"Өнгөрсөн жилүүдэд 700,000 гаруй иргэн хөдөөнөөс нийслэл рүү шилжсэний 16% нь зудтай холбоотой. Улмаар Улаанбаатарын ядуурал эрс нэмэгддэг"
"Зудын сургамж" сэдэвт хэлэлцүүлэг "Блю Скай" зочид буудалд өнөөдөр болж байна.
Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага (НҮБ)-ын Хүнс, хөдөө аж ахуйн байгууллага болон Улсын Онцгой Комисс (УОК)-ын ажлын алба хамтран энэхүү хэлэлцүүлгийг зохион байгуулав.
Энэ үеэр "2023-2024 оны зудын нөхцөл байдал: Малын хорогдлын таамаглалын тооцоолол" сэдвээр Шинжлэх Ухааны Академийн Газарзүй, геоэкологийн хүрээлэнгийн салбарын эрхлэгч, доктор М.Алтанбагана илтгэл танилцуулав.
Тэрбээр
- Зудаар малаа алдсан малчин өрхийн хэдэн хувь нь Улаанбаатар хот руу шилжсэн бэ?
- Тэд эдийн засгийн ямар салбарт хөдөлмөр эрхэлж байна вэ?
- Ган, зудаас үүдэлтэй ядуурлын түвшин хэрхэн яаж нэмэгдсэн бэ? Эдгээр асуултад хариулахыг зорьсон байна.
Зудыг даван туулахдаа зөвхөн хадлан, тэжээл бэлтгэх ажилд ач холбогдол өгч ирсэн. Шуудхан хэлэхэд засаг төр энэ асуудлыг наагуур нь илсээр ирлээ. Судлаач бидний хувьд илүү дотогш орж, судалж дүгнэхийг зөвлөдөг" гэж доктор М.Алтанбагана ярьж байлаа.
Ган зудаас үүдэлтэй сөрөг үр дагавар ба анхаарах асуудлын талаар түүнээс үргэлжлүүлэн тодрууллаа.
"Зуд нь ядуурал, нийгмийн эмзэг байдлыг нэмэгдүүлж байна"
Тэрбээр "2023-2024 оны зуд нийт газар нутгийн 80 орчим хувийг хамарсан. Бидний хувьд тулгамдаж буй асуудлуудын нэг бол зуд.
Ган, зудаас шалтгаалж хөдөөгөөс Улаанбаатар хот руу шилжих хөдөлгөөн нэмэгддэг. Үүний зэрэгцээ ядуурал, нийгмийн эмзэг байдал ч нөлөөлдөг.
Өнгөрсөн хугацаанд буюу 1995-2023 оны хооронд хөдөөгийн аймаг, сумдаас 700,000 гаруй иргэн Улаанбаатар хот руу шилжиж иржээ. Эдгээр иргэний 16-19 хувь нь зудын нөлөөгөөр шилжиж ирсэн.
Мал аж ахуйн салбарт манай улсын нийт ажиллах хүчний 22 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байдаг. Хөдөө аж ахуй нь ажиллах хүчний томоохон салбар болдог.
Тэгвэл
- Уур амьсгалын өөрчлөлт, ган зудаар малчид малаа алдвал тэр ажиллах хүч хаашаа явах вэ?
- Тэд эдийн засгийн аль салбарт ажиллах вэ?
Аливаа бие хүн эдийн засгийн нэг салбарт дагнан ажиллаж байгаад өөр салбар руу шилжинэ гэдэг хэцүү асуудал. Эзэмшсэн мэргэжил, боловсрол, туршлага зэрэг олон шаардлага бий.
Тэр болгоныг хойноос нь мөшгөж, зохицуулж явах болчхоод байгаа юм" гэлээ.
Үргэлжлүүлэн "Малын хорогдлын тухайд
- 2000 оны зудаар 11 сая
- 2010 оны зудаар 10 сая
- Өнгөрсөн оны зудаар найман сая малаа алдсан. Энэ бол маш их хөрөнгө, том тоо.
Бид өнгөрсөн хугацаанд гурван удаагийн давтамжтайгаар нийт 29 сая малаа алдаж, ийм их хөрөнгийг тавиад туучихжээ. Эцсийн дүндээ сургамж авч, дасан зохицох чадавхыг бэхжүүлсэн үү?, Би сургамж авсан уу? гэдгийг өөрсдөөсөө асуух ёстой.
- 2000 оны зудаар 22 мянга
- 2009-2010 оны зудаар 24 мянгаар малчин өрхийн тоо буурсан.
Тэдгээр малчин өрх бүгд Улаанбаатар хотод шилжээд ирсэн. Үүнийг дагаад Улаанбаатар хотын ядуурал эрс нэмэгддэг.
- Нэгдүгээрт тэд орон зайн хувьд шилждэг.
- Хоёрдугаарт эдийн засгийн салбар руу шилждэг. Тэгэхээр аль салбарт ямар хөдөлмөр эрхлэх нь тодорхойгүй.
Үүний хойноос төр засаг явж, ажиллаж, хэнд ямар сургалтын хэрэгцээ байна вэ гэдэгт үнэлгээ хийж, гаргаж ирэх хэрэгтэй" хэмээн санууллаа.
"2023-2024 оны зудын нөхцөл байдал: Малын хорогдлын таамаглалын тооцоолол" сэдэвт илтгэлээс товч хүргэе.
"Өнгөрсөн зудаар 8.1 сая мал хорогдсон"
Өнгөрсөн жил Сүхбаатар аймагт хамгийн их мал сүргээ алдсан тоон мэдээлэл байна.
Энэ оны зургаадугаар сарын 30-ны байдлаар нийт мал сүргийн 47 хувь буюу 1.8 сая мал хорогдсон. Бидний таамаглалаар буюу сайжруулсан хувилбараар мал сүргийн 41 хувийг алдана гэж тооцоолсон.
Хаана, аль бүс нутагт хэдий хэмжээний мал хорогдож болзошгүй вэ гэдгийг урьдчилсан байдлаар таамаглаж, хурдан шуурхай арга хэмжээ авах боломж бүрдэж байгаа юм.
Тухайлбал зудын дараах жилүүд буюу
- 2004 онд 82,000 иргэн
- 2010 онд 39,000 иргэн
- 2020 онд 39,000 иргэн хөдөө орон нутгаас Улаанбаатар хот руу шилжсэн байдаг.
Зургаадугаар сарын 30-ны байдлаар улсын хэмжээнд 8.1 сая мал хорогдсон байна.
"Мал аж ахуйн салбар ажиллах хүчний 22%-ийг өөртөө шингээдэг"
Хөдөө аж ахуйн салбар ДНБ-д хэрхэн яаж нөлөөлөв:
Дотоодын Нийт Бүтээгдэхүүн(ДНБ)-д эдийн засгийн салбарууд хэдий хэмжээгээр нөлөөлж байгааг харж болно.
Монгол Улсын 3.6 сая хүн амын 1.1 сая нь ажиллах хүч. Тэдгээр хүмүүс аль эдийн засгийн салбарт ажилладаг юм бэ?
Уул уурхайн салбар нь
- Эдийн засгийн 25 орчим хувийг бүрдүүлж
- Ажиллах хүчний 4.4 хувийг өөртөө шингээж
- Газар ашиглалтын 0.2 хувийг бүрдүүлж байна.
Мал аж ахуйн салбар нь
- Газар нутгийн 70 орчим хувийг ашиглаж
- Ажиллах хүчний 22 хувийг өөртөө шингээж байна.
Мал аж ахуйн салбар ийм том багтаамжийг өөртөө шингээж байгаа.
"Манай улсын хүн амын шилжих хөдөлгөөн зүй тогтол зудтай холбоотой"
- Зудын нөлөөгөөр мал сүргээ алдсан ажиллах хүч шилжилт хөдөлгөөнд орвол эдийн засгийн бусад салбарууд өөртөө шингээж чадах уу?
- Малаа алдсан малчид эдийн засгийн өөр салбарт орж ажиллахад бэлэн үү?
Зудаас үүдэлтэй дараа дараагийн олон асуудал урган гарч ирдэг. Зудтай жил хөдөө аж ахуйн салбарын ДНБ-д эзлэх эдийн засгийн хувь унадаг.
2000-2002 оны зуд болон түүний дараах жилүүдэд 191,000 малчин өрх байсан бол 22,000 малчин өрхөд хүрч өрхийн тоо буурсан байна.
Эдгээр малчин айл өрх хаашаа явсан бэ? Одоо ямар эдийн засгийн салбарт хөдөлмөр эрхэлж байгаа вэ? Энэ асуудлыг зүгээр орхиж болдоггүй.
Дараагийн зудаар дахиад 24,000 малчин өрхөөр тоо буурсан. Мөн л эдгээр өрх хаана байна вэ?, Улаанбаатар хот руу шилжин суурьшсан уу?
Тэд ямар эдийн засгийн салбар руу оров.
Манай улсын хүн амын шилжих хөдөлгөөн зүй тогтол уур амьсгалын өөрчлөлт, зудтай холбоотой.
Аль эдийн засгийн салбарт тэдгээр хүн амыг ажиллуулах вэ? Өнгөрсөн зудаас хойш нийслэл рүү хэр их хүн ам шилжиж ирж байна вэ? гэдэгт тодорхой тоо гарах ёстой. Энэ тоог гаргахад статистикийнхтай хамтарч ажилламаар байна хэмээн доктор М.Алтанбагана хэлсэн юм.
Хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд (Телевиз, Радио, Social болон Вэб хуудаснууд) манай мэдээллийг аливаа хэлбэрээр бүрэн ба хэсэгчлэн авч ашиглахдаа эх сурвалжаа (ikon.mn) заавал дурдах ёстойг анхаарна уу!
