Евразийн Эдийн Засгийн Холбоотой түр хэлэлцээр байгуулахын АШИГ ба АЛДАГДАЛ

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

Манай улс Евразийн Эдийн Засгийн Холбоо(ЕЭЗХ)-той чөлөөт худалдааны түр хэлэлцээрийг байгуулах ажил эцэслэгдэх тийш ханджээ.

Гэвч үүнд хамгийн их оролцоотой байж, саналаа тусгуулах ёстой бизнес эрхлэгчид болон холбоод энэ талаарх мэдээлэл тун хомс байгаа нь Монголын Үндэсний Худалдаа Аж Үйлдвэрийн Танхим(МҮХАҮТ)-аас гаргасан мэдэгдлээс анзаарагдсан.

Тодруулбал МҮХАҮТ-аас өнгөрсөн сард гаргасан мэдэгдэлд "Чөлөөт худалдааны түр хэлэлцээрийн бэлтгэл ажлын хүрээнд Танхимын болон бизнес эрхлэгчдийн саналыг заавал тусгах шаардлагатай бөгөөд давчуу хугацаанд яаран тулгалгүй, илүү нухацтай алгуур хандах нь чухал гэж үзэж байна. Бизнес эрхлэгчдийн хувьд Экспортын санхүүжилтийн тогтолцоо байхгүй нөхцөлд Монгол Улс нь хоёр болон олон талт хэлэлцээрүүдийг ашиглаж буй байдал үр өгөөжгүй байна хэмээн дүгнэж байна" гэжээ.

 

Өөрөөр хэлбэл бизнес эрхлэгчдийн томоохон нэгдэл болсон Танхим дээрх байр суурийг илэрхийлсэн нь түр хэлэлцээрээ эргэн харах шаардлагатайг сануулсан хэрэг гэж ойлгохоор байна. Түүнчлэн энэ асуудал Улсын Их Хурал(УИХ)-ын нэгдсэн чуулганы арванхоёрдугаар сарын 5-ны өдрийн хуралдаанаар яригдаж, олны анхааралд орж эхлээд байна.

Гэхдээ энэ одоо л яригдаж буй цоо шинэ зүйл биш бөгөөд Оросын Холбооны Улс(ОХУ)-ын ерөнхийлөгч В.В.Путин, Бүгд Найрамдах Беларусь Улс(БНБУ)ын ерөнхийлөгч А.Ш.Лукашенко нарын айлчлалын үеэр хөндөгдөж байв.

ЕЭЗХ-той чөлөөт худалдааны түр хэлэлцээр хийх нь ямар ашигтай вэ?

Гурван жилийн хугацаатайгаар ЕЭЗХ-той байгуулах хэлэлцээрт ямар боломжууд байгаа талаар албаны эх сурвалжаас мэдээлэл авлаа. 

Ингэхэд манай талаас өөрсдөдөө хамгийн ашигтай байж болохуйц, нэмүү өртөг шингээн эцсийн бүтээгдэхүүн болгох үйлдвэрлэгдэх 375 төрлийн барааг сонгосноо эх сурвалж онцолсон. Эдгээр нь ихэвчлэн хөдөө аж ахуйн бараа бүтээгдэхүүн байх юм. Тэгвэл ЕЭЗХ-нд багтдаг Орос, Армени, Беларусь, Казахстан, Киргизстан улс мөн 375 төрлийн барааг манай улсад нийлүүлэх юм.

Үүнд

• эрдэс цемент,
• өндөг,
• хуурай сүү,
• хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн багтана.

Манай улсын бүх төрлийн барааны импортын татвар таван хувь байдаг бол ЕЭЗХ-ны улсуудад экспорт хийхдээ 15-50 хувийн татвар төлдөг.

Ж.Энхбаяр: Улаанбуудай, сүү, сүүн бүтээгдэхүүн, өндөг гээд хэд хэдэн салбар хүчтэй цохилтод орно

Уг нь манай улс хүнсний аюулгүй байдлаа хангах зорилгоор аж ахуйн нэгжүүдээ дэмжих бодлого баримталж буй. Гэтэл арайхийн өндийж буй дотоодын хүнсний үйлдвэрлэлээ сөхрөөх эрсдэлтэйг УИХ-ын чуулганы үеэр гишүүн Ч.Лодойсамбуу илэрхийлэн, байр суурийг нь сайд нараас тодруулсан. 

Ингэхэд Хүнс, Хөдөө Аж Ахуй, Хөнгөн Үйлдвэрийн сайд Ж.Энхбаяр "Хэлэлцээр хийгдсэнээр хөдөө аж ахуйн салбарт давуу тал ирнэ. Гэхдээ тодорхой хохирол эрсдэл амсана, ялангуяа хүнсний хувьсгалын хүрээнд 19 нэр төрлийн хүнснийг дотооддоо тарьж ургуулахыг зорьсон зорилт. Нэлээд амжилттай байгаа улаанбуудай, сүү, сүүн бүтээгдэхүүн, өндөг гээд хэд хэдэн салбар хүчтэй цохилтод орно. Үүнээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд боловсруулах салбарын тоног төхөөрөмжийн гааль, НӨАТ дээр зайлшгүй хөдөө аж ахуйн салбарыг оруулах хэрэгтэй" гэсэн юм.  

Түүнчлэн манай талаас хөдөө аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүн, гаалийн хөнгөлөлт чөлөөлөлт, гарал үүслийн таатай нөхцөлийг бүрдүүлэхээр хэлэлцээрийн текстэд оруулсан гэж буй. Мөн 2023 оны гадаад худалдааны экспортын дүн мэдээнд үндэслэн тооцоход ОХУ руу экспорт хийхэд монгол аж ахуйн нэгжүүд 16 сая ам.долларын хөнгөлөлт эдлэхээр байна гэж байв. 

Энэ мэтчилэнгээр дүн тооцоолол хийгээд гарсан эерэг үр дүнг танилцуулах нь нэг хэрэг. Гэхдээ бодит байдал дээр яах вэ гэдэг нь асуултын тэмдэг дагуулсаар буй.

Өчигдөр бол Байнгын хорооны хурлаар УИХ-ын гишүүн Д.Үүрийнтуяа хэлэлцээрийн талаар тодруулахад сайд Ж.Энхбаяр "Монгол Улсын Засгийн газар олон жилийн хугацаанд Евразийн эдийн засгийн холбоотой гааль, тарифын хэлцэл хийхээр ажиллаж ирсэн. Одоо Эдийн засаг, хөгжлийн яам энэ гэрээг хариуцаад хоёр талаасаа эцэслэх түвшинд ирж байгаа.

Манай яамны хувьд өөрсдөө үйлдвэрлэдэг 19 нэр төрлийн бүтээгдэхүүнийг импортоор орж ирэх 375 нэр төрлийн бүтээгдэхүүнээс хатуу байр суурь гаргаж хамгаална. Эдгээр 19 нэр төрлийн бүтээгдэхүүнийг уг хэлэлцээрээс хасах ёстой гэдэг саналыг Эдийн засаг, хөгжлийн яаманд хүргүүлсэн. Мөн ОХУ-ын талд албан захидал илгээсэн" гэж байв. 

Л.Гантөмөр: Энэ хэлэлцээрийг хийх ёстой гэж бодож байна

Хэлэлцээрийн талаар дээр дурдсан өдрийн УИХ-ын чуулганы хуралдаанд Тэргүүн шадар сайд Л.Гантөмөр "Монгол төрийн ой санамж гэж бий. Бид 2050 он хүртэлх хөгжлийн хөтөлбөр, хуулиа баталчихсан. Энэ хүрээндээ 2023 оныг Шинэ сэргэлтийн жил хэмээн зарлаж, экспортыг нэмэгдүүлэх бодлогыг Монголын төр гаргасан. Манай улс хоёр хөршдөө үндсэндээ эдийн засагт хоригт орчихсон байдаг. Учир нь маш өндөр татварыг Монгол Улсад өгсөн. 3.5 сая хүнтэй зах зээлээ хамгаалахын төлөө байх уу, 300-400 сая хүнтэй зах зээлд орохын төлөө байх уу гэдэг итгэл үнэмшлийн тухай яриа тэр үедээ яригдсан юм билээ. Сонголт нь 300-400 сая хүнтэй зах зээл рүү гарах байсан. Хэлэлцээ өнгөрсөн хоёр жил явагдсан. Таван удаагийн хэлэлцээ явагдаж, одоо эцсийн шатанд орсон. Юм бүрийг эцсийн шатанд орсны дараа гэнэт ухаарсан мэт тал талд мэдэгдэл хийж, тал талд бослого гаргадаг байдлаа болих хэрэгтэй. Мэдээлэл хаа нэг газар нуугдсан юм байхгүй, ил тод бий.

Хөгжлийн төлөвлөгөөнд хүртэл эдийн засаг, худалдааны хэлэлцээрүүдийн тухай заалт бий. Бид том зах зээлийг олж авахын төлөө, жишээлбэл Хятад улсын нүүрсний зах зээлийг олж авахын төлөө энэ Засгийн газар байгуулагдсан цагаасаа хойш мачийж байна. Тэр зах зээлийг бид авах ёстой, энэ зах зээлийг үнэлж болохгүй. Олоод авсны ард том хөрөнгө оруулалт Монголд орж ирнэ. Гадаадын зах зээлийг олж аваад, тэр рүүгээ тэмүүлсэн бодлого хөтөлбөр хийж чадвал том хөрөнгө оруулалт Монголд орж ирж, хувийн хэвшил босно. Ингэж байж өрсөлдөж, юм үйлдвэрлэдэг болж, ажилгүйдэл алга болно. Энэ хэлэлцээрийг хийх ёстой гэж би бодож байна" гэсэн юм.

Монгол Улс гадаад худалдаагаа өргөжүүлж, хөрөнгө оруулалт татан эдийн засгаа тэлэх ёстой юу гэвэл мэдээж тийм. Гэхдээ хүнсний гол нэрийн бүтээгдэхүүний хангамж, цаашлаад энэ салбар дахь хувийн хэвшлийнхэн тэсэж үлдэх эсэхтэй холбоотой асуудлыг нам гүмхэн гэрээ хийгээд эцэслэх гэж буй нь хэр зохимжтой талаарх дүгнэлтийг уншигчид үлдээе.

Ердөө нэг тоо дурдахад 2024 оны тавдугаар сараас 1-нээс эхлэн манай улс гурил, малын тэжээл зэрэг 11 нэр төрлийн барааны гаалийн албан татварыг тэглэсэн. Үр дүнд нь 2024 оны эхний долоон сарын байдлаар улаанбуудайн гурилын импорт өмнөх оныхоо мөн үеэс бараг 13 дахин өсөж байлаа.