ТАНИЛЦ: Монгол Улс ОХУ-аас импортоор авдаг болон экспортоор гаргадаг бүтээгдэхүүнүүд

Р.Оюун, iKon.mn

2022 оны 3 сарын 9

iKon.MN

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

Оросын эдийн засгийн аюулгүй байдлыг хангах үүднээс зарим бараа бүтээгдэхүүний импорт-экспортыг 2022 оны турш хориглох захирамжийг тус улсын ерөнхийлөгч Владимир Путин гаргасан бөгөөд ямар бараа бүтээгдэхүүн багтах талаарх жагсаалтыг Засгийн газар нь 14 хоногийн дотор танилцуулахаар болоод буй.

Монгол Улс ОХУ-аас тэрбум гаруй ам.долларын шатахуун импортолдог ба гадаад худалдаандаа алдагдал хүлээсээр ирсэн. 1990-2020 онд гадаад худалдааны алдагдал ямар байсныг Үндэсний статистикийн хорооны мэдээллээс нэгтгэн доорх графикаар үзүүлж байна.

График. ОХУ-тай хийж байгаа худалдааны алдагдал 1990-2020

Тус улстай хийсэн худалдаа 1993 оноос хойш тасралтгүй алдагдалтай явж ирсэн бөгөөд уг алдагдал 2008 онд анх ТЭРБУМ ДОЛЛАР давжээ.

Монгол Улс 2022 оны эхний хоёр сард 2.2 тэрбум долларын худалдаа хийснийг Гаалийн ерөнхий газраас өнөөдөр танилцуулав. Манай улс 124 орноос гарал үүсэлтэй бараа импортолсноос 34.6 хувийг нь ОХУ-аас авчээ.

Тус улсаас шатахуунаас өөр ямар бараа бүтээгдэхүүнүүд импортолж байгааг ГЕГ-ын 2022 оны эхний хоёр сарын гадаад худалдааны мэдээллээс шүүн хүргэе.

Хүснэгт 1. ОХУ-аас импортоор авдаг бүтээгдэхүүнүүд ба импортод эзлэх хувь (Тухайн барааны импортод 80 ба түүнээс дээш хувь эзэлж байгаа бүтээгдэхүүнүүдийг шараар тэмдэглэв)

