О.Номиншүр: Төсвийн тэлэлт, мөнгө тараалт нь хэрэглэгч орны хувьд импортын бараа болж, валютын гарах урсгалыг нэмж байна

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

Монголбанканд өнөөдөр "Төв банкны зорилт, засаглал, үйл ажиллагааны чиглэл, эрх зүйн шинэчлэл" сэдэвт эрдэм шинжилгээний хурал зохион байгуулагдаж байна. 

Энэхүү хурлаас эдийн засгийн шинжээч О.Номиншүрийн илтгэлийг онцлон хүргэе.

Тэрбээр сонгуулийн жил угтан төсөв тэлэх, бэлэн мөнгө тарааснаар ирэх жил нь инфляц өсөх суурь шалтгаан болж байгааг илтгэлдээ тодотгон ярьсан юм.

Эдийн засгийн шинжээч О.Номиншүр "Дэлхийн 214 улс төв банктай байна. Төв банк бол улс орны тусгаар тогтнол, бие даасан байдлын илэрхийлэл болохын хувьд хараат бус байх нь чухал гэдгийг өнгөрсөн. 350 гаруй жилийн түүхээс харж болох юм.

Монгол Улс 1990 онд зах зээлийн тогтолцоонд шилжиж, 1991 онд банкны тухай хуультай болж, хоёр шатлалт тогтолцоо бий болсон. Энэ үед ОУВС хөтөлбөр хэрэгжүүлж эхэлсэн бөгөөд нийтдээ зургаан удаа хамрагдаж, тодорхой үр дүнд хүрсэн байна. 

 

1992 онд шинэ Үндсэн хууль батлагдаж, мөн үеэс эхлэн Төрөөс баримтлах мөнгөний бодлогын үндсэн чиглэлийг УИХ-аар батлуулдаг болсон. 

1993 онд хөвөгч ханшийн тогтолцоонд шилжиж, ханш нь зах зээлийн зарчмаараа тогтох ёстой гэж үзсэн байдаг.

1996 онд Төв банкны тухай хууль батлагдсанаар өнөөгийн хараат бус төв банк, банкны салбарыг хянах институт бий болох суурь тавигджээ. 

2000-2004 онд эдийн засаг тогтвортой байсан бөгөөд 2005-2006 онд түүхий эдийн экспорт өндөр байв. Түүнчлэн 2007 онд бодлогын хүүг нэвтрүүлсэн. 

Бидний асуудал 2008 оны УИХ-ын сонгуулийн үеэс эхэлсэн гэж үзэж байгаа. Учир нь энэ үеэс төсвийн зардал ихээр өсөж, төсвийн тогтворгүй байдал бий болсон.

2009 онд Оюутолгойн төсөл орж ирснээр эдийн засаг сэргэх суурь нөхцөл болж, гадаадын хөрөнгө оруулалт нэмэгдсэн. Гэвч гадаад валютын нөөцөө хуримтлуулж чадаагүй. Төсвийн тэлэлт 2012 онд ч үргэлжилсэн бөгөөд тухайн үед эдийн засгийн идэвхжил өндөр байсан учраас 2008, 2016 оны хямралтай харьцуулахад хүндрэл боломжийн хэмжээнд байсан. 

Төсвийн тэлэлт 2008 оноос эхлээд сонгуулийн жил бүрийг угтаж өссөн байгаа юм. Энэ нь сонгуулийн дараах жил инфляц өсөх суурь шалтгаан нь болдог. Тэтгэврийн зээл тэглэсэн, 10 их наяд төгрөгийн хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн.

2024 оны сонгуулийг угтаад 2023 оноос яаж төсвийн тэлэлт явагдсаныг бүгд мэдэж байгаа. "Эрдэнэс Тавантолгой"-н 2022, 2023 оны ногдол ашиг гэх мэтчилэн төсвийн тэлэлт, мөнгө тараалт нь хэрэглэгч орны хувьд импортын бараа болж, валютын гарах урсгалыг нэмж байна. 2024 он гарснаас хойш өнөөдрийн байдлаар импорт жилийн өсөлт 26 хувьтай байна. Нөгөө талд экспорт өсөхгүй байна. Энэ нь гадаад зах зээл 2016 онтой ижил буюу түүхий эдийн үнэ унаж байна.

 

Төсөв тэлж байхад валютын орлогоо тогтмол авч чадахгүй байгаа учраас өмнөх байдлыг давтах магадлалтай харагдаж байна. 2023 оноос эхэлсэн төсвийн тэлэлтийн нөлөөгөөр 2024 оны зургаадугаар сард 5.1 хувьтай байсан инфляц арваннэгдүгээр сард 8 хувьтай гарсан. Ирэх жилүүдэд инфляц өсөх нь ойлгомжтой байна" гэсэн юм.

Түүнчлэн эдийн засгийн шинжээч О.Номиншүр өөрийн судалгаандаа үндэслэн 

• Төв банкны одоогийн зорилт хоёрдмол утгатай байгаа тул тодорхой зааж өгөх
• Инфляцын зорилтыг дунд хугацаанд тодорхойлох
• Гадаад валютын интервенц хийхгүй байх
• Бусад шаардлагатай эрх зүйн шинэчлэлүүд хийх зэрэг санал зөвлөмжийг гаргаснаа танилцуулсан юм.