Уламжлалаа хадгалж, орчин үеийн хөгжилд хөл нийлүүлж буй Саудын Араб

 

Саудын Арабын Хаант Улсад очихоос өмнө баян тансаг, шашны дэг ноёрхсон газар байх гэсэн төсөөлөл байв.

Харин очсоны дараа уламжлалаа хүндэтгэдэг орчин үеийн нийгэм байна гэх сэтгэгдэл төрсөн. Энд уламжлал ба орчин үе, эртний түүх ба ирээдүйн чиг хандлага нь сүлэлдэн байх аж. 

Саудын Араб 2017 онд Исламын шашны засаглалаас илүү зөөлөн, олон шашинд нээлттэй улс болж байгааг албан ёсоор зарлаж, 2019 оноос улсад нь зочлох хүсэлтэй гадаадын иргэдэд виз олгож эхэлсэн байна. 

Сонирхуулахад Рияад хотын нэгэн зоогийн газарт америк бүсгүйтэй түр яриа өрнүүлсэн юм. АНУ-ын Мичиганаас ирсэн тэрбээр "ХҮ" хамтлагийн шүтэн бишрэгч байсан. Алс холын Саудын Арабт монгол хамтлагийнхаа гадаад шүтэн бишрэгчтэй таарна гэдэг бахархам сайхан санагдаж байлаа. Бүсгүй надад "Black Thunder" дуунд ихэд дуртай хэмээн харуулаад "Тэдний уран бүтээлүүд нь үнэхээр сэтгэл хөдөлгөм, гайхалтай байдаг. Би тэдэнд хайртай" гэсэн юм. 

Хувцаслалтаас эхлээд олон нийтийн газарт анхаарвал зохих зүйлсийг Арабын Нэгдсэн Эмират Улсаас тус улсыг хавсран суух Элчин сайд Ш.Одонбаатар манай багийнханд зөвлөсөн тул бид ч бэлтгэлээ базаагаад Саудын Арабын Хаант Улсын Рияад хотыг зорьсон.

Улаанбаатараас Истанбулд хүрч, тэндээсээ Рияад хүрэх онгоцонд суудлаа эзэлцгээлээ. Суудлын дэлгэцээр нислэгийн үед баримтлах аюулгүйн ажиллагааны дүрмийг танилцуулсны дараа исламын шашны ерөөл залбирал аялгуулан явуулах нь тун сонсголонтой. Энэ нь замд учирч болзошгүй саад бэрхшээлийг холтгож, хүрэх замыг тэгшитгэх утгатай байв. Истанбулаас дөрвөн цаг гаруй нисээд Рияад хотод хүрнэ. Хотыг дээрээс нь харахад цэгцтэй зохион байгуулалттайн дээр гэрэлтүүлэг тун сайтай санагдсан. 

Манай нислэг шөнө бууж таарсан болоод ч тэр үү нисэх буудал эл хуль. Таван терминалаас бүрдэх Халид хааны нэрэмжит олон улсын нисэх буудал дотоодынхоо болон олон улсын нийт 51 авиа компанийн 105 чиглэлд жилд нийт 217,000 нислэг үйлдүүлж, 28.5 сая зорчигчид үйлчилдэг байна.

Нисэх буудлаас гарч, хурдны замаар давхисаар бид зочид буудалдаа очиход таваг дүүрэн хасарвааньтай угтацгаасан. Хасарваань жимс нь энэ улсын иргэдийн хувьд зочдоо дайлах хүндтэй идээ нь юм. Ямар ч газарт очсон хасарвааниараа уриалагхан дайлцгаана. 

Амар тайван...

Саудын Араб нь 34.3 сая хүн амтай, Ойрх Дорнодын хамгийн том газар нутагтай улс. Исламын шашныг шүтэж, шашны хуулиа даган мөрддөг тул энэ улсад согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис хэрэглэх, мөрийтэй тоглоом тоглох хориотой. Авто замын осол болохоос өөр төрлийн гэмт хэрэг гардаггүй тул айх аюулгүй. Иргэд нь ч тайван амгалан. Энд үндэсний хувцас, тансаг үнэртнээр гоёцгооно. Биеэ авч яваа байдал, үйл хөдлөл тэднийг тун ихэмсэг харагдуулах аж.

Энэ улсын өнөөгийн хөгжил цэцэглэлтэд газрын тос амин чухал хөдөлгөгч нь болж буй. Анх 1938 онд Персийн булангийн эрэг дагуух Аль-Ахса мужид хийсэн өрөмдлөг амжилтад хөтөлж, газрын тос илэрснээр 1941 онд Араб болон Америкийн газрын тосны хамтарсан компани АРАМКО-г байгуулжээ. Улмаар Саудын Араб 1976 он гэхэд дэлхийн газрын тос нийлүүлэгч хамгийн том улс болсон түүхтэй. Энэ нь тус улсын нийгэм, эдийн засаг, боловсрол гээд бүхий л салбарыг нь хурдацтай хөгжүүлжээ. 

Харин өдгөө тэд газрын тосноос хэт хамааралтай байгаагаа өөрчилж, эдийн засгаа төрөлжүүлж, "Уул уурхайн цахиурын хөндий" болох том амбицтайгаар ажиллаж байна. 

"Ногоон Рияад"

Саудын Арабт яг одоо өвлийн улирал нь таарч буй. Гэхдээ өдөртөө 20-25 градус дулаан. Өглөөдөө яг л Улаанбаатарын зуны өглөө шиг, өдөртөө нар шарах боловч орой нар жаргасны ард нэлээд сэрүүхэн.

Гудамжаар алхах хүн цөөн, ихэвчлэн машин унана. Ажигласнаар явган хүний гарц цөөтэй санагдсан. 

Мөн бодсоноос ногоон байлаа. Гудамж талбайгаа ихэнхдээ зүлэгжүүлсэн байх агаад дал мод ихтэй. Халуун, элсээр бүрхэгдсэн энэ газрыг зүлэгжүүлэх нь мэдээж амаргүй ажил болов уу. Гэхдээ тэд уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулахад голлох үүрэг гүйцэтгэхийг зорьж, 2021 онд ногоон хөгжлийн зорилтоо дэвшүүлжээ. Үүгээр эрчим хүчний шилжилт хийх, хорт нэгдлүүдийн ялгарлыг бууруулах, хүрээлэн буй орчныг хамгаалах, газрыг нөхөн сэргээн ойжуулалтыг эрчимжүүлэх зэргээр тогтвортой хөгжлийг дэмжихээ зарласан юм.

Түүнчлэн Саудын Араб даяар 10 тэрбум мод тарих зорилготой. Ингэснээр экологийн амин чухал тогтолцоог сэргээх, агаарын чанарыг сайжруулах, элсэн шуургыг багасгах зэрэг олон ач холбогдолтой тул энэхүү үйл хэрэгт бүх нийтийн оролцоо чухлыг онцолж байв. 2021 оноос хойш тэд нийтдээ 100 сая мод, ургамал тарьж, 118,000 га талбайг нөхөн сэргээгээд байна. Мод ихээр тарьж, нэг ёсны халхавч болгосноор хотуудын төв хэсэгт агаарын хэм ойролцоогоор 2.2 градусаар буурах төлөвтэй байгаа аж. 

Тэд метротой

Рияад хотын метроны шугам 2024 оны арванхоёрдугаар сард нээгджээ. 2013 оноос эхэлж, 10 гаруй жил үргэлжилсний эцэст 22.5 тэрбум ам.долларын өртгөөр 176 километр үргэлжлэх метротой болсон байна. Жолоочгүй гэдгээрээ онцлогтой Рияадын метро нь зургаан шугам бүхий 85 буудалтай. Суухын тулд заавал карт авах шаардлага байгаагүй нь тун амар санагдаж байв. 

Зайнаас унших төлбөрийн карт эсвэл ApplePay-ээр төлбөрөө төлөх боломжтой нь түр очсон гадаадынханд тун хялбар шийдэл юм.

Рияадын метро нь улсдаа хоёр дахь нь. Тодруулбал исламын шашны ариун хот Меккад 2010 онд метроны шугам нээгдэж байжээ.

"Иргэдийнхээ амьдралын чанарыг сайжруулж, залуу үедээ итгэнэ"

Нэгдүгээр сарын 14-16-нд болсон "Ирээдүйн эрдэс баялаг" чуулганыг сурвалжлахаар Монголоос 10 гаруй хүний бүрэлдэхүүнтэй баг очсон билээ. Чуулганыг сурвалжлахын зэрэгцээ боломжит хугацаанд Рияад хоттой танилцсан маань.

Өмнө дурдаж байсанчлан тус улсад очихоос өмнөх бодол, очоод төрсөн сэтгэгдэл үнэхээр өөр байлаа. Тэгш баялгийн баялгаас орж ирэх орлогоо зөв зарцуулж чадвал улсаа хөгжүүлж, иргэдээ сайхан амьдруулж болдгийн нэгэн жишээ болж буй. 

"Ирээдүйн эрдэс баялаг" чуулганы үеэр "Бид бол ивээгдсэн улс. Газрын тос, байгалийн хий зэрэг нь бидний баялаг мөн ч иргэд маань хамгийн чухал капитал. Гаргаж буй шийдвэр, олж буй орлого нь манай улсын иргэдийн амьдралын чанарыг сайжруулахад чиглэж байх ёстой. Саудын Арабыг 2030 он хүртэл хөгжүүлэх төлөвлөгөө нь энэ зорилгын дагуу бичигдсэн билээ.

Бид өнөөдрийг бүтээж байна. Харин залуу үе маань маргаашийг үргэлжлүүлнэ. Бид тэдэндээ хамгийн их итгэж байна" хэмээн тус улсын Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн сайд хэлж байв. Үнэхээр ч тэдний зорилго эхнээсээ биелж, мэдэгдэхүйц үр дүндээ хүрчээ. 

Хотоо ногооруулж, хөрсөө сэргээж, боловсролын салбараа хөгжүүлж, нийтийн тээврийг ч бодитоор хөгжүүлж байна. Тэд зоригтой төлөвлөдөг, түүндээ хүрдэг юм байна гэж санагдаж байв. Мөн бидэнд суралцах зүйл ямар их байгааг мэдэрсэн.