	Барааны нэр	кг	хэмжээ	үнэ (мянган $)	Тухайн бүтээгдэхүүний импортод эзлэх хувь
1	Нефтийн бүтээгдэхүүн	кг	278,583,965.00	210,888.10	97.00%
2	Дизель түлш, өвлийн	кг	148,319,712	109,592.70	100%
3	АИ-92	кг	105,985,644	83,022.30	98%
4	Цахилгаан эрчим хүч	1000 квтц	113,521	8,128.60	30.70%
5	Азотын бордоо	кг	12,804,300	7,633.70	99.80%
6	Шоколад болон какао агуулсан агуулсан хүнсний бусад бэлдмэл	кг	2,082,238.90	6,628.40	60.50%
7	Талх, амтлаг гурилан зүйлс	кг	2,345,705.00	5,283.30	61.70%
8	Тэжээвэр шувуудын мах ба дайвар бүтээгдэхүүн	кг	1,842,454.30	4,331.80	42%
9	А-80 бензин	кг	5,472,800	4,107.70	100%
10	Зөөврийн бусад өөрөө явагч биш вагон	ширхэг	100	4,021.40	80%
11	Маргарин	кг	2,865,300.60	3,951.60	93.70%
12	Hефтийн хий ба бусад хийн байдалтай нүүрсустөрөгч	м3	8,482	3,118.70	97.60%
13	Онгоцны түлш	кг	3,483,515	2,990.90	100%
14	АИ-95	кг	3,072,364	2,638.30	100%
15	Цагаан будаа	кг	3,929,072.10	2,386.90	34.60%
16	Гахайн шинэ хөргөсөн эсвэл хөлдүү мах	кг	845,808.40	2,271.70	63.90%
17	Пропан	м3	6,060	2,235.80	100%
18	Шувууны өндөг	мянган ширхэг	28,225.40	2,105	100%
19	Шувууны өндөг, хүнсний	мянган ширхэг	28,090.80	2,074.80	100%
20	Янжуур тамхи	1000 ширхэг	77,160.00	1,874.40	19.80%
21	Хүн, амьтны цус, цусны фракц, дархалсан ийлдэс, вакцин, токсин	кг	5,004,026	1,713.60	82%
22	Дэлбэрэгч бодис, даринаас бусад	кг	643,745	1,582.50	100%
23	Угаалгын бодис	кг		1,576.50	33%
24	Тун хэлбэрт савлагдсан эмүүд	кг	69,384	1,539.60	14.70%
25	Наранцэцгийн үр, хөвөнгийн үрийн тос	кг	930,799.10	1,502.80	80%
26	Ахуйн угаалгын машин	ширхэг	4,708	1,455.50	18%
27	Тослох материал, бусад тос	кг	1,025,351	1,400.90	25%
28	Шар буурцгийн тос	кг	894,606.30	1,162.40	70.30%
29	Элсэн чихэр	кг	1,522,891.80	1,016.60	15.90%
30	Шар айраг	литр	1,228,045	953.3	83.50%
31	Гоймон	кг	736,347.70	810.9	41.50%
32	Суудлын автомашин	ширхэг	47	683.3	0.50%
33	Боодлын хуванцар хайрцаг, сав, таглаа	ширхэг	16,291,773	629.5	14.30%
34	Бутан	м3	1,578	612.1	88.20%
35	Хатуу чихэр	кг	240,039.60	486.6	53%
36	Хөргөх, хөлдөөх цахилгаан буюу цахилгаан биш төхөөрөмжүүд	ширхэг	1,155	464	5.70%
37	Зөвхөн дотоод шаталтын оч-асаагуурт бүлүүрэн хөдөлгүүрт, цилиндрийн багтаамж нь 1000-1500 см3 ихгүй	ширхэг	24	421.5	4%
38	Элдсэн үслэг арьс, 40 г/м2 эсвэл түүнээс их боловч, 150 г/м2-аас ихгүй жинтэй, хуудсан	кг	318,062	364.2	40.60%
39	Ликер, виски, конъяк, архи	литр	22,582.20	336.9	2.40%
40	Хуванцар шуудай болон уут	ширхэг	8,711,361	319.6	48.20%
41	Мэдээлэл боловсруулалтын автомат машинууд ба тэдгээрийн бүрдэл хэсэг	ширхэг	52	290.5	0.10%
42	Ёотон	кг	260,340.00	245.1	90.50%
43	Бяслаг ба аарц	кг	53,755.20	238.3	11.40%
44	Саван	кг	119,737	238.1	16%
45	Зөвхөн дотоод шаталтын оч-асаагуурт бүлүүрэн хөдөлгүүрт, цилиндрийн багтаамж нь 1500-3000 см3 ихгүй	ширхэг	20	229	1.60%
46	Лист төмөр	кг	87,359	221.7	4.50%
47	Трактор	ширхэг	5	208.3	16.70%
48	Хатаагч шингэн буюу хийг шүүх цэвэрлэх төхөөрөмж	ширхэг	20,711	198.3	8.50%
49	Цагираг бус нүүрс устөрөгчид, ханасан	кг	302,340	193.9	100%
50	Тээврийн хэрэгсэл, суудлын ба ачааны тэрэгний сэлбэг, эд анги	ширхэг	46,632	193	27.90%
51	Байхуу цай	кг	23,737.90	189.4	33%
52	Өргөгч, ачигч, буулгагч зэрэг машин механизмд зориулалттай эд анги	ширхэг	932	181.5	2.70%
53	Бусад давс	кг	1,494,547.20	180.3	89.50%
54	Ус халаах, хөрс сэргээх, сууц дулаацуулах болон ахуйн цахилгаан хэрэгсэл	ширхэг	3,571	176.5	2.90%
55	Экскаваторын эд анги	ширхэг	811	160.9	3.70%
56	Савхин түрийтэй гутал	хос	6,867	146.3	7.30%
57	Цахилгаан хөдөлгүүр, цахилгаан үүсгүүр (төхөөрөмж орохгүй)	ширхэг	71	138.9	4.90%
58	Нефтийн гаралтай битум	м3	236,400	137.1	100%
59	Шинэ дугуй	ширхэг	1,831	130.1	4.10%
60	Ачааны автомашин	ширхэг	33	130.1	0.86%
