийжээ. Тэрбээр ЗХУ-ын инженерүүдтэй хамтран анх удаа хотын шугам сүлжээг зурж, хот төлөвлөлтөд оруулсан бөгөөд цаашдаа 260 мянган хүн амтай болохоор төлөвлөсөн байна.

Нийслэл хотод 1 км квадрат талбайд 306.5 хүн ногдож байна.  

Хамгийн ихдээ 500 мянган хүн оршин суух боломжтой гэж үзэж байсан Улаанбаатар хотын хүн ам өнгөрсөн 80 гаруй жилийн хугацаанд тасралтгүй нэмэгдсээр

• 1979 онд 400 мянга, 
• 1990 онд 580 мянга,
• 2001 онд 820 мянган болсон байв. 

Ингээд Газрын хууль батлагдсанаар орон нутгаас нийслэл рүү шилжих хөдөлгөөн огцом нэмэгдэж 2002-2011 онд 320 мянга гаруй иргэн нийслэлд шилжин иржээ. 2016 оны сүүлийн статистик мэдээллээр нийслэл хот 1.4 сая хүн амтай.

Дахин сануулахад нийслэлд шинээр олгох газар байхгүй. Харин нийслэлийн иргэд орон нутагт газар өмчлөх бүрэн боломжтой юм.

Тухайлбал, Монгол Улсын иргэн газар өмчлүүлэх тухай хуулийн дагуу

• Нийслэлд 0.07 га буюу 700 м2,
• Аймгийн төвд 0.35 хүртэл га буюу 3,500 м2,
• Сумын төв, тосгонд 0.5 га буюу 5,000 м2,
• Нийслэлийг орон нутагтай холбосон улсын чанартай авто замын дагуу 0.07 га буюу 700 м2 газрыг өмчлөх боломжтой.