61	Шугаман хоолой, уурын тогоо, бусад савны кран, клапан, тоноглол	ширхэг	12,082	124.8	4.70%
62	Нийтийн тээврийн хэрэгсэл	ширхэг	12	123.1	13.30%
63	Эмнэлгийн зориулалттай багаж хэрэгсэл	ширхэг		123	1.40%
64	Зам төмөр	кг	89,210	122.4	16.90%
65	Сонгино, саримс	кг	679,500.00	118.5	46.90%
66	Хөвөн цаасан даавуу (85%-иас багагүй агуулгатай, 200г%м2-аас ихгүй)	м2	241,078	115.7	32.60%
67	Түлшний мазут	кг	179,847	100.3	100%
68	Онгоцны бензин	кг	46,400	99.2	100%
69	Хуванцар цонх	ширхэг	509	94.8	57.50%
70	Шороо чулуу ялгах, шигших, таллах, зуурах, холих машин механизм	ширхэг	27	87.7	0.10%
71	Оч асаагуурт: Даац 5 тонноос доош	ширхэг	7	74.5	1.80%
72	Шингэн зүйлсийн хэмжүүртэй буюу хэмжүүргүй насос	ширхэг	3,033	73.2	3.70%
73	Хар цаас	кг	119,946	69.7	48.60%
74	Дал модны тос	кг	39,500	68.3	2.80%
75	Гар нүүрний саван (эмчилгээний зориулалтын саван орно)	кг	27,490	63.2	9.50%
76	Трансформатор, цахилгааны тогтонги үүсгүүр	ширхэг	166	63.1	0.60%
77	Хөргөх, хөлдөөх цахилгаан буюу цахилгаан биш төхөөрөмжүүд	ширхэг	56	62.6	1.10%
78	Оч асаагуурт: Даац 5 тонноос их	ширхэг	26	55.7	96.00%
79	Керосин	кг	65,418	54.7	2.30%
80	Дотоод шаталтын түлхэлтэт буюу ротацит бүлүүрэн хөдөлгүүр	кг	59	52.9	2.90%
81	Дүрс бичлэгийн болон дуу авиат дүрс бичлэгийн аппарат	ширхэг	8	52.4	0.80%
82	Байгалийн асфальт байгалийн битум, нефтийн битумд суурилсан холимог бүтээгдэхүүн	м3	52,922	52.2	99.60%
83	40 г/м2 эсвэл түүнээс их боловч, 150 г/м2-аас ихгүй жинтэй, бусад	кг	38,400	47.1	17.30%
84	Агаар сорох насос, вакуумын насос, салхилуур	ширхэг	1,351	46.6	10.80%
85	Хүнсний үйлдвэрлэлийн зориулалттай өөр газарт дурдагдаагүй тоног төхөөрөмж	ширхэг	306	44.7	0.05%
86	Зөгийн цэвэр бал	кг	23,543.70	44.2	87.80%
87	Мал амьтан, ургамлын гаралтай өөх, тос	кг	23,600	42.5	99%
88	Шувууны өндөг, үржлийн	мянган ширхэг	134.6	30.2	100%
89	Барилгын угсармал хийц, хэсэглэл	кг	132,000	28.2	44.60%
90	Рашаан, хийжүүлсэн ус	литр	56,023.20	27.1	44%
91	Гурилын үйлдвэрийн тоног төхөөрөмж, эд анги, сэлбэг	ширхэг	2	26.2	0.07%
92	Иоджуулсан давс	кг	150,424.20	25.6	20%
93	Алим, лийр	кг	21,892.30	25	0.50%
94	Эдийн саван	кг	13,824	21.6	49.60%
95	Эд анги: Өрөмдөгч машины	ширхэг	102	19.9	1.10%
96	Лууван, манжин, бусад үндэс үрт ногоо	кг	76,960	17.5	45.30%
97	Hаргил, дал, бабасу модны тос	кг	4,400	13.5	10.40%
98	Резин буюу хуванцар боловсруулах төхөөрөмж	ширхэг	2	9.7	0.40%
99	ХАА, цэцэрлэг, ой, шувуу ба зөгийн аж ахуй болон бусад тоног төхөөрөмж	ширхэг	252	9.3	99%
100	бусад хэлбэрийн саван	кг	4,569	8.8	5.70%
101	Бусад самар	кг	3,424.20	8.6	5.50%
102	Өтгөрүүлсэн сүү	кг	6,239.50	7.1	7.90%
103	Төрөл бүрийн электрод	кг	129	5.4	21.20%
104	Металл боловсруулах огтлох, зорох зэрэг суурь машин, дархны төхөөрөмжийн эд анги	ширхэг	467	4.9	3.60%
105	Телефон, цахилгаан шуудан холбооны болон утсан холбооны аппаратууд	ширхэг	375	4.7	0.20%
106	Усан үзэм	кг	4,618.10	4.6	0.26%
107	Хуулах, зорох, зүлгэх зэрэг үйлдэл хийх машин	ширхэг	6	2.4	40%
108	Гадил	кг	381	2	0.02%
109	Токарийн суурь машин	ширхэг	5	1.8	71%
110	Цөцгийн тос	кг	194.4	1.4	0.18%
111	Ган хоолой ба ширээсгүй хөндий ган огтолбор	кг	1,123	1.2	0.50%
112	Вермут, бусад дарс	литр	30	0.7	0.50%
113	Дуу, дүрс буюу бусад мэдээллийг хүлээн авах, хөрвүүлэх, дамжуулах, эсвэл сэргээх бусад төхөөрөмж	ширхэг	4	0.6	0.03%
114	Бусад ургамлын тос (химийн хувиргалт хийгээгүй)	кг	136.1	0.5	0.10%
115	Лаа	кг	31	0.5	0.04%
116	Нийлэг мяндсан даавуу		241	0.4	0.01%
117	Наргилын самар, бразил самар	кг	43.3	0.3	0.60%
118	Машин, тоног төхөөрөмжийн зориулалттай цахилгаан хэрэгслийн эд анги	ширхэг	2,070	0.2	59.60%
119	Хатаасан загас	кг	7.4	0.1	0.20%
120	Далайн нялцгай биетэн	кг	2.6	0	0.50%

Ийнхүү эхний хоёр сарын импортын дүнд 47.7 хувь ОХУ-д хамаарч байна. Дээрх хүснэгтээс харвал Монгол Улс шатахуунаас гадна өндөг, цэвэр зөгийн бал, ургамлын тос, маргарин, ёотон, давс, азотын бордоо, ХАА-н салбарын тоног төхөөрөмж зэргийн хэрэгцээгээ ОХУ-аас хангажээ.

Он гарснаас хойш ОХУ-аас 359.5 сая ам.долларын бүтээгдэхүүн импортолсны 60 орчим хувийг нефтийн төрлийн бүтээгдэхүүн эзэлсэн байна.

Хүснэгт 2. Импортын дүнд эзлэх бүтээгдэхүүнүүдийн хувь

	Бүтээгдэхүүний нэр	Үнэ(мянган доллар)	Импортын үнэд эзлэх %
1	Нефтийн бүтээгдэхүүн	210,888	58.70%
2	Барилгын материал, түүхий эд	29,389	8.20%
3	Хүнс	28,746	8%
4	Эрчим хүч	8,129	2.30%
5	Азотын бордоо	7,634	2.10%
6	Зөөврийн бусад өөрөө явагч биш вагон	4,021	1.10%
7	Шингэрүүлсэн хий болон бусад хийн байдалтай нүүрс-устөрөгч	3,119	0.86%
8	Тусгаарлагч утас, кабель ба коаксоль утас, цахилгаан утас	2,639	0.70%
9	Телевизор, видео монитор ба видео проектор	2,380	0.66%
10	Тамхи	1,874	0.50%
11	Хүн, амьтны цус, цусны фракц, дархалсан ийлдэс, вакцин, токсин	1,714	0.47%
12	Бусад	58,980	16.40%

Харин доорх бүтээгдэхүүнүүдийг Монгол Улс ОХУ-д экспортолж байна.

Хүснэгт 3. ОХУ-д Монголоос экспортолж буй бүтээгдэхүүнүүд (2022 оны эхний хоёр сарын байдлаар)

	Барааны нэр	Хэмжин нэгж	хэмжээ	үнэ (мянган $)
1	Жонш; лейцит; нефелин ба нефелинт сиенит	кг	28,295,087	6,208.9
2	Ликер, виски, конъяк, архи	литр	18,927.6	85.9
3	Свитер, пуловер, джемпер, жилет болон бусад сүлжмэл гадуур цамц	ширхэг	3,426	51.1
4	Эмэгтэйчүүдийн эсвэл охидын сүлжмэл кофт, цамц, блузк	ширхэг	906	32.5
5	Мал, амьтны бэлдмэл тэжээл	кг	7,721	30.8
6	Тэмээний самнасан ноос	кг	3,084.8	10.9
7	Тэмээний ноосны сэв хялгас ноолуурын агууламж нь 22 хувиас их	кг	11,491.7	6.5
8	Ямааны ноолууран сүлжмэл свитер, джемпер	ширхэг	75	5.1
9	Ямааны ноолууран эмэгтэй өмд	ширхэг	79	3.9
10	Тэмээний ноосон хөнжил	ширхэг	67	3.3
11	Хонины сэмлээгүй буюу самнаагүй ноос	кг	5,158	2.9
12	Ямааны ноолууран зvйл 6104-д зааснаас бусад (эм охидын)	ширхэг	9	1
13	Оёмол пальто, цув, дулаан хүрэм, нөмрөг (эр)	ширхэг	23	0.7
14	Ямааны ноолууран банзал	ширхэг	10	0.5
15	Хонь, ямааны мах	кг	22	0.5
16	Ямааны ноолууран хөнжил	ширхэг	1	0